Η Κατερίνα Γώγου γεννήθηκε στην Αθήνα την 1η Ιουνίου του 1940. Τα παιδικά της χρόνια ήταν δύσκολα λόγω της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου. Ο πατέρας της, με τον οποίο μεγάλωσε μέχρι την εφηβεία, ήταν πολύ αυστηρός, ωστόσο αυτός ήταν που τη βοήθησε να ασχοληθεί με την υποκριτική. Τα μετέπειτα χρόνια τα έζησε με τη μητέρα της. Η σχέση της με την υποκριτική ξεκίνησε στην ηλικία των 5 ετών, ως παιδί-θαύμα, συμμετέχοντας σε παιδικούς θιάσους. Η πρώτη της συμμετοχή σε επαγγελματική παράσταση έγινε το 1962 στο θίασο του Ντίνου Ηλιόπουλου, στο έργο «Κύριος πέντε τοις εκατό», ενώ το 1952 πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο, στην ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Ο Άλλος», δίπλα στον Γιώργο Παππά. Αποφοίτησε από τη δραματική σχολή του Τάκη Μουζενίδη, ενώ παρακολούθησε μαθήματα χορού στις σχολές Πράτσικα, Ζουρούδη και Βαρούτη.
Ο κινηματογράφος
Η εικόνα που έχουμε για την Κατερίνα Γώγου, μέσα από τις ταινίες στις οποίες συμμετείχε είναι αυτή της χαριτωμένης νέας. Άλλοτε ως σκανδαλιάρα μαθήτρια («Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο», 1959), άλλοτε ως αεικίνητη υπηρέτρια («Η δε γυνή να φοβείται τον άντρα», 1965) και άλλοτε ως ατίθαση μικρή αδερφή («Μια τρελή, τρελή οικογένεια», 1965). Βέβαια, οι ρόλοι της ως δευτεραγωνίστρια, δεν της άφησαν μεγάλα περιθώρια να εξελιχτεί και να ξετυλίξει το υποκριτικό της ταλέντο.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 δημιουργείται ο «Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος», ο οποίος όντας διαφοροποιημένος ως προς τη θεματολογία, κινείται μακριά από τα εμπορικά κυκλώματα. Η Κατερίνα Γώγου συμμετέχει ενεργά πλέον, κάνοντας την αρχή το 1971 στην ταινία «Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση», σε σκηνοθεσία Ντίνου Κατσουρίδη. Η ταινία βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με τρία βραβεία (καλλιτεχνικής ταινίας, σεναρίου και α’ ανδρικού ρόλου). Το 1977 σημειώνεται το αποκορύφωμα στην καριέρα της, ως πρωταγωνίστρια, στην ταινία «Το βαρύ πεπόνι», σε σκηνοθεσία του Παύλου Τάσιου. Αφήνει, πλέον, πίσω της την ατίθαση νέα και μεταμορφώνεται σε μια γυναίκα, η οποία υφίσταται την κοινωνική και οικονομική καταπίεση της δεκαετίας του ’70. Η ταινία σαρώνει τα βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, α’ γυναικείου ρόλου στην Κατερίνα Γώγου, ανδρικής ερμηνείας και το βραβείο κριτικών κινηματογράφου). Το 1980 ο Παύλος Τάσιος γυρίζει την ταινία «Παραγγελιά» βασισμένη στην υπόθεση του Νίκου Κοεμτζή. Η Κατερίνα Γώγου συμμετέχει ως ηθοποιός, αλλά παράλληλα δηλώνει την παρουσία της και στο δημιουργικό κομμάτι, καθώς ενδιαμέσως διαβάζει ποιήματα της.
«η ζωή μας είναι σουγιαδιές σε βρώμικα αδιέξοδα/σάπια δόντια/ξεθωριασμένα συνθήματα/μπάσο βεστιάριο/μυρουδιές από κάτουρο/αντισηπτικά και χαλασμένα σπέρματα».
Η ταινία έκοψε 196.186 εισιτήρια και απέσπασε πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (β’ καλύτερης ταινίας, α’ ανδρικής ερμηνείας, μουσικής, μοντάζ και ηχοληψίας).
