Η δισκογραφία φέτος στη χώρα μας γιορτάζει τα 100 χρόνια ύπαρξής της. Ξεκίνησε στις αρχές του 20ού αιώνα με το φωνόγραφο και τους περιπλανώμενους «γραμμοφωνατζήδες». Με την πάροδο του χρόνου και με τη σημαντική συμβολή των ξεριζωμένων Μικρασιατών, η δισκογραφία στη χώρα μας αρχίζει να ανθίζει. Αρχικά, έχουμε τη δημιουργία του πρώτου εργοστασίου παραγωγής δίσκων στην Ελλάδα.
Με τον πόλεμο, η δισκογραφία στη χώρα μας έχει μια ελαφρά πτώση, αλλά στη μεταπολεμική περίοδο είναι πολύ ενεργή και διαδεδομένη. Αργότερα, στην Ελλάδα αρχίζει να υπάρχει ο διαχωρισμός των ειδών μουσικής και, έχοντας μια πλούσια δισκογραφία, η χώρα μας καλύπτει όλα τα είδη.
Σε όλους τους χώρους της δισκογραφίας η Ελλάδα έχει να παρουσιάσει σημαντικούς καλλιτέχνες και σημαντικά τραγούδια. Με τη δικτατορία ήταν δύσκολα, καθώς όλα πέρναγαν από πολύ αυστηρό έλεγχο και υπήρχε λογοκρισία. Όμως, η δισκογραφία μας άντεξε και βγήκε ακόμα πιο δυνατή από όλο αυτό. Η ελληνική δισκογραφία είναι μια από τις πιο πλούσιες δισκογραφίες στον κόσμο. Οι εκφραστές της είναι πολύ σημαντικά ονόματα και γνωστά παγκοσμίως.
Ελληνική Δισκογραφία – Συμβολή προσφύγων και δημιουργία της Columbia
Η Ελληνική Μουσική ανθίζει στις αρχές του 20ού αιώνα, κυρίως μέσα από το παραδοσιακό τραγούδι. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, φτάνουν στη χώρα μας πολλοί πρόσφυγες, οι οποίοι είχαν συνηθίσει να έχουν έντονη διασκέδαση. Χάρη στην επιρροή των προσφύγων, ανθίζει ακόμα πιο πολύ η μουσική στην Ελλάδα. Μάλιστα, οι πρόσφυγες είναι τόσο καινοτόμοι, καθώς είναι οι πρώτοι που ανεβάζουν γυναίκα στο πάλκο για να τραγουδήσει.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως καλλιτεχνικοί διευθυντές στις δύο μεγαλύτερες δισκογραφικές μας είναι Μικρασιάτες. Ξεχωριστή θέση στην ελληνική δισκογραφία έχουν, επίσης, σημαντικοί Μικρασιάτες μουσικοί, όπως ο Μιχάλης Σουγιούλ στον χώρο της επιθεώρησης και του «ελαφρού» τραγουδιού, και ο Γιάννης Κωνσταντινίδης στον χώρο της δυτικής λόγιας μουσικής.
Στις αρχές του 20ού αιώνα έχουμε τη δημιουργία μιας από τις μεγαλύτερες και πιο γνωστές δισκογραφικές εταιρείες της χώρας μας, που πήρε το όνομα «Columbia». Πρώτος καλλιτεχνικός της διευθυντής ήταν ο Κ. Σκαρβέλης από την Κωνσταντινούπολη. Η δημιουργία της Columbia έλαβε χώρα χάρη στη θέληση της βρετανικής δισκογραφικής να επεκτείνει τη δραστηριότητά της στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Ελληνική Δισκογραφία – Ελληνική Μουσική στην Αμερική – Άνθιση Ρεμπέτικου – Δισκογραφία μετά την εισβολή των Γερμανών
Πολλοί Έλληνες έφυγαν από τη χώρα μας αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον και πήγαν στην Αμερική. Εκεί δημιούργησαν ελληνοαμερικάνικες κοινότητες, στις οποίες με κάθε ευκαιρία θυμόντουσαν τη χώρα μας. Αυτό γινόταν είτε με τη μουσική, είτε με διάφορες άλλες αφορμές. Η μουσική ήταν η σημαντικότερη αφορμή και αυτό φαίνεται καθώς μεταξύ του 1896 και του 1942 έγιναν περίπου 2.000 ηχογραφήσεις ελληνικής μουσικής στην Αμερική.
