Η πρώτη του Μάη είναι μια μέρα με διττή σημασία και πολλούς συμβολισμούς. Γιορτάζεται ήδη από την αρχαιότητα ως η επικράτηση του καλοκαιριού επί του χειμώνα. Παράλληλα, από τον 19ο αιώνα αποτελεί ημέρα μνήμης για τους αγώνες κατοχύρωσης των εργατικών δικαιωμάτων.
Πρωτομαγιά: Στον κοινό συλλογικό νου, η Πρωτομαγιά έχει καθιερωθεί ως μέρα ξεγνοιασιάς και χαλάρωσης. Η καρποφορία, η γονιμότητα των εδαφών και η άνθιση της φύσης βρίσκονται στο απόγειό τους. Συμβολίζεται δε το οριστικό τέλος του χειμώνα και η έλευση του καλοκαιριού. Η πλειονότητα ημών, βρίσκει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για εξορμήσεις σε κοντινούς προορισμούς, μακριά από τις σκοτούρες της καθημερινότητας. Με άλλα λόγια, η Πρωτομαγιά αντιμετωπίζεται ως μία από τις πολυαναμενόμενες αργίες του έτους. Είναι όμως αργία ή στην πραγματικότητα απεργία; Η απάντηση είναι: και τα δύο. Η εικόνα βέβαια των μεγαλουπόλεων, με την πλειοψηφία των κατοίκων τους να τις έχουν εγκαταλείψει, μάλλον καταμαρτυρά το πρώτο. Από την άλλη όμως, κάποιοι ευάριθμοι διαδηλωτές συγκεντρώνονται στα κέντρα των πόλεων, για να μας υπενθυμίσουν πως πρόκειται και για απεργία. Μια μέρα μνήμης των διαχρονικών αγώνων, βαμμένων με αίμα, για τη διεκδίκηση των εργατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
[punica-heading-pattern style=”h4″]Ήθη, Έθιμα και Συμβολισμοί της Πρωτομαγιάς[/punica-heading-pattern]
Ο Μάιος, σύμφωνα με την παράδοση, πήρε το όνομά του από τη ρωμαϊκή θεότητα Maia (Μάγια), η οποία ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη Μαία που σημαίνει τροφός και μητέρα. Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς συνδέεται με την ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη και την πλούσια βλάστηση της φύσης. Σηματοδοτεί την τελική νίκη του καλοκαιριού απέναντι στον χειμώνα, που συνεπάγεται και την κατίσχυση της ζωής επί του θανάτου. Έχει πανάρχαιες ρίζες που ανάγονται σε προχριστιανικές αγροτικές λατρευτικές τελετές για τη γονιμότητα των αγρών και, κατ’ επέκταση, και των έμβιων όντων. Η Πρωτομαγιά είναι μία από τις ελάχιστες γιορτές, χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο, με εκδηλώσεις που απαντώνται στον λαϊκό πολιτισμό πολλών ευρωπαϊκών λαών. Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα της Πρωτομαγιάς είναι το πρωτομαγιάτικο στεφάνι. Φτιάχνεται από διάφορα άνθη και καρπούς και κρεμιέται ως επί το πλείστον στις πόρτες των σπιτιών. Πολλά είναι και τα τοπικά έθιμα που λαμβάνουν χώρα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας.
[punica-heading-pattern style=”h4″]Η Εργατική Πρωτομαγιά: τα γεγονότα του Σικάγο[/punica-heading-pattern]
Τα κοινωνικά δικαιώματα, που θεωρούνται απαράγραπτα και «αναπαλλοτρίωτα», δεν είναι κάτι το δεδομένο. Μπορεί σε συνθήκες κρίσης και νεοφιλελευθερισμού να καταστρατηγούνται, όμως μαζί με τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, αποτελούν τους πυλώνες του κοινωνικού κράτους δικαίου. Η κατάκτηση αυτών, είναι προϊόν αιματηρών διεκδικήσεων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ο αγώνας της εργατικής Πρωτομαγιάς. Οφείλουμε λοιπόν αυτή την ημέρα να θυμόμαστε και να μαθαίνουμε, να τιμούμε και να εκφράζουμε το σεβασμό μας στην παρακαταθήκη που μας κληροδότησαν οι αγώνες της Εργατικής Πρωτομαγιάς.
Το κορυφαίο γεγονός, καθώς αποτελεί και ορόσημο παγκόσμιας εμβέλειας, είναι ο αιματηρός ξεσηκωμός των εργατών στο Σικάγο την 1η Μαϊου του 1886. Αυτός εδραιώνει την Πρωτομαγιά ως παγκόσμια μέρα γιορτής και απεργίας της μισθωτής εργασίας. Κύριο αίτημα ήταν η καθιέρωση του οκτάωρου ωραρίου εργασίας. Γενικότερα, η ύπαρξη ενός ανύπαρκτου ως τότε, κανονιστικού πλαισίου ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων. Τρία χρόνια αργότερα, το 1889, γίνεται το ιδρυτικό συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Παρίσι. Εκεί, ανακηρύσσεται η Πρωτομαγιά ως παγκόσμια εργατική γιορτή, σε ανάμνηση του εργατικού ξεσηκωμού στο Σικάγο.
