Η δέκατη ημέρα του Οκτώβρη έχει ταυτιστεί με μια ιδιαίτερα σημαντική ημέρα: την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο όρος ψυχική υγεία αφορά τη νοητική, τη συμπεριφορική/κοινωνική και τη συναισθηματική μας ευημερία. Ο όρος χρησιμοποιείται πολλές φορές, για να καταδείξει την έλλειψη διαταραχής, αλλά είναι πολλά περισσότερα από αυτό, καθώς επηρεάζει το πώς σκεφτόμαστε, πώς αισθανόμαστε και πώς δρούμε. Μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητα μας, τις σχέσεις μας, ακόμα και την υγεία μας.
Ορισμένοι από τους πολλούς στόχους που θέτει αυτή η μέρα είναι η ευαισθητοποίηση, αλλά και η ενημέρωση της κοινής γνώμης για τα ψυχικά νοσήματα και την καταπολέμηση αυτών.
Τα στατιστικά στοιχεία
Σύμφωνα με έρευνα του World Health Organization το 2014, ένας στους έξι ενήλικες (περίπου το 25% των ανθρώπων), σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκεται αντιμέτωπος με κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας (όπως κρίση άγχους, κατάθλιψη, κ.ά) ενώ ένας στους πέντε ενήλικες έχει σκεφτεί να γίνει αυτόχειρας (το 43.2% έχει κάνει απόπειρα και το 35.5% έχει προβεί σε αυτοτραυματισμό). Ο αριθμός των ανθρώπων που πάσχουν από καταθλιπτική διαταραχή σημειώνεται πως ξεπερνά τα 154 εκατομμύρια παγκοσμίως και θεωρείται πως η κατάθλιψη, το 2020, θα αποτελεί την δεύτερη κύρια αιτία θανάτου. Οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια ανέρχονται περίπου σε 25 εκατομμύρια άτομα, ενώ ακόμη 95 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από διαταραχές που σχετίζονται με τον αλκοολισμό.
Ωστόσο, η εφηβική ηλικία είναι αυτή που αποτελεί μια ευαίσθητη τομή για την ψυχική υγεία, καθώς το 50% των ψυχικών διαταραχών ξεκινούν από την ηλικία των 14 ετών. Το φαινόμενο αυτό μπορεί ενδεχομένως να αποδοθεί τόσο στις συναισθηματικές, όσο και στις σωματικές αλλαγές που βιώνει για πρώτη φορά ο ευάλωτος έφηβος στην πορεία προς την ενηλικίωση του.
H κατάθλιψη διακρίνεται ως η τρίτη κύρια ψυχική νόσος στους εφήβους, ενώ η αυτοκτονία είναι η δεύτερη αιτία θανάτου μεταξύ 15-29 ετών. Επιπρόσθετα, το κάπνισμα, τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, τα οποία συνοδεύονται από παραπτωματική συμπεριφορά, απασχολούν επίσης τους ειδικούς, παράλληλα με τις διατροφικές διαταραχές.
Στην Ελλάδα, κάθε χρόνο, 800.000 άνθρωποι προβαίνουν σε επιτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας με κύριο λόγο την κατάθλιψη. Το πιο αξιοσημείωτο, όμως, ζήτημα είναι πως το 28% των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ένα ψυχικό θέμα, περιμένουν περισσότερο από ένα χρόνο για να το πουν στους οικείους τους, ενώ υπάρχει και ένα 8.5% που δεν το αναφέρει τελικά ποτέ.
Το στίγμα της ψυχικής ασθένειας
Το φαινόμενο του στίγματος καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1963 από τον κοινωνιολόγο Erving Goffman, ο οποίος όρισε το στίγμα ως «μια ανεπιθύμητη και δυσφημιστική ιδιότητα που αποδίδεται στο άτομο και του στερεί την πλήρη κοινωνική αποδοχή, αναγκάζοντάς το παράλληλα να αποκρύπτει την αιτία αυτής της αρνητικής αντιμετώπισης».