Αργότερα, κάνει στην Αθήνα την εμφάνισή του ένα νέο είδος μουσικής, αυτό που αποκαλούμε ρεμπέτικο. Η αρχή του ρεμπέτικου έγινε στον Πειραιά τη δεκαετία του 1920. Οι πρώτοι εκφραστές του ήταν μάγκες, οι οποίοι μαζεύονταν σε καφενεία και με μπουζούκια τραγουδούσαν τους καημούς τους. Ο σημαντικότερος εκφραστής του ρεμπέτικου είναι ο μεγάλος Μάρκος Βαμβακάρης.
Λίγο καιρό αργότερα άρχισαν τα πρώτα προβλήματα στην Ελληνική Δισκογραφία. Πιο συγκεκριμένα, με την είσοδο των Γερμανών στη χώρα μας, το ταξίδι της Ελληνικής Δισκογραφίας σταματά απότομα. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι μόνο αυτό το πλήγμα που θα υποστεί η Ελληνική Δισκογραφία την περίοδο αυτή. Για ένα μεγάλο διάστημα θα κλείσει το εργοστάσιο της Columbia και, επομένως, θα σταματήσει η παραγωγή δίσκων.
Ελληνική Δισκογραφία – Εμφύλιος και Δισκογραφία
Τα βάσανα για τη χώρα μας και τη Δισκογραφία δεν τελειώνουν με τη Γερμανική Κατοχή. Στη συνέχεια έχουμε τον Εμφύλιο Πόλεμο, που και αυτός μας πάει πίσω στη Δισκογραφία. Εξακολουθεί να υπάρχει λογοκρισία, η οποία έγινε ακόμα πιο αυστηρή απ’ ό,τι προηγουμένως. Αυτό έχει ως επακόλουθο κάθε μέρα στις εφημερίδες να υπάρχουν νέες λίστες με απαγορευμένα τραγούδια. Μια λάθος λέξη από έναν στιχουργό μπορεί να τον μπλέξει σε άσχημες περιπέτειες, καθώς στη χώρα μας έχουμε Εμφύλιο.
Παρόλο που είχαμε εμφύλιο πόλεμο, δεν έπαψε να υπάρχει δισκογραφία ούτε να βγαίνουν ολοένα και πιο αξιόλογοι τραγουδιστές και μουσικοί. Η χώρα μας έχει αναδείξει πολύ σημαντικά ονόματα, που είναι γνωστά και αγαπητά και στο εξωτερικό, όπως ο Βασίλης Τσιτσάνης και ο Μανώλης Χιώτης.
Ελληνική Δισκογραφία – Δεκαετία του ’50 και κινηματογράφος
Στη δεκαετία του 1950 έχουμε την εμφάνιση ενός πολύ σημαντικού ονόματος στον χώρο της μουσικής και του τραγουδιού. Όλα τα φώτα πέφτουν πάνω στην ξεχωριστή φωνή του Στέλιου Καζαντζίδη. Υπήρξε, αναμφισβήτητα, ένα από τα κορυφαία και πιο σημαντικά ονόματα στον χώρο του λαϊκού τραγουδιού. Ο κόσμος τον αγάπησε και τον αγαπάει ακόμα και σήμερα, τραγουδάει τα τραγούδια του σε κάθε ευκαιρία. Ο Καζαντζίδης έκανε πολύ κόσμο να τον νιώθει δικό του άνθρωπο και όταν τον άκουγε να νομίζει πως τραγουδάει για τον καθένα τους ξεχωριστά.
Καθώς προχωράει η δεκαετία του ’50, οι δίσκοι και η μουσική μπαίνει όλο και πιο έντονα στη ζωή των Ελλήνων. Ολοένα και περισσότερα σπίτια, ειδικότερα στις μεγάλες, πόλεις αποκτούν γραμμόφωνα και αγοράζουν δίσκους. Προς το τέλος της δεκαετίας, μια πραγματική επανάσταση για την ελληνική δισκογραφία είναι γεγονός, καθώς αρχίζει η εποχή του βινυλίου.
Παράλληλα, η ελληνική δισκογραφία βρίσκει άλλο ένα πολύτιμο σύμμαχο και αυτός δεν είναι άλλος από τον κινηματογράφο. Ο ελληνικός κινηματογράφος αρχίζει να ανθίζει στη χώρα μας και εντάσσει με μεγάλη δυναμική τη μουσική στους κόλπους του. Τότε είναι που κάνει το μεγάλο του ντεμπούτο ο πασίγνωστος Έλληνας συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις, που μέχρι τότε ήταν γνωστός μόνο στο θέατρο. Όταν άρχισε να γράφει μουσική για τον κινηματογράφο έγινε παγκοσμίως γνωστός.