Σκηνή από την ταινία «Παραγγελιά»
Το 1984 συνεργάζεται με τον Ανδρέα Θωμόπουλο στην ταινία «Όστρια – Το τέλος του παιχνιδιού», όπου γράφουν μαζί το σενάριο και παίρνει μέρος και ως ηθοποιός. Η ταινία κέρδισε το Βραβείο Σεναρίου και η Κατερίνα Γώγου τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ερμηνείας. Είναι η τελευταία κινηματογραφική εμφάνιση της.
Το θέατρο
Η Κατερίνα Γώγου συνεργάστηκε στο θέατρο με μεγάλα ονόματα της εποχής. Οι ρόλοι της όμως, ήταν πάντα δεύτεροι και τρίτοι, κυρίως σε ηθογραφικές κωμωδίες.
Το 1962 συμμετέχει στην παράσταση «Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται» και κριτικές της εποχής γράφουν «ότι πρόκειται για μία ηθοποιό προικισμένη με φαντασία και μπρίο». Το 1965 η εμφάνιση της στο έργο «Κορίτσια στη θάλασσα» κάνει τους θεατρικούς κριτικούς να γράψουν πως «Η Κατερίνα Γώγου, που κατόρθωσε να δώσει υπόσταση και φέγγος σ’ ένα μικρό ρόλο, βεβαιώνει θετικά πια το ταλέντο της». Τα επόμενα θεατρικά χρόνια συνεχίζουν με μικρούς ρόλους σε θεατρικές παραστάσεις, αν και οι κριτικοί τη ξεχωρίζουν σε κάθε εμφάνισή της.
Το 1976 η Κατερίνα Γώγου καταφέρνει να βρει θέση στο δυναμικό του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν, κάτι που επιθυμούσε βαθιά. Εμφανίζεται στις «Βάκχες» του Ευριπίδη, στον «Αυτόχειρα» του Έρντμαν και στο «Φαγκότο» του Κωσταβάρα.
Τελευταία της θεατρική εμφάνιση ήταν στο θίασο της Έλλης Λαμπέτη, το 1978, στην παράσταση «Φιλουμένα Μαρτουράνο», σε σκηνοθεσία του Μάουρο Μπολονίνι.
Το 1991 προετοίμαζε μαζί με το μουσικό Παύλο Παυλίδη και το σκηνοθέτη Γιώργο Κορδέλλα, τη μουσικοθεατρική παράσταση «Regina rosas amat», μία παράσταση που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Κι όταν/έρθουνε να σου πούν/εδώ δεν είναι/τόπος/και χρόνος/για τέτοια πράγματα/τράβηξε τη φαλτσέτα και θέρισε.
Η επαναστάτρια ποιήτρια των Εξαρχείων
Η Κατερίνα Γώγου υπήρξε πάντα στο πλευρό των αναρχικών και των αριστερών. Στο σπίτι της υποδεχόταν πάντα τον Νικόλα Άσιμο και τον Παύλο Σιδηρόπουλο (η «Καταραμένη Αγία Τριάδα», όπως τους αποκαλούσαν). Η μοναξιά έχει πάντα πρωταρχικό ρόλο στη ζωή της και προσπαθεί να βρει διέξοδο μέσα από την ποίηση.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, και συγκεκριμένα το 1978, εκδίδει την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Τρία κλικ αριστερά», από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Η συλλογή περιέχει 24 ποιήματα, τα περισσότερα άτιτλα. Το βιβλίο επανεκδόθηκε πολλές φορές, ενώ μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Jack Hirchmann και κυκλοφόρησε στο Σαν Φρανσίσκο, από τις εκδόσεις Night Horn Books.
[..] Ησύχασε. Με λίγη ρέγουλα θα τη σκαπουλάρουμε. Η τάξη που θα’φερνε την αλλαγή, αποκοιμήθηκε. Μπορούμε και μεις να παίξουμε την ηγεσία. Κοιμήσου…τώρα είναι ήσυχα. Η εποχή μας. Νάνι φαΐ και πήδημα. Οι τραμπούκοι προσεύχονται στο μαξιλάρι μας κι οι δολοφόνοι δουλεύουν για μας. [..]