Παρά τη μεγάλη εξέλιξη και την επιστημονική πρόοδο που βιώνουν οι σύγχρονες κοινωνίες, οι ψυχικές ασθένειες, από τις αγχώδεις διαταραχές μέχρι την σχιζοφρένεια, έχουν ταυτιστεί με την έννοια της «τρέλας». Ο εξορθολογισμός των αντιλήψεων, που πηγάζουν μέσα από την γνώση και την ενημέρωση, φαίνεται να μην μπορούν να εμποδίσουν τον κοινωνικό στιγματισμό που επέρχεται όταν κάποιος άνθρωπος φέρει συμπτώματα ή διαγνωστεί με κάποιου είδους ψυχική ασθένεια.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα άτομα που πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή, αισθάνονται φόβο, ενοχή και ντροπή για την ασθένεια τους, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αναπτύσσουν συμπλέγματα κατωτερότητας και τελικά αγνοούν ή διακόπτουν την θεραπεία τους. Το βάρος μιας επικριτικής κοινωνίας οδηγεί πολλές φορές τον ασθενή στην αυτοαπομόνωση, επηρεάζοντας τις κοινωνικές του συναναστροφές και δημιουργώντας μια μόνιμη τάση προς την απόκρυψη του προβλήματος υγείας του.
Μπορεί, λοιπόν, να γίνει εύκολα αντιληπτό πως οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν μια ψυχική ασθένεια, καθώς και η οικογένεια-περίγυρος τους, καλούνται να αντιμετωπίσουν παράλληλα τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις που βασίζονται σε άκριτες γενικεύσεις και παραποιούν την πραγματικότητα ενός ψυχικά διαραταγμένου ανθρώπου. Ο φόβος του κοινωνικού στίγματος μπορεί να παρεμποδίσει τόσο την διάγνωση μιας ασθένειας, όσο και την αναζήτηση της κατάλληλης θεραπείας με την βοήθεια κάποιου ειδικού, γεγονός που προκαλεί συναισθηματική πίεση στο ίδιο το άτομο και το περιβάλλον του. Συνεπώς, η αντιμετώπιση του στίγματος κρίνεται ανάλογης σπουδαιότητας με εκείνη των ίδιων των ψυχικών διαταραχών.
Αίτια και τρόποι διαχείρισης και αντιμετώπισης μιας ψυχικής ασθένειας
Εξετάζοντας δύο θεωρίες, οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να αποτελούν απόρροια κάποιας βιολογικής υπολειτουργίας του εγκεφάλου ή κάποιας τραυματικής εμπειρίας του ατόμου, κυρίως στην παιδική ηλικία. Για μια τρίτη θεωρία, η οποία θεωρείται τελικά και η πιο εμπεριστατωμένη, η ψυχική ασθένεια προέρχεται και εκδηλώνεται από τον συνδυασμό εμπειριών και βιολογικής δομής του ατόμου.
To άτομο που ενδέχεται να πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή, αρχικά, έρχεται σε επαφή με κάποιο σύμπτωμα. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι: προβλήματα επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους, η αδυναμία στην συγκρότηση μιας λειτουργικής καθημερινότητας, η δυσκολία στην αντιμετώπιση ορισμένων συναισθηματικών ή μη καταστάσεων και άλλα πολλά. Η βαρύτητα του συμπτώματος καθορίζεται από την ίδια την λειτουργικότητα του ατόμου. Όταν, για παράδειγμα, ένα άτομο που αγχώνεται με τον πολύ κόσμο βιώνει ένα σύμπτωμα, παύει να βγαίνει έξω ή πανικοβάλλεται όταν συναναστρέφεται με πολύ κόσμο, τότε κλίνει προς την πλευρά της ψυχικής ασθένειας.
