Η ανάγνωση βιβλίων αποτελεί για τους ανθρώπους, μεγάλους και μικρούς, μια ευχάριστη ενασχόληση. Η συναισθηματική αποφόρτιση και η πνευματική ηρεμία που χαρίζει ο κόσμος των βιβλίων στον αναγνώστη, δεν μπορούν εύκολα να συγκριθούν με άλλο συναίσθημα. Τίποτα δεν δίνει μεγαλύτερη ικανοποίηση σε έναν βιβλιόφιλο από το ξεφύλλισμα και τη μυρωδιά των σελίδων ενός βιβλίου. Το βιβλίο δεν έχασε ποτέ την αξία του. Παρά τις αλλεπάλληλες αλλαγές στη μορφή του (πάπυροι, χαρτί, πλέον τα «ebooks») η αξία του είναι διαχρονική και σεβαστή από αναγνώστες και μη.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ωστόσο, η πορεία του ελεύθερου λόγου έχει υποστεί κατακρίσεις. Χιλιάδες βιβλιοθήκες της αρχαιότητας έχουν καεί, βιβλία απαγορεύτηκαν από κυβερνήτες και αυτοκράτορες, ενώ πολλά καταστράφηκαν ή απομονώθηκαν γιατί διέδιδαν ιδέες που αντέβαιναν με τα καθεστώτα της εποχής. Όταν η σπουδαιότητα των βιβλίων έγινε ευρέως αποδεκτή άρχισε και η προσπάθεια για την αναπαραγωγή και την διατήρησή τους.
Βιβλιοθήκες της αρχαιότητας
Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας
Επί Πτολεμαίου Α’ του Σωτήρος ιδρύεται τον 3ο αιώνα π. Χ η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Αποτέλεσε πνευματικό σημείο αναφοράς της εποχής αλλά και το εκδοτικό κέντρο του κόσμου. Θρησκευτικά και κρατικά κείμενα σε παπύρους ήταν αρχειοθετημένα με τη σειρά. Επιστημονικά συγγράμματα κατείχαν, επίσης, θέση στα απέραντα ράφια της βιβλιοθήκης. Μάλιστα, έγινε το εφαλτήριο για την άνθιση επιστημών όπως η γεωμετρία, η αστρονομία και τα μαθηματικά. Λέγεται πως κατά την αιχμή της φιλοξενούσε στους κόλπους της περίπου 500.000 χειρόγραφες περγαμηνές.
Παρά το μεγαλείο του συγκεκριμένου ορόσημου, υπέστη την πρώτη μεγάλη λεηλασία του από τον Ιούλιο Καίσαρα όταν αυτός διέταξε την πυρπόληση του στόλου του για αποφράξει την είσοδο στην πόλη από τη θάλασσα. Ό,τι απέμεινε καταστράφηκε διαδοχικά από τον αυτοκράτορα Καρακάλλα, τον αυτοκράτορα Βαλεριανό και τον αυτοκράτορα Αυρηλιανό. Το απώτατο χτύπημα έφτασε με το διάταγμα του Θεοδόσιου Α’ όπου διέταξε το κλείσιμο όλων των ειδωλολατρικών σημείων.
Βιβλιοθήκη της Περγάμου
Από τις πιο γνωστές βιβλιοθήκες της αρχαιότητας, η βιβλιοθήκη της Περγάμου βρισκόταν στα εδάφη της σημερινής Τουρκίας. Στεγαζόταν σε ένα μεγαλεπήβολο ναό αφιερωμένο στη θεά Αθηνά. Φημολογείται ότι περιλάμβανε τουλάχιστον 200.000 περγαμηνές και μερικοί την έβρισκαν «αντάξια της Αλεξάνδρειας». Η κυριαρχία της πέρασε στους Ρωμαίους το 133 π. Χ. όταν κατέκτησαν την πόλη. Ακόμα, υπάρχει ο μύθος πως οι τόμοι της δωρίστηκαν στην Κλεοπάτρα από τον Μάρκο Αντώνιο.
Αυτοκρατορική βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης
Η λειτουργία της ανέρχεται στον 4ο αιώνα μ. Χ επί Κωνσταντίνου Β’. Διέθετε περίπου 100.000 κώδικες και κείμενα, ενώ αποτέλεσε και κέντρο αντιγραφής. Πολλά χειρόγραφα που είχαν διασωθεί από την καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας φυλάσσονταν εκεί. Παρά τη σταδιακή παρακμή της λόγω πυρκαγιών, η βιβλιοθήκη κατέληξε κατά τη διάρκεια της Δ’ Σταυροφορίας η οποία είχε ως συνέπεια την πρώτη μεγάλη Άλωση της Πόλης το 1204. Ορισμένα έργα σώθηκαν χάρη στη συμβολή των βιβλιοθηκάριων που διέσωσαν και αντέγραψαν τα κείμενα.
Η βιβλιοθήκη του Πεισίστρατου
Ο Πεισίστρατος υπήρξε τύραννος της Αρχαίας Αθήνας την περίοδο 561-527 π. Χ. Κατά τη διάρκεια της τυραννίδας του, διατηρούσε μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της αρχαιότητας και συγκεκριμένα της αρχαίας Ελλάδας. Εκείνη την εποχή έγινε και η πρώτη καταγραφή των Ομηρικών επών, όπως διασώζονται σήμερα. Έργα Ελλήνων ποιητών καταγράφονταν συνεχώς και η πρόσβαση σε αυτά ήταν ανοιχτή σε όλους τους πολίτες. Τα έργα του Ησίοδου συμπεριλήφθηκαν, επίσης, σε αυτή τη συλλογή.
Η ένδοξη αρχαιοελληνική βιβλιοθήκη του Πεισιστράτου δεν άντεξε όλες τις αντιξοότητες που βρήκαν την Αθήνα. Μετά τη λεηλασία της, τα έργα μεταφέρθηκαν από τον Ξέρξη στην Περσία.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Βιβλιοθήκες στην αρχαία Ελλάδα. Ανακτήθηκε από Wikipedia.com. (Τελευταία πρόσβαση 13/4/2021).
Andrews, Ε. (2016). 8 Legendary Ancient Libraries. Ανακτήθηκε από https://www.history.com/news/8-impressive-ancient-libraries (Τελευταία πρόσβαση 13/4/2021).