Ελληνική Δισκογραφία – Δεκαετία ’60
Η δεκαετία του ’60 φέρνει την επανάσταση στην Ελληνική Δισκογραφία για πέντε λόγους. Πρώτον, διότι το γραμμόφωνο δίνει τη θέση του στα πικ απ. Δεύτερον, γιατί η Columbia αποκτά υπερσύγχρονα στούντιο. Τρίτον, επειδή η στερεοφωνική ηχογράφηση κάνει το ντεμπούτο της. Τέταρτον, διότι οι δίσκοι LP και τα 45άρια κατακτούν την αγορά. Πέμπτον, καθώς η ανάδειξη του έντεχνου τραγουδιού είναι γεγονός και μάλιστα μέσα από έργα-σταθμούς όπως ο Επιτάφιος και το Άξιον Εστί.
Μια νέα εποχή ξεκινά με τους Μίκη Θεοδωράκη, Μάνο Χατζιδάκι και Σταύρο Ξαρχάκο να είναι από τα πρώτα και πιο γνωστά ονόματα στον χώρο της μουσικής. Ακόμα και σήμερα αυτοί οι άνθρωποι και τα τραγούδια τους εξακολουθούν να ακούγονται με τον ίδιο έντονο τρόπο όπως τότε.
Η Columbia συνεχίζει να κυριαρχεί στη σκηνή υπό τη διεύθυνση του Τάκη Λαμπρόπουλου, ενώ ο Μάκης Μάτσας διασώζει μια εξίσου μεγάλη δισκογραφική εταιρεία, την Odeon Parlophone. Δειλά-δειλά κάνουν την εμφάνισή τους και άλλες δισκογραφικές εταιρείες. Ανάρπαστα στη χώρα μας γίνονται και τα «ινδοπρεπή» τραγούδια, λόγω της επιρροής των ινδικών ταινιών.
Το λαϊκό και το έντεχνο τραγούδι ζουν τις μεγάλες τους δόξες αυτή την εποχή. Από εκείνη την εποχή λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα φεστιβάλ τραγουδιών, μέσα από τα οποία έχουμε την ανάδειξη πολύ σημαντικών ονομάτων στον χώρο, όπως αυτό του Μίμη Πλέσσα. Αργότερα, ο Πλέσσας θα γίνει ένας από τους κορυφαίους, τους πιο γνωστούς, αγαπητούς και πολυτραγουδημένους συνθέτες στη χώρα μας.
Μέσω του Γιάννη Σπανού, ενός πολύ γνωστού και σημαντικού Έλληνα συνθέτη, κάνει την εμφάνισή του το Νέο Κύμα, το οποίο θα λέγαμε πως ήταν κατά κάποιο τρόπο η αρχή του «έντεχνου» ρεπερτορίου στη χώρα μας. Υποστηρικτής του Νέου Κύματος ήταν και ο Αλέκος Πατσιφάς, ο οποίος ήταν ο ιδρυτής μιας εξίσου μεγάλης και σημαντικής δισκογραφικής εταιρείας, της Lyra.
Ελληνική Δισκογραφία – Δικτατορία
Η δικτατορία επιβάλλει σκληρή λογοκρισία στη μουσική, διακόπτοντας βίαια την άνθιση της ελληνικής δισκογραφίας. Ειδικότερα, οι συνθέτες και οι στιχουργοί είχαν την υποχρέωση πριν κυκλοφορήσουν ένα τραγούδι να υποβάλουν τους στίχους και τη μουσική για να πάρουν έγκριση από τους δικτάτορες. Για παράδειγμα, μουσική και στοίχοι που είχαν αντιστασιακό χαρακτήρα ή χαρακτήρα διαμαρτυρίας δεν επρόκειτο με τίποτα να κυκλοφορήσουν. Σε όσα, όμως, υπήρχαν ακατάλληλες λέξεις ή νοήματα τις περισσότερες φορές οι δικτάτορες έκαναν τροποποιήσεις.
Πολλοί δίσκοι και τραγούδια δεν κυκλοφόρησαν ποτέ στην ελληνική ραδιοφωνία. Για παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε κάποια τραγούδια του Μάνου Λοΐζου όπως «Τσε», «Μέρμηγκας», «Μη με ρωτάς». Επίσης, ο δίσκος του με τίτλο «Τα νέγκρικα» μπήκε στο στόχαστρο της δικτατορίας και γι’ αυτόν τον λόγο, κυκλοφόρησε πολλά χρόνια μετά.
