Ήταν 26 Απριλίου του 1986, όταν ένα πυρηνικό πείραμα, στο Τσερνόμπιλ, άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου της σύγχρονης ιστορίας. Ένα πυρηνικό ατύχημα που έμελλε να αλλάξει τον παγκόσμιο χάρτη της βιομηχανίας.
Δύο μέρες μετά, η ραδιενέργεια έφτασε μέχρι τη Σουηδία. Τότε, η Γηραιά Ήπειρος κατάλαβε ότι το κουτί της Πανδώρας είχε μόλις ανοίξει.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η περιοχή θα είναι ακατάλληλη για τον άνθρωπο για τα επόμενα 20.000 χρόνια.
Η αρχή της καταστροφής
Το βράδυ της Παρασκευής 25 Απριλίου 1986, ο διοικητής του ατομικού σταθμού «Β. Ι. Λένιν» στο Τσερνόμπιλ διέταξε τη διεξαγωγή ενός πειράματος που θα ήταν μοιραίο για όλη την Ευρώπη.
Στόχος του πειράματος ήταν η αύξηση της ασφάλειας του αντιδραστήρα 4, στην περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο εμφανιζόταν πρόβλημα στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας προς το σύστημα που ήταν επιφορτισμένο με την ψύξη του πυρήνα μέσω αντλιών νερού. Δηλαδή, οι τεχνικοί θα επιχειρούσαν να αξιοποιήσουν τον ατμό που παράγει ένας πυρηνικός αντιδραστήρας -ακόμα και όταν είναι κλειστός- για να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, η οποία θα κινούσε τις αντλίες που ήταν απαραίτητες για τη διακίνηση των 28 τόνων νερού, με τους οποίους λειτουργούσε το σύστημα ψύξης του πυρήνα, όπου βρισκόταν το καύσιμο (ένα μείγμα ουρανίου-γραφίτη).
Αξίζει να σημειωθεί πως το τραγικό πείραμα στον αντιδραστήρα 4 του Τσερνόμπιλ έγινε χωρίς να ενημερωθεί η αρμόδια υπηρεσία ατομικής ενέργειας της Σοβιετικής Ένωσης. Αν και επρόκειτο να γίνει από την εκπαιδευμένη πρωινή βάρδια της Παρασκευής, το πείραμα ξεκίνησε τις πρώτες ώρες του Σαββάτου (26 Απριλίου). Ο αντιδραστήρας 4 φάνταζε ιδανικός για το πείραμα, καθώς είχε φτιαχτεί τρία χρόνια πριν.
Ώρα μηδέν
Στις 00:06 οι επικεφαλής τεχνικοί (Αλεξάντρ Ακίμοφ και Λεονίντ Τοπτούνοφ) κατέβασαν τη θερμική ισχύ του αντιδραστήρα στα 700MW, όπως προέβλεπε το σχέδιο. Όμως, ο σχηματισμός μεγάλης ποσότητας του αερίου Xenon-135 οδήγησε στην περαιτέρω μείωση της ισχύος του αντιδραστήρα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το ισότοπο αυτό να έχει την ιδιότητα να απορροφά νετρόνια.
Ένας λανθασμένος χειρισμός των ράβδων ελέγχου από τον Τοπτούνοφ οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερη πτώση της ισχύος του αντιδραστήρα, μέχρι που έφτασε στα 30ΜW. Αυτό επέφερε ακόμα μεγαλύτερη «μόλυνση» του αντιδραστήρα με Xenon-135. Ο Ακίμοφ διέταξε να εξαχθούν οι περισσότερες ράβδοι ελέγχου από τον αντιδραστήρα για να αποκατασταθεί η ισχύς του στα επιθυμητά επίπεδα. Κατά τη μία τα ξημερώματα, η ισχύς ανέβηκε στα 200MW, που ήταν όμως πολύ κάτω από το όριο των 700MW που προέβλεπε η αρχική διαδικασία.
