Οι αρχές του 20ού αιώνα, βρίσκουν την Ελλάδα να προσπαθεί δειλά να ανακάμψει από τα δεινά του παρελθόντος και να τρέχει να προλάβει την αλματώδη ανάπτυξη των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών. Εμπόδιο σε αυτόν τον αγώνα αποτελεί η ελώδης κατάσταση που επικρατεί στην πολιτική σκηνή, με μόνη αλλαγή το στρατιωτικό κίνημα του 1909. Σε αυτά τα δεδομένα θα στηριχθεί ο επιφανής επαναστάτης και πολιτικός της εποχής, Ελευθέριος Βενιζέλος, ώστε να επιτύχει την ίδρυση του κόμματος των Φιλελευθέρων.
Τα γεγονότα που οδήγησαν στην ίδρυση του κόμματος των Φιλελευθέρων
Φυσικά, η ίδρυση του κόμματος δε γίνεται σε κάποια τυχαία συγκυρία. Ο λαός πιέζει τους κινηματίες του 1909 για τις μεταρρυθμίσεις που είχαν υποσχεθεί. Έτσι, ο Βενιζέλος μεταβαίνει στην Αθήνα στις 28 Δεκεμβρίου 1909 και προτείνει λύσεις, ώστε να παρακαμφθεί το πολιτικό αδιέξοδο. Συγκεκριμένα, προτείνει να αλλάξει η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη, να υπάρξει συνεννόηση μεταξύ των κομματικών αρχηγών και να προκηρυχθούν εκλογές για να συγκληθεί Εθνοσυνέλευση. Οι λύσεις αυτές συσπείρωσαν τον πολιτικό κόσμο, ο οποίος πίεσε το βασιλιά Γεώργιο να αποδεχθεί τη σύγκληση Αναθεωρητικής Βουλής.
Το καλοκαίρι του 1910 βρίσκει το Βενιζέλο στη Λουκέρνη της Ελβετίας για λόγους που σχετίζονταν με την υγεία του. Εκεί μαθαίνει και ότι εξελέγη στις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910 μαζί με άλλους 122 ανεξάρτητους βουλευτές, οι οποίοι συσπειρώθηκαν γύρω του. Η νίκη έναντι των παλαιών ιδεών και των αντιπροσώπων τους ήταν αδιαμφισβήτητη και πανηγυρική. Παρόλα αυτά, δεν είχε συγκροτηθεί ακόμη κάποιος κομματικός σχηματισμός. Γι’ αυτό το λόγο, στις 23 Αυγούστου 1910 επισημοποιήθηκε η ύπαρξη του κόμματος των Φιλελευθέρων.
Στις 5 Σεπτεμβρίου 1910, στην πλατεία Συντάγματος, ο Βενιζέλος δηλώνει στο λαό ότι είναι εκφραστής νέων ιδεών και όχι πολιτικός αρχηγός. Παράλληλα τόνισε την επικείμενη αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος. Αν και το νεοσύστατο κόμμα μετρά μόλις λίγες μέρες ζωής, η στήριξη του λαού είναι ολοκληρωτική, όπως φαίνεται από την προσέλευση κόσμου στην ομιλία του.
Η έναρξη της εποχής του βενιζελισμού
Στις 6 Οκτωβρίου, μετά την παραίτηση από την πρωθυπουργία του Στέφανου Δραγούμη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος πείθει το βασιλιά Γεώργιο να του δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Κάτι τέτοιο αντιτίθεται εντελώς στο πρωτόκολλο της Βουλής και αντισυνταγματικό σε αρκετά μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, αυτή ακριβώς η κίνηση έφερε ουσιαστική εξουσία στα χέρια του κόμματος των Φιλελευθέρων. Οργανώθηκαν εκλογές για Αναθεωρητική Βουλή από τις οποίες απείχαν όλα τα κόμματα και κέρδισαν οι Φιλελεύθεροι. Το Σύνταγμα αναθεωρήθηκε μέσα στο 1911 και το Μάρτιο του 1912 έγιναν εκλογές με κομματική απαρτία, στις οποίες εξελέγησαν πάλι οι Φιλελεύθεροι.
Η ιδεολογική βάση του κόμματος των Φιλελευθέρων
Το κόμμα είναι άμεσα συνυφασμένο με το πρόσωπο του Βενιζέλου. Εξάλλου, αποτέλεσε εξέχουσα πολιτική προσωπικότητα για αρκετές δεκαετίες, ακόμη και μετά το θάνατό του, το 1936. Η επιρροή του ήταν τόσο μεγάλη που οι οπαδοί του ονομάστηκαν βενιζελικοί, ενώ τα αντίθετα με την πολιτική του κόμματα, αντιβενιζελικά. Είναι σχεδόν αδύνατον λοιπόν για ένα κόμμα με ιδρυτή τέτοιου βεληνεκούς, να έχει ιδεολογία που δε συμβαδίζει με την πλειοψηφία. Ειδικότερα, οι Φιλελεύθεροι ονομάστηκαν έτσι, αφενός γιατί έγιναν εκφραστές της πολυπόθητης «Ανόρθωσης» και αφετέρου γιατί η ιδεολογία τους αντιπροσώπευε κυρίως τον οικονομικό φιλελευθερισμό.