Το 1980 εκδίδεται η δεύτερη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Ιδιώνυμο», με την οποία κατηγορεί ξεκάθαρα το Κ.Κ.Ε. για την προδοσία και την περιθωριοποίηση των αγωνιστών και συντρόφων της.
[..] Άρχισα να γέρνω σαν εκείνη την ιτιούλα
που σου’χα δείξει στη στροφή του δρόμου.
Και δεν είναι που θέλω να ζήσω.
Είναι το γαμώτο που δεν έζησα.[..]
Τρίτη ποιητική συλλογή που εκδίδεται είναι το «Ξύλινο Παλτό» το 1982. Ποιήματα λιγότερα σε αριθμό από τις προηγούμενες δύο συλλογές, αλλά μεγαλύτερης έκτασης. Μέσα τους κλείνουν τις σκέψεις, τους φόβους και τα συναισθήματά της.
[..] Άσπρη είναι η άρια φυλή
η σιωπή
τα λευκά κελιά
το ψύχος
το χιόνι
οι άσπρες μπλούζες των γιατρών
τα νεκροσέντονα
η ηρωίνη.
Αυτά λίγο πρόχειρα
Για την αποκατάσταση του μαύρου. [..]
Στην επόμενη ποιητική της συλλογή «Απόντες», το 1986, κυριαρχεί η έννοια του θανάτου, είτε είναι βιολογικός, είτε φυσικός, κοινωνικός ή ψυχικός. Στο βιβλίο υπάρχουν, εκτός από τα ποιήματα, φωτογραφίες διαδηλωτών.
[..] Σε λίγο αν κοιτάξεις λυπημένος το βράδυ
στον ουρανό ψηλά
θα’ μαι ένα χαζό παιδικό άστρο που όλο θα πέφτω.
Ίσως κάνω λάθος που θέλω να γράψω για να κρατηθώ.[..]
Το 1988 εκδίδεται «Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών», ένα μικρό ποίημα χωρισμένο σε ενότητες. Για άλλη μια φορά, τα ποιήματά της περιέχουν το θάνατο, τη μοναξιά και την απουσία της ελπίδας. Το βιβλίο κυκλοφορεί σε μορφή τετραδίου για να μπορεί ο αναγνώστης να γράψει ή να ζωγραφίσει ό,τι θέλει.
[..] Το χρώμα μου
Νύχτας βαθιάς μαβί
Εκείνο που παίρνει ο ουρανός
Όταν μεγάλο βράχο δένει στο λαιμό
Και σ’ άραχλα νερά βουλιάζει το φεγγάρι. [..]
Το 1990 εκδίδεται η έκτη ποιητική συλλογή «Νόστος», γραμμένη σε ψυχιατρική κλινική. Η συλλογή περιέχει πεζά και ποιήματα, καθώς και σχέδια της κόρης της, Μυρτώς.
[..] Να ρίξω μια κουβέρτα πάνω μου και παντού, στα παράθυρα.
Ένας που ξενυχτά είναι λεία των χαφιέδων γειτόνων του.
Ένας ποιητής που γράφει είναι πολύ πολύ μικρό παιδί, έχει πυρετό τη νύχτα.
Δρα και ζει αυτόματα,
έχει άγνοια της λογικής του κινδύνου.
Θεωρεί τον εαυτό του πολεμιστή
κατήγορο της πανταχού διαπραττωμένης αδικίας.
Γι’ αυτό κρυώνει. [..]
Το τελευταίο της βιβλίο κυκλοφορεί σχεδόν 10 χρόνια μετά το θάνατό της με τον τίτλο «Με λένε Οδύσσεια». Στο βιβλίο, εκτός από την τελευταία της ποιητική συλλογή, που ήταν προγραμματισμένη να εκδοθεί πριν από το θάνατό της, περιλαμβάνονται και δακτυλογραφημένες -καθώς και χειρόγραφες- σημειώσεις της.