Οι υπεύθυνοι στο σοβιετικό εργοστάσιο παραγωγής ατομικής ενέργειας του Τσερνόμπιλ αποφάσισαν να προχωρήσουν στο πείραμα. Αγνοώντας, λοιπόν, όλες τις ενδείξεις που έδειχναν ότι ο αντιδραστήρας βρισκόταν σε πολύ ασταθή κατάσταση, λόγω της μόλυνσης με Xenon-135, συνέχισαν. Στη 01:05 ενεργοποίησαν κι άλλες αντλίες νερού, αυξάνοντας την παροχή στο σύστημα ψύξης. Στη 01:19, σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές, ο ρυθμός ροής νερού στον αντιδραστήρα είχε ξεπεράσει το επιτρεπτό όριο.
Στη 1:23 το πείραμα ξεκίνησε. Το κέντρο ελέγχου διέκοψε την παροχή ατμού στην τουρμπίνα που παράγει ρεύμα και ενεργοποίησε τις τέσσερις εφεδρικές γεννήτριες ντίζελ. Κάθε μία από αυτές χρειαζόταν 60-75 δευτερόλεπτα για να φτάσει τα 5,5ΜW που απαιτούνταν για να λειτουργήσει μια κεντρική αντλία του συστήματος ψύξης. Σε αυτό το μεσοδιάστημα, ισχύ στις τέσσερις αντλίες έδινε η τουρμπίνα, όπως δηλαδή προέβλεπε το πείραμα. Όμως όσο η τουρμπίνα μείωνε την ισχύ της, η ροή νερού στο σύστημα ψύξης μειωνόταν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξάνεται δυσανάλογα η θερμική ισχύς του αντιδραστήρα ουρανίου-γραφίτη, οδηγώντας σε γρήγορη μετατροπή του νερού σε ατμό και αυξάνοντας την ισχύ σε μη επιτρεπτά όρια.
Στη 1:23:40 ενεργοποιήθηκε το σύστημα επείγουσας απενεργοποίησης του αντιδραστήρα. Η εισαγωγή των ράβδων ελέγχου (μήκους 7 μέτρων) γινόταν με ταχύτητα 40cm/sec και διαρκούσε περίπου 20 δευτερόλεπτα. Οι ράβδοι ελέγχου περιείχαν καρβίδιο του βορίου, το οποίο απορροφά τα νετρόνια και καταστέλλει τη σχάση του καυσίμου. Λίγα δευτερόλεπτα μετά την πίεση του κομβίου του συστήματος επείγουσας απενεργοποίησης, όλα μαζί τα άκρα των ράβδων ελέγχου εισήλθαν ανάμεσα στις στήλες καυσίμου, προκαλώντας ραγδαία αύξηση της ισχύος.
Από την έκρηξη καταστράφηκε το κτήριο του αντιδραστήρα κι έσπασαν πολλές σωληνώσεις από το κύκλωμα ψύξης, ενώ διέφυγε στην ατμόσφαιρα σημαντική ποσότητα ραδιενεργών υλικών. Δύο με τρία δευτερόλεπτα αργότερα ακολούθησε μία δεύτερη, ισχυρότερη έκρηξη.
Μεγάλο μέρος του ουρανίου, που χρησιμοποιούνταν ως καύσιμο, έφυγε στον αέρα μαζί με προϊόντα της σχάσης από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, παρασυρόμενα από τον καπνό, του οποίου η στήλη έφτασε σε ύψος το ένα χιλιόμετρο.
Το κουτί της Πανδώρας μόλις είχε ανοίξει…
Μερικά λεπτά αργότερα, οι πρώτοι πυροσβέστες έφτασαν στην πυρηνική κόλαση του Τσερνόμπιλ, προκειμένου να σβήσουν τις διάφορες εστίες φωτιάς. Κύρια εστία ήταν ο φλεγόμενος αντιδραστήρας και έπειτα τα εύφλεκτα υλικά που έκαιγαν, σκορπώντας παντού τη ραδιενέργεια. Όσοι πυροσβέστες βρέθηκαν στο σημείο της κατάσβεσης και φυσικά 6 άτομα που βρίσκονταν στην πειραματική ομάδα του αντιδραστήρα 4 έχασαν τη ζωή τους 2 εβδομάδες μετά. Αιτία; Η ραδιενέργεια.