Πολλοί σπουδαίοι και σημαντικοί καλλιτέχνες μας μπήκαν στη μαύρη λίστα της δικτατορίας εξαιτίας των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Κάποιοι από αυτούς αποτελούσαν τους «συνήθεις υπόπτους». Για παράδειγμα, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Μάνος Λοΐζος και άλλοι. Υπήρξαν όμως κάποιοι ακόμα που δεν περίμενε κανείς να μπουν σε αυτή τη λίστα όπως οι Βασίλης Τσιτσάνης και Μάρκος Βαμβακάρης.
Η δικτατορία δεν μπορούσε να αφήσει την ψυχαγωγία του κόσμου στην ιδιωτική πρωτοβουλία, ούτε να αφήσει τον λαό χωρίς θεάματα. Γι’ αυτόν τον λόγο, θέσπισε την «Ολυμπιάδα Τραγουδιού», μια φαντασμαγορική φιέστα με πυροτεχνήματα, στρατιωτικές επιδείξεις και παραδοσιακούς χορούς.
Επίσης, η δικτατορία προώθησε τη διοργάνωση του Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης. Από αυτό το φεστιβάλ βγήκαν νικητές οι Τόλης Βοσκόπουλος, Κλειώ Λενάρδου, Γιάννης Βογιατζής, και πολλοί άλλοι γνωστοί τραγουδιστές μας. Παρά τον φόβο, όμως, την περίοδο αυτή κάνουν την εμφάνισή τους νέοι που αργότερα θα γίνουν πολλοί σημαντικοί δημιουργοί της χώρας μας.
Εκείνη τη μαύρη εποχή για τη χώρα μας, κάνουν την εμφάνισή τους ο Σταύρος Κουγιουμτζής και ο Νίκος Ξυλούρης. Τότε, ήταν πολλοί νέοι και κανείς δεν περίμενε πως θα άφηναν το αποτύπωμά τους στην ελληνική δισκογραφία τόσο ανεξίτηλα. Επίσης, κυκλοφορούν εμβληματικοί δίσκοι που γράφουν ιστορία., όπως οι «Ο Σταθμός», «Δρόμος», «Μικρά Ασία» και «Μεγάλος Ερωτικός».
Ελληνική Δισκογραφία – Δεκαετίες 1980-1990
Τη δεκαετία του ’80 κάνουν την εμφάνισή τους στα δισκάδικα τα πρώτα CD. Κυρίαρχος, όμως, στην αγορά της μουσικής παραμένει ο δίσκος βινυλίου. Επίσης, από είδη μουσικής έχουμε τα λαϊκά τραγούδια, τα δημοτικά, τα έντεχνα, τα ροκ, και αυτά που ακούν οι θαμώνες στα μπουζούκια. Τέλος, δισκογραφικές εταιρείες που κυριαρχούν σε αυτή τη δεκαετία είναι οι Minos, Lyra, Polygram και CBS.
Σε αυτή τη δεκαετία έχουμε πολλά νέα ονόματα μεγάλων καλλιτεχνών που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο τραγούδι. Μερικά από αυτά είναι οι Λευτέρης Πανταζής, Άντζελα Δημητρίου, Άγγελος Διονυσίου, Έφη Σαρρή, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Νίκος Πορτοκάλογλου, Καίτη Γαρμπή.
Πρώτο σημαντικό γεγονός της δεκαετίας του 1990 είναι ότι κλείνει το ιστορικό εργοστάσιο παραγωγής δίσκων της Columbia. Στη συνέχεια, έχουμε τον θάνατο ενός κορυφαίου λαϊκού τραγουδιστή, του Στράτου Διονυσίου. Αργότερα, κυκλοφορεί το πρώτο ελληνικό CD single. Προς το τέλος της δεκαετίας οι δισκογραφικές εταιρείες ανοίγουν site στο διαδίκτυο.
Ελληνική Δισκογραφία – Δεκαετία 2000
Τη δεκαετία του 2000 κάνει την εμφάνισή του και σιγά σιγά γίνεται σημαντικό όνομα τόσο στον ελληνικό στίχο, όσο και στον αγγλικό, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Επίσης, παρακολουθούμε την άνθιση του αγγλόφωνου τραγουδιού στη χώρα μας, το οποίο σιγά – σιγά γίνεται ολοένα και πιο αγαπητό, ιδιαίτερα από τους νέους. Στη συνέχεια, κάνει την εμφάνισή του ένα νέο είδος μουσικής, το οποίο θα λέγαμε πως φέρνει στα αυτιά μας πιο πολύ τη reggae και το swing. Αυτό το είδος μας το προσφέρει πολύ έντονα ο Κωστής Μαραβέγιας, και το κοινό το αγαπάει αμέσως.