Ωστόσο, το κάθε σύμπτωμα δεν είναι καθοριστικό ή απόλυτο και για αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν θα πρέπει να μας τρομάζει και να μας απομακρύνει από την αναζήτηση της προέλευσής του. Το άτομο χρειάζεται να αποδεχθεί την ύπαρξη του και έπειτα να απευθυνθεί σε έναν ειδικό. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι οι μόνοι άνθρωποι που μπορούν να συμβουλέψουν κατάλληλα και με ακρίβεια ένα ψυχικά ασθενές άτομο, να το καθοδηγήσουν ορθά και τελικά να καταφέρουν να του παρέχουν ουσιαστική βοήθεια, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του. Οι τρόποι θεραπείας ποικίλλουν και διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Μερικές από τις πιο συνηθισμένες είναι η ψυχοθεραπεία και η ψυχιατρική θεραπευτική αγωγή.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως ο κοινωνικός περίγυρος του ατόμου που πάσχει από κάποια ψυχική ασθένεια, χρειάζεται να είναι υποστηρικτικός και να δείχνει κατανόηση προς τον ασθενή, πριν ή κατά την διάρκεια της θεραπείας του. Η ίδια η κοινωνία κρίνεται απαραίτητο να αποβάλει το στίγμα με το οποίο καταδιώκει τους ψυχικά ασθενείς ανθρώπους και να θεμελιωθεί η κοινή αντίληψη πως η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με την σωματική, καθώς και ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος στην αναζήτηση για βοήθεια. Είναι εξίσου απαραίτητο, τόσο οι ιδιωτικοί, όσο και οι κρατικοί φορείς, να εξετάσουν με συνέπεια τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς, ενημερώνοντας και ευαισθητοποιώντας παράλληλα την υπόλοιπη κοινωνία.
Η ψυχική υγεία του κάθε ατόμου ξεχωριστά, αναμφίβολα, μπορεί να επιφέρει υγιέστερους κοινωνικούς δεσμούς, ανθρώπους που έχουν την ευκαιρία να ζουν αρμονικά, πιο λειτουργικά και με μεγαλύτερη ανεκτικότητα και ενσυναίσθηση. Χρειάζεται όλοι να κρατάμε την αντίληψη μας ανοιχτή απέναντι στον κοινωνικό μας περίγυρο και να αντιδρούμε με οξυδέρκεια και τρυφερότητα απέναντι σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε πρόβλημα.
Και το μόνο σίγουρο είναι ένα: η ψυχική υγεία μας αφορά, αληθινά, όλους.
Aκολουθεί βίντεο με ομιλία του γιατρού Jeffrey Lieberman σχετικά με το στίγμα της ψυχικής ασθένειας.
Πηγές
Ποια είναι η αιτία των ψυχικών διαταραχών, ανακτήθηκε από www.truepsychotherapy.gr/ψυχικές-διαταραχές/ψυχικές-διαταραχές-αιτίες/, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας- 10 Οκτωβρίου, ανακτήθηκε από www.psychografimata.com/παγκόσμια-ημέρα-ψυχικής-υγείας-2018-10-οκτ/, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
Ψυχολογικά συμπτώματα: πότε υποδηλώνουν ψυχική ασθένεια. ανακτήθηκε από www.psychografimata.com/ψυχολογικά-συμπτώματα-πότε-υποδηλών/, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
Ας γνωριστούμε: τι είναι η ψυχική υγεία, ανακτήθηκε από longreads.news247.gr/psyxikiygeia, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
ΕΡΕΥΝΑ: Στοιχεία για τις ψυχικές ασθένειες στην Ελλάδα και τον κόσμο, ανακτήθηκε από www.alfavita.gr/epistimi/270408_ereyna-stoiheia-gia-tis-psyhikes-astheneies-stin-ellada-kai-ton-kosmo, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
Το στίγμα της ψυχικής διαταραχής, ανακτήθηκε από www.psyxiatros.gr/το-στιγμα-τησ-ψυχικησ-διαταραχησ/, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
Ψυχική ασθένεια και στίγμα: η ‘άλλη μάχη’ των οικογενειών, ανακτήθηκε από www.news247.gr/ygeia/psychiki-astheneia-kai-stigma-h-alli-machi-ton-oikogeneion.6521263.html, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
Ψυχική ασθένεια, ανακτήθηκε από el.wikipedia.org/wiki/Ψυχική_ασθένεια, τελευταία πρόσβαση 9/10/19