Η στήριξη στην αστική τάξη υπήρξε μνημειώδης, καθώς και η προσπάθεια να αναπτυχθεί η οικονομία, ώστε το κράτος να εκσυγχρονιστεί ριζικά. Οι Φιλελεύθεροι έλυσαν, επίσης, το πρόβλημα της αγροτικής μεταρρύθμισης που μάστιζε τη Θεσσαλία και άλλες αγροτικές περιοχές. Η αγροτική μεταρρύθμιση αφορούσε την αναδιανομή μεγάλων εκτάσεων σε μικρομεσαίους αγρότες, ώστε να υπάρχει περισσότερη ισότητα στην κατανομή.
Μέσα στον Εθνικό Διχασμό, η κυβέρνηση των Φιλελευθέρων στη Θεσσαλονίκη έκανε αναδιανομή εδαφών, μοιράζοντας ένα μεγάλο μέρος στους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, εποικίζοντας ταυτόχρονα και τις απομακρυσμένες περιοχές. Εκτός όμως από την οικονομία και το αγροτικό ζήτημα, οι βενιζελικές κυβερνήσεις πέρασαν πληθώρα νόμων που αφορούν ζητήματα αξιοκρατίας, αναδιάρθρωσης και αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα και του στρατεύματος.
Πέρα από τη στήριξη της οικονομίας, ιδεολογικός πυλώνας των Φιλελευθέρων αποτέλεσε η έννοια της «Μεγάλης Ιδέας», της πεποίθησης ότι η Ελλάδα κάποια στιγμή θα ανακτήσει τα εδάφη της Μικράς Ασίας που της ανήκαν δικαιωματικά. Φυσικά κάτι τέτοιο ήταν ένα ουτοπικό σενάριο που χρησιμοποιούνταν για την ανακούφιση των αλυτρωτικών πόθων των Ελλήνων κατοίκων αυτών των περιοχών.
Η αντιμετώπιση ζητημάτων υψίστης σημασίας
Οι επάλληλες κυβερνήσεις των Φιλελευθέρων είχαν να αντιμετωπίσουν τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Εθνικό Διχασμό, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και βέβαια τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειές τους. Όσον αφορά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η χώρα με δύο συνθήκες, τη Συνθήκη του Λονδίνου και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, ικανοποίησε όλες τις αξιώσεις που είχε στα βαλκανικά εδάφη.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ανέδειξε την εσωτερική σύγκρουση του βασιλιά Κωνσταντίνου με την κυβέρνηση Βενιζέλου, κάτι που οδήγησε στην οριστική ρήξη με τον Εθνικό Διχασμό. Αν και η Ελλάδα στο τέλος του πολέμου βρέθηκε στη νικητήρια πλευρά της Αντάντ, η εμφύλια διαμάχη χειροτέρευε τα πράγματα. Η πόλωση του λαού ήταν απόλυτη και οι εκδικητικές διαθέσεις των δύο πλευρών δεν άργησαν να γίνουν αντιληπτές.
Επεισόδια ξέσπασαν σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, ενώ οι βιαιοπραγίες λόγω πολιτικών φρονημάτων έδιναν κι έπαιρναν. Μία από τις λίγες θετικές εξελίξεις του συγκεκριμένου πολέμου ήταν η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, στις 10 Αυγούστου 1920 με την οποία έγιναν δεκτές οι γεωγραφικές αξιώσεις στη Μικρά Ασία και η υλοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας».
Τα λάθη του κόμματος των Φιλελευθέρων
Οι Φιλελεύθεροι και ιδιαίτερα ο Βενιζέλος ναι μεν αναμόρφωσαν την ελληνική οικονομία και κοινωνία, αλλά όχι πάντα με θετικά αποτελέσματα. Οι ιστορικοί τους απονέμουν ευθύνες για καταστάσεις όπως ο Εθνικός Διχασμός, οι τεράστιες προσφυγικές ροές μετά την κατάρρευση του εγχειρήματος που στηρίχθηκε στη «Μεγάλη Ιδέα» και κατέληξε στη Μικρασιατική καταστροφή.
Οι προσωπικές φιλοδοξίες και οι αντιπάθειες ανάμεσα στο παλάτι και την κυβέρνηση θόλωσαν το μυαλό τόσο του Βενιζέλου, όσο και των οπαδών του. Έτσι, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ξεριζώθηκαν, δολοφονήθηκαν ή πέθαναν από τη φτώχεια, στο βωμό πολιτικών φιλοδοξιών και μεγαλεπήβολων σχεδίων. Τέλος, το κόμμα των Φιλελευθέρων διαλύθηκε το 1961, ενώ αντικαταστάθηκε από την «Ένωσις Κέντρου».
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με ολιγόλεπτο αφιέρωμα στο κόμμα των Φιλελευθέρων.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο
Κόμμα Φιλελευθέρων (Ελλάδα). Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org, (τελευταία πρόσβαση στις 20/08/2020).
Ελευθέριος Βενιζέλος. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org, (τελευταία πρόσβαση στις 20/08/2020).
Μαργαρίτης Γ., Αζέλης Α., Ανδριώτης Ν., Αετοράκης Θ., (επιμ.) Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ’ Λυκείου, Ινστιτούτο Τεχνολογίας, Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος»
Παπαδάκης (Παπαδής) Ν. Εμμ., (2017), Ελευθέριος Βενιζέλος : Ο άνθρωπος, ο ηγέτης, Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ» & βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ.
