Σαν σήμερα, 37 χρόνια πριν (8 Φεβρουαρίου του 1980) σώπασε για πάντα η φωνή του «Ψαρονίκου». Ο Νίκος Ξυλούρης, το «αηδόνι του Μυλοποτάμου» όπως τον αποκαλούσαν, έχασε την μάχη με την επάρατη νόσο πρωί Παρασκευής στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιώς. Όπως είχε τραγουδήσει ο ίδιος, κάποια χρόνια πριν, «έβαλε ο Θεός σημάδι παλικάρι απ’ τα Σφακιά κι η μανούλα του στον Άδη άκουσε μια ντουφεκιά». Ήταν μόλις 43 χρονών όταν «έφυγε».
Η μουσική στην παιδική ηλικία του Νίκου Ξυλούρη
Στις 7 Ιουλίου του 1936 έρχεται στον κόσμο ο Νίκος Ξυλούρης στο χωριό Ανώγεια Ρεθύμνου. Ήταν ο μεγαλύτερος από τα τρία αδέλφια του, τους φημισμένους μουσικούς Αντώνη Ξυλούρη (ο γνωστός «Ψαραντώνης») και Γιάννη Ξυλούρη (ο γνωστός «Ψαρογιάννης»). Όταν ήταν μόλις 5 ετών, οι Γερμανοί καίνε το χωριό του και η οικογένεια Ξυλούρη μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους αναγκάζονται να μεταφερθούν στην κοιλάδα του Μυλοποτάμου. Τρία χρόνια αργότερα – μετά την απελευθέρωση- επιστρέφουν στο κατεστρεμμένο πλέον χωριό τους, προσπαθώντας να επιβιώσουν. Τότε, οι γονείς του Νίκου Ξυλούρη τον στέλνουν στο Ηράκλειο για να μπορέσει να μάθει γράμματα, κάτι που δεν αρέσει στον ίδιο. Ο Νίκος είχε ήδη δείξει την κλίση του στην μουσική και εμπνεόμενος από έναν συγγενή του που έπαιζε λύρα, έχει αποφασίσει να κάνει κι αυτός το ίδιο. Αυτό δεν αρέσει καθόλου στον πατέρα του, αλλά ύστερα από παρότρυνση του δασκάλου του, ο οποίος έχει ήδη αναγνωρίσει το ταλέντο του, του αγοράζει την πρώτη του λύρα. Έτσι σε ηλικία 10 ετών, αφήνει την Γ’ τάξη του δημοτικού σχολείου και ξεκινάει μαθήματα δίπλα στον σπουδαίο λυράρη Λεωνίδα Κλάδο. Ενάμισι χρόνο αργότερα παίζει σε γάμους και πανηγύρια.
Ο Νίκος Ξυλούρης στα πρώτα του βήματαΤο 1953 σε ηλικία 17 ετών, ο Νίκος Ξυλούρης αποφασίζει να κατέβει στο Ηράκλειο όπου και ξεκινάει να παίζει στο νυχτερινό κέντρο «Κάστρο». Τα πράγματα, όμως, είναι πιο δύσκολα απ’ ότι περίμενε. Το κοινό έχει στραφεί προς την ευρωπαϊκή μουσική, κάτι που είναι εντελώς ξένο προς τον ίδιο. Όπως είχε πει χαρακτηριστικά σε συνέντευξη του αργότερα:
«Εκεί, αρχικά, τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα…. Εις τα ορεινά χωριά της Κρήτης δεν ημπορούσε να εισχωρήσει αυτό που εισχώρησε στις πόλεις. Εκεί χόρευαν ταγκά, βαλς, ρούμπες, σάμπες και είμαστε υποχρεωμένοι εμείς να τα μαθαίνουμε αυτά τα τραγούδια να τα παίζουμε στα πανηγύρια και στους γάμους, για να μπορούμε να ζήσουμε και ΄μεις, να βγάλουμε τα έξοδα μας και να τους κάνουμε σιγά-σιγά ν΄ αλλάξουνε και να αγαπήσουνε την κρητική μουσική».