[..] Εγώ, Οδυσσέα
τον ουρανό το είδα
απ’ την κορυφή της Γκιώνας, απ’ τα ψηλά αετώματα
κι απ’ τα δημόσια ουρητήρια της Ομονοίας.
Αυτό δε λέει πως δε σ’ αγαπώ. Πως δεν είμαι χτυπημένη. [..]
Όπως ανέφερε ο εκδότης της, Θανάσης Καστανιώτης, σε συνέντευξή του: «Με το πρώτο της βιβλίο πούλησε πάνω από 40.000 αντίτυπα, που νομίζω ότι για τους ποιητές μόνο ο Οδυσσέας Ελύτης ή ο Ρίτσος -τη μεγάλη μεταπολιτευτική περίοδο- θα μπορούσε να έχει ανάλογα νούμερα».
Η ελευθερία μου είναι στις σόλες των αλήτικων παπουτσιών μου.
Οι σχέσεις της ζωής της
Αν και από τη ζωή της πέρασαν πολλοί σύντροφοι, η μεγάλη της αγάπη ήταν ο σύζυγος της Παύλος Τάσιος. Ο έρωτάς τους ήταν μεγάλος και κεραυνοβόλος. Τον γνώρισε στα γυρίσματα μιας ταινίας, αφού ήταν ο βοηθός του Γιάννη Δαλιανίδη. Η σχέση τους στηρίζεται στα κοινά τους σημεία: το αστείρευτο χιούμορ, τη λατρεία για το περιθώριο, την κοινωνική ευαισθησία και την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο.
Ο έρωτας αυτός θα φέρει στον κόσμο την κόρη τους, Μυρτώ. Η Μυρτώ ήταν ο άνθρωπος που έφερε σε επαφή την Κατερίνα Γώγου με τα ναρκωτικά, αφού η ίδια είχε ξεκινήσει να κάνει χρήση ουσιών σε νεαρή ηλικία. Η μητέρα της προσπάθησε να τη βοηθήσει να απεξαρτηθεί, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει και η ίδια τη χρήση τους, αδυνατώντας εντέλει να τη βοηθήσει. Η σχέση τους ήταν περισσότερο φιλική, παρά η κλασσική σχέση μητέρας – κόρης. Η ίδια η Μυρτώ σε συνέντευξή της είχε πει για τη μητέρα της: «Υπήρξαν φορές που είπα στη μητέρα μου: δε θέλω να ήσουν εσύ η μητέρα μου. Και δεν το μετάνιωσα, γιατί, όταν της το έλεγα, ήταν αλήθεια. Γιατί υπέφερα! Και ήθελα να το ξέρει ότι υπέφερα! Το ήξερα ότι θα την πλήγωνα, αλλά κι εκείνη με πλήγωνε. Που δε μπορούσα για παράδειγμα, να φωνάξω ένα φίλο μου στο σπίτι, αφού εκεί μέσα γινόταν της πουτάνας. Γιατί το σπίτι μας ήταν πάντα γεμάτο από κόσμο, δεν ησυχάζαμε ποτέ: από θαυμαστές της που έρχονταν για να τη δουν από όλα τα μέρη της Ελλάδας, από φίλους της με μακριά μαλλιά και γένια που τους έβλεπα και τρόμαζα, από ανθρώπους απ’ τις οργανώσεις. Ζήλευα που διεκδικούσαν την προσοχή της μαμάς μου τόσοι πολλοί άνθρωποι! Ήθελα να την τραβήξω από το χέρι, να την πάω στο δωμάτιό μου και να μην ασχολείται με όλους αυτούς…».