[punica-heading-pattern style=”h4″]Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα[/punica-heading-pattern]
Περνώντας στα καθ’ ημάς, ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς, λαμβάνει χώρα το 1893 στην Αθήνα. Θα περάσουν 18 χρόνια μέχρι την Πρωτομαγιά του 1911, όταν και οργανώνονται εργατικές εκδηλώσεις από τη Φεντερασιόν στη Θεσσαλονίκη. Οι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς μαζικοποιούνται και επεκτείνονται πέραν των δύο μεγάλων πόλεων το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ, του προάγγελου του ΚΚΕ. Σε όλη βέβαια τη διάρκεια του Μεσοπολέμου η καταστολή και η επονομαζόμενη «λευκή τρομοκρατία» λειτουργούν αποτρεπτικά, ενώ ορόσημο για την κορύφωση τους αποτελεί ο Μάιος του 1936. Οι πρώτες εκείνες ημέρες του Μαϊου και τα γεγονότα που διαδραματίζονται, χαρακτηρίζονται ως «ελληνικό Σικάγο». Οι πολυήμερες κινητοποιήσεις των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης και άλλων εργατικών κινημάτων έχουν απολογισμό τουλάχιστον 12 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Στην εξουσία βρίσκεται ο Ιωάννης Μεταξάς, 3 μήνες πριν επιβάλλει με στρατιωτικό πραξικόπημα το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου.
[punica-heading-pattern style=”h4″]Σαν Σήμερα: Ήταν Πρωτομαγιά[/punica-heading-pattern]
Ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε την Πρωτομαγιά του 1909. Όντας πολιτικοποιημένος μαρξιστής και ενεργό στέλεχος της Αριστεράς, ο Ρίτσος συγκλονίζεται από τα συμβάντα της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1936. Ειδικότερα, από τη φωτογραφία της θρηνούσας μάνας, πάνω από το άψυχο σώμα του προερχόμενου από το εργατικό συνδικάτο των αυτοκινητιστών Τάσου Τούση.
Αποτελεί δε πηγή έμπνευσης για την ποιητική του συλλογή «Επιτάφιος», η οποία και μελοποιείται από τον Μίκη Θεοδωράκη:
Υιέ μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου,
πουλάκι της φτωχειάς αυλής, ανθέ της ερημιάς μου.
Advertising
Πώς κλείσαν τα ματάκια σου και δε θωρείς που κλαίω
και δε σαλεύεις, δε γροικάς τα που πικρά σου λέω;
Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω,
άνοιξη, γιε που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω.
Advertising
Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις,
άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης.
Πρωτομαγιά του 1944. Μέρα κατά την οποία δεν έχουν να μνημονευθούν εργατικές εκδηλώσεις και κινητοποιήσεις, αλλά οι μαζικές εκτελέσεις 200 Ελλήνων αντιστασιακών αγωνιστών, στη συντριπτική τους πλειονότητα φυλακισμένων κομμουνιστών. Πρόκειται περί αντιποίνων για τη δολοφονία Γερμανού στρατιωτικού διοικητή και της συνοδείας του, από άνδρες του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο. Οι εκτελέσεις πραγματοποιούνται στο περιβόητο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Πρωτομαγιά του 1976 έμελλε να συμβεί το μοιραίο και μυστηριώδες αυτοκινητιστικό δυστύχημα με επιβαίνοντα τον Αλέκο Παναγούλη, μία από τις κορυφαίες μορφές του αντιδικτατορικού αγώνα. Στέλεχος της προδικτατορικής Ενώσεως Κέντρου, λαϊκός αγωνιστής κατά της Χούντας των Συνταγματαρχών, στο ενεργητικό του οποίου καταγράφεται και η απόπειρα δολοφονίας του Γεωργίου Παπαδόπουλου.
[punica-heading-pattern style=”h4″]Αντί Επιλόγου[/punica-heading-pattern]
Αυτή η σύντομη, αλλά ευελπιστούμε περιεκτική ιστορική ανασκόπηση των σημαντικότερων Πρωτομαγιάτικων συμβολισμών, κλείνει με απόσπασμα από την «Παράξενη Πρωτομαγιά», σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Στίχοι που στα μάτια μας φαίνονται τόσο επίκαιροι και βρίθουν πολύπλευρων μηνυμάτων. Στην ακουστική μορφή του τραγουδιού, η μουσική είναι του Μάνου Χατζιδάκη και η πρώτη εκτέλεση γίνεται το 1976 από τον Μανώλη Μητσιά και τη Δήμητρα Γαλάνη. «Παράξενη πρωτομαγιά με αγκάθια πλέκουν σήμερα στεφάνια ήρθε ο καιρός του “έχε γεια”, τι να την κάνεις πια την περηφάνια…».
Οι συνδηλώσεις και ο συσχετισμός της Πρωτομαγιάς με τις εργατικές κινητοποιήσεις και εκδηλώσεις, αρχίζει να γίνεται μετά το έτος 1889 παγκοσμίως. Μέχρι τότε η Πρώτη του Μάη συμβολίζει, και στην Ελλάδα, την επικράτηση του Καλοκαιριού έναντι του Χειμώνα, τη νίκη της Ζωής επί του Θανάτου. Γι’ αυτό και οι εορτασμοί γίνονται σε αγρούς και σε λιβάδια, στην «έξοχη εξοχή» και στην καταπράσινη φύση.
Καλή Πρωτομαγιά!
Βασικές πηγές για την άντληση πληροφοριών:
https://www.sansimera.gr/articles/256
http://stilida.com/politistika/i8i-e8ima/eortasmos-e8ima-prwtomagias/