Advertising
Η γνωριμία με τη γυναίκα του
Ο Νίκος Ξυλούρης με τη γυναίκα του Ουρανία το 1958Όσο βρίσκεται στο Ηράκλειο, ο Νίκος Ξυλούρης γνωρίζει την Ουρανία Μελαμπιανάκη και την ερωτεύεται. Επί δύο χρόνια προσπαθεί με καντάδες να της εκφράσει τον έρωτά του. Το χάσμα, όμως, ανάμεσα τους είναι αγεφύρωτο. Αυτός είναι ένας φτωχός λυράρης κι αυτή κόρη ευκατάστατης οικογένειας. Η κοπέλα, όμως, δεν μένει ασυγκίνητη από τον όμορφο μουσικό και, μην μπορώντας να βρουν άλλη λύση, αποφασίζουν να κλεφτούν. Στις 21 Μαίου του 1958, αφήνει ένα γράμμα στους γονείς της και φεύγει μαζί με τον αγαπημένο της για να παντρευτούν. Ο γάμος γίνεται στο χωριό του τα Ανώγεια, με δυσκολία, γιατί ο παπάς της περιοχής δεν ήθελε να ευλογήσει τον «παράνομο» δεσμό. Μετά από λίγο καιρό καταφέρνουν να τους πείσουν όλους για τον δυνατό έρωτά τους με αποτέλεσμα ο πατέρας της να υπογράψει τα χαρτιά του γάμου τους και να δώσει τη συγκατάθεσή του. Δύο χρόνια μετά τον γάμο τους αποκτούν το πρώτο τους παιδί, τον Γιώργο – ο οποίος σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό το 2015 – και 6 χρόνια μετά την Ρηνιώ. Ο έρωτας τους κράτησε είκοσι δύο χρόνια, μέχρι που τους χώρισε ο θάνατος.
Ο δρόμος για την Αθήνα
Ο Νίκος Ξυλούρης ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο με τίτλο «Μια μαυροφόρα που περνά» το 1958. Καθώς ήταν ένας δίσκος με μεγάλη επιτυχία, η δισκογραφική εταιρεία «Odeon» τον βοηθάει να βγάλει κι άλλους. Το 1966 παίρνει μέρος σε ένα φεστιβάλ που διεξάγεται στο Σαν Ρέμο και κερδίζει την πρώτη θέση παίζοντας με την λύρα του ένα συρτάκι. Το 1969 ηχογραφεί τον δίσκο «Ανυφαντού» και γνωρίζει τεράστια επιτυχία. Την ίδια χρονιά εμφανίζεται στην Αθήνα στο μαγαζί «Κονάκι» και λίγους μήνες μετά μετακομίζει μόνιμα στην πρωτεύουσα συνεχίζοντας τις εμφανίσεις του στο ίδιο μαγαζί. Εκεί γνωρίζει τον σκηνοθέτη Ερρίκο Θαλασσινό, ο οποίος του συστήνει τον συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο. Συνεργάζονται στον δίσκο «Χρονικό» και έξι μήνες μετά στα «Ριζίτικα», για τον οποίο βραβεύεται από τη Γαλλική Ακαδημία Σαρλ Κρος. Το 1971 εμφανίζονται παρέα στην μπουάτ «Λήδρα» και η φωνή του Ξυλούρη γίνεται σύμβολο αντίστασης με τα γνωστά άσματα: «Πότε θα κάνει ξαστεριά», «Αγρίμια κι αγριμάκια μου» και «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί». Ακολουθούν άλλοι δύο δίσκοι με τον Μαρκόπουλο – «Ιθαγένεια» (1972) και «Στρατής ο θαλασσινός» (1973) – συνεργασία με τον Σταύρο Ξαρχάκο – «Διόνυσε, καλοκαίρι μας» (1972) – τον Χριστόδουλο Χάλαρη – «Ο τροπικός της Παρθένου» (1973) και «Ακολουθία» (1974) – και τον Χρήστο Λεοντή – «Καπνισμένο μου τσουκάλι» (1975).