Ο θάνατος της μητέρας της τη σπρώχνει όλο και περισσότερο στα ναρκωτικά. Έχει κληρονομήσει από την Κατερίνα την ευαίσθητη ψυχή της και την απέραντη μοναξιά και δε θα δεχτεί ποτέ το χαμό της. Εικοσιένα χρόνια μετά το θάνατο της Κατερίνας, η Μυρτώ εκδίδει ένα βιβλίο με τίτλο «Η Αλίκη δε μένει πια εδώ», μία κατάθεση ψυχής. Το βιβλίο καταγράφει το πέρασμα από το παρελθόν στο μέλλον, τη συνέχεια από το θάνατο στη ζωή, και από το ψέμα στην αλήθεια.
Ένα χρόνο μετά, και συγκεκριμένα στις 18 Σεπτεμβρίου του 2015, η Μυρτώ βρίσκεται νεκρή στην Αθήνα, όπου είχε έρθει για διακοπές, αφού πλέον ζούσε στην Ιταλία. Τα αίτια του θανάτου της δεν έγιναν ποτέ γνωστά. Η πορεία που χάραξε η μητέρα της και ο χαμός της, ίσως ήταν αυτά που την οδήγησαν στο θάνατο. Η σχέση τους ήταν έντονη μέχρι το τέλος. Η ίδια η Μυρτώ έγραψε σε ένα από τα ποιήματα της για τη μητέρα της:
«Ο Θεός το ξέρει πόσο..»
Ύστερα. Αποφάσισες πως δεν πάει άλλο
και μου άφησες κληρονομιά
τα πολύτιμα γραφτά σου.
Άστρα που χαμογελάνε, που με κοροϊδεύουν
γιατί σ’ αγάπησα – ο Θεός το ξέρει πόσο.
Μα δεν κατάφερα να σε τραβήξω απ’ τις λάσπες
έπεσα κι εγώ μέσα.
Πώς θα μπορέσω να με πείσω
ότι είναι μόνο ένα απλό κρύωμα. Όχι.
Είμαι άρρωστη. Δώσ’ μου ένα λόγο για να ζήσω.
Εσύ έφυγες και μου’λεγες: Είσαι μικρή ακόμα
πρέπει να ζήσεις. Εγώ είμαι τελειωμένη.
Κοίτα να τους πείσεις ότι η ψυχή πετάει.
Έμαθα καλά πως ο πόνος δεν έχει όνομα.
Η αγάπη είναι παντού, πολύχρωμη.
Γόρδιος δεσμός ο ομφάλιος λώρος, αρχή και τέλος.
Το τέλος της Κατερίνας
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, η Κατερίνα Γώγου πάλευε με τους δαίμονες της. Τα μαύρα σκοτάδια της ψυχής της και ο ασυμβίβαστος χαρακτήρας της την οδηγούν τελικά στο θάνατο, στις 3 Οκτωβρίου του 1993. Αιτία του θανάτου της ένα κοκτέιλ χαπιών και αλκοόλ.
Η είδηση του θανάτου της σκόρπισε θλίψη στους φίλους και στην οικογένεια της, αν και οι περισσότεροι το περίμεναν από καιρό. Η κόρη της ανέφερε χαρακτηριστικά: «Είχε κλείσει ο κύκλος της. Είχε ολοκληρωθεί, δεν είχε κάτι άλλο να δώσει. Μου το έλεγε. Γύρισε στο σπίτι που μεγάλωσε, στο Μεταξουργείο. Εμένα μου φαίνεται ότι είχαν στηθεί όλα από την ίδια».
Στο τελευταίο της βιβλίο που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό της, έγραφε:
«Όποιος δεν έχει τίποτα, μονάχα αυτός ξέρει το τίποτα. Καμία κουβέντα από κανέναν άλλο. |…τώρα να δούμε εσείς τι θα κάνετε..».
Advertising
Ακολουθεί το τραγούδι με τίτλο, Εμένα οι φίλοι μου. Πρόκειται για μελοποιημένο ποίημα της Κατερίνας Γώγου.
Ερμηνεύουν οι Magic De Spell και ο Σωκράτης Μάλαμας.
Πηγές
https://www.sansimera.gr
http://www.mixanitouxronou.gr
http://news247.gr
Κατερίνα Γώγου, Πάνω κάτω η Πατησίων, Εκδόσεις Οδός Πανός.