Ξεχωριστή θέση έχει ένας πολύ σπουδαίος καλλιτέχνης για τη χώρα μας στη δεκαετία αυτή, και δεν είναι άλλος από τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Το ελληνικό, και όχι μόνο, κοινό αγαπάει πολύ γρήγορα τα τραγούδια του, και οι συναυλίες που δίνει είναι γεμάτες κόσμο. Δύο ακόμη καλλιτέχνες που αφήνουν το στίγμα τους σε αυτή τη δεκαετία είναι οι Γιάννης Αγγελάκας και Παύλος Παυλίδης. Τέλος, σε αυτή τη δεκαετία δεν πρέπει να ξεχάσουμε να αναφέρουμε και τους Σωκράτη Μάλαμα και Φοίβο Δεληβοριά, οι οποίοι κάνουν μεγάλες επιτυχίες, που είναι γνωστές μέχρι και σήμερα.
Πηγές:
- 100 Χρόνια Ελληνική Δισκογραφία (ert.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Με μπάλο, χασάπικο, ζεϊμπέκικο, τσιφτετέλι και καρσιλαμά: Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και το τραγούδι τους (lifo.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Οι πρόσφυγες του 1922 και η μουσική τους δραστηριότητα στη νέα τους πατρίδα (lifo.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Columbia: Η ιστορία της ελληνικής μουσικής – Από την απόλυτη λάμψη, στην κατάρρευση (dnews.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Μιχάλης Σουγιούλ – Ένας μεγάλος συνθέτης γεννήθηκε σαν σήμερα (synodhporoi.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- «Ελληνική μουσική στην Αμερική» – Διαδικτυακό σεμινάριο στην Ελληνική Κοινότητα Μελβούρνης (ertnews.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Ρεμπέτικη ιστορία (podiki.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Μάρκος Βαμβακάρης – 50 χρόνια από τον θάνατο του πρωτεργάτη του ρεμπέτικου από τη Σύρα (cycladesopen.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- ΕΡΤ1 – «100 χρόνια ελληνική δισκογραφία»: Η ελληνική δισκογραφία στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (gossip-tv.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Βασίλης Τσιτσάνης (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Μανώλης Χιώτης (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Στέλιος Καζαντζίδης (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Μάνος Χατζιδάκις (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- 100 Χρόνια Ελληνική Δισκογραφία (ertflix.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Μίκης Θεοδωράκης (el.wikipedia.org) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Μίμης Πλέσσας: Ο μουσικοσυνθέτης των αμέτρητων επιτυχιών (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Γιάννης Σπανός (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- «Δεδομένου ότι η εν λόγω μουσική εξυπηρετεί τον κομμουνισμόν …» – Τα «απαγορευμένα» της Χούντας (katiousa.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Μάνος Λοΐζος (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Γιάννης Μαρκόπουλος: Ο συνθέτης της επιστροφής στις ρίζες (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Χούντα και διπλοπενιές – Το soundtrack των συνταγματαρχών (fragilemag.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Τόλης Βοσκόπουλος: Ο πρίγκιπας του ελληνικού τραγουδιού (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Νίκος Ξυλούρης: Ο Αρχάγγελος της Κρήτης (sansimera.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 11/4/2025.
- Έρευνα: «Η Ελληνική Δισκογραφική Αγορά στην Δεκαετία του 1980», του Πέτρου Δραγουμάνου (blog.athensweekly.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 12/4/2025.
- Νίκος Πορτοκάλογλου: Ο άνθρωπος που με τη δημιουργία του σε απελευθερώνει (mixgrill.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 12/4/2025.
- Η δισκογραφική βιομηχανία στην Ελλάδα του ’90 – Η εξέλιξη ανά έτος (musicpaper.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 12/4/2025.
- Στράτος Διονυσίου: Η σπάνια εμφάνιση της συζύγου του, στη μουσικοθεατρική παράσταση για τη ζωή του (protothema.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 12/4/2025.
- Τα 25 καλύτερα ελληνικά albums των 00s (mixgrill.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 12/4/2025.
- Κωστής Μαραβέγιας: Πού βρίσκεται το πρώτο του πιάνο; (tlife.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 12/4/2025.
- Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης αφηγείται τη ζωή του στη LIFO (www.lifo.gr) / Τελευταία πρόσβαση: 12/4/2025.