Το μεγάλο μας τσίρκο
Σκηνή από την παράσταση «Το μεγάλος μας τσίρκο»Στις 22 Ιουνίου του 1973, ο Νίκος Ξυλούρης ανεβαίνει στο θεατρικό σανίδι με τον θίασο «Καζάκου-Καρέζη» για τις ανάγκες της παράστασης «Το μεγάλο μας τσίρκο», του Ιάκωβου Καμπανέλη, σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου. Το έργο αφηγείται με δραματικό και ταυτόχρονα σατυρικό λόγο τη νεότερη Ελληνική Ιστορία, ξεκινώντας από την Τουρκοκρατία και τα χρόνια του Όθωνα έως τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Γερμανική Κατοχή. Χρησιμοποιώντας αλληγορικά στοιχεία, η παράσταση αγαπήθηκε από το κοινό και έγινε σύμβολο κατά της χούντας. Οι παραστάσεις, όμως, διεκόπησαν απότομα τον Οκτώβριο λίγο πριν την εξέγερση του πολυτεχνείου. Αμέσως μετά την μεταπολίτευση, στις 3 Αυγούστου του 1974, ξανανέβηκε με όλες τις λογοκριμένες σκηνές και με ένα τραγούδι «Το Προσκύνημα», σαν φόρος τιμής στους νεκρούς του Πολυτεχνείου.
Ο Νίκος Ξυλούρης στη μεταπολίτευση
Μετά την εφτάχρονη δικτατορία, ο Νίκος Ξυλούρης συνεχίζει τις εμφανίσεις του σε μαγαζιά της Αθήνας και τις ηχογραφήσεις δίσκων: «Κύκλος Σεφέρη» (1976) – μελοποιημένα ποιήματα του μεγάλου μας ποιητή από τον Ηλία Ανδριόπουλο – «Ερωτόκριτος» (1976) – μελοποιημένο από τον Χριστόδουλο Χάλαρη – «Η Συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης» (1976) σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου, «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» (1977) – το γνωστό ποίημα του Διονύσιου Σολωμού σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου – «Τα Ερωτικά» (1977) – ένας δίσκος με λαϊκά και παραδοσιακά τραγούδια σε μουσική του Στέλιου Βαμβακάρη – «Τα Ξυλουρέικα» (1978) με συνθέσεις του ίδιου του Ξυλούρη, «Τα αντιπολεμικά» (1978) σε μουσική Λίνου Κόκοτου και στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου, «Σάλπισμα» (1978) σε μουσική Λουκά Θάνου και τέλος «14 χρυσές επιτυχίες» (1978).
Η αρχή του τέλους
Το 1979 ο Νίκος Ξυλούρης ταλαιπωρείται από πόνους στο κεφάλι και τον θώρακα. Αποφασίζει να ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη και να εισαχθεί στο Memorial Hospital για εξετάσεις. Εκεί μαθαίνει ότι έχει προσβληθεί από καρκίνο και υποβάλλεται σε αλλεπάλληλες χειρουργικές επεμβάσεις. Επιστρέφει στην Ελλάδα και αποφασίζει να μείνει στο σπίτι ενός φίλου του στο Πόρτο Ράφτη, παλεύοντας με την αρρώστια του. Στις 6 Φεβρουαρίου του 1980 μπαίνει στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιώς για εξετάσεις και την επόμενη μέρα ύστερα από επιδείνωση της υγείας του πέφτει σε κώμα. Χαράματα της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου, ο «Αρχάγγελος της Κρήτης» χάνει τη μάχη με τον καρκίνο. Όπως είχε τραγουδήσει κάποτε:
«Μια μέρα, μια Παρασκευή
θα πέσω να πεθάνω
και μια Λαμπρή θ’ αναστηθώ
από το χώμα απάνω»
Στις 9 Φεβρουαρίου, στο πρώτο νεκροταφείο Αθηνών χιλιάδες κόσμου, επώνυμοι κι ανώνυμοι, συνοδεύουν τον «Ψαρονίκο» στο τελευταίο του ταξίδι, τραγουδώντας όλοι μαζί «έβαλε ο Θεός σημάδι παλικάρι στα Σφακιά». Τριάντα εφτά χρόνια μετά, ο Νίκος Ξυλούρης συνεχίζει να μαγεύει με την φωνή του και να αγγίζει τις ψυχές όλων μας, σαν να μην έφυγε ποτέ από κοντά μας.
Πηγές: Wikipedia Σαν σήμερα tvxs.gr www.espressonews.gr