Ο αντιδραστήρας έκαιγε 4 ολόκληρες ημέρες. Στρατιωτικά ελικόπτερα έριξαν 5.000 τόνους άμμου, τσιμέντου και ειδικών υλικών, ενώ ειδικά συνεργεία έκαναν έγχυση υγρού αζώτου στο εσωτερικό του. Στη διαδικασία κατάσβεσης, ένα στρατιωτικό ελικόπτερο Mi-8 έπεσε, σκοτώνοντας το τετραμελές πλήρωμα του.
Τα φλεγόμενα πυρηνικά καύσιμα απελευθέρωναν στην ατμόσφαιρα εκατομμύρια ραδιενεργά στοιχεία, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 200 βόμβες, σαν αυτή της Χιροσίμας. Ραδιενεργός σκόνη απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και μέχρι το Βόρειο Πόλο.
Η κάλυψη του εγκλήματος
Οι σοβιετικές αρχές επέλεξαν αρχικά να αποκρύψουν το γεγονός. Δε διέταξαν καν την εκκένωση της γειτονικής πόλης Πρίπιατ, όπου κατοικούσαν 50.000 άτομα, κυρίως εργαζόμενοι του σταθμού. Ο κόσμος συνέχισε την επόμενη ημέρα τη ζωή του, όμως δεκάδες άτομα αρρώστησαν κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Στις 28 Απριλίου, στο ατομικό εργοστάσιο Forsmark, σουηδικοί σταθμοί παρατήρησης άρχισαν να καταγράφουν υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας. Σε αυτό τον έλεγχο ρουτίνας, οι επιστήμονες ζήτησαν εξηγήσεις.
Τότε οι σοβιετικοί αναγκάστηκαν να πουν την αλήθεια, εν μέρει, ότι επρόκειτο για ένα μικρό ατύχημα.
Το συγκλονιστικό της υπόθεσης είναι, ότι στην κρατική τηλεόραση υπήρξε ρεπορτάζ 20 δευτερολέπτων, χωρίς καν να ενημερώσουν τους πολίτες για ενδεχόμενη εκκένωση.
Την επόμενη μέρα ξεκίνησε η εκκένωση στο Πρίπιατ, λέγοντας στους πολίτες ότι θα είναι μόνο για τρεις μέρες. 13.000 άτομα εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, ενώ οι γηραιότεροι έμειναν παράνομα πίσω, καθώς ήθελαν να πεθάνουν στα σπίτια τους. Η περιοχή αποκλείστηκε σε ακτίνα 30 χλμ.
Επιπτώσεις στη Σοβιετική Ένωση και την Ελλάδα
Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές σε όλες τις κλίμακες. Περιβαλλοντικά η μόλυνση παραμένει μέχρι σήμερα, καθώς το έδαφος και η ατμόσφαιρα έχουν πληγωθεί ανεπανόρθωτα. Τα πεύκα έγιναν κόκκινα και πέθαναν, με αποτέλεσμα το πευκοδάσος να περάσει στην ιστορία ως το «κόκκινο δάσος». Τα περισσότερα ζώα που υπήρχαν στην περιοχή αυτή μεταφέρθηκαν μακριά, αν και ήταν ήδη μολυσμένα.
Όμως οι συνέπειες για τους συνανθρώπους μας, ήταν τεράστιες.
Επισήμως, 31 άνθρωποι πέθαναν λίγο μετά την έκρηξη. Όμως, από το 1986 έως σήμερα έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 25.000 στρατιώτες και πολίτες από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και άλλες Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι εστάλησαν στις εργασίες αποκατάστασης του σταθμού.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι στις τρεις αυτές χώρες έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια, από την οποία έχει μολυνθεί έκταση 150.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ίση με τη μισή έκταση της Ιταλίας.
Σήμερα, 6.000.000 άνθρωποι ζουν σε μολυσμένες περιοχές. Οι παραμορφώσεις ήταν ακραίες σε κάποιες περιπτώσεις που άγγιζαν τα όρια της επιστημονικής φαντασίας. Τις μεγαλύτερες συνέπειες υπέστησαν τα παιδιά που εμφάνισαν καρκίνο του θυρεοειδούς – αναφέρθηκαν πάνω από 4000 τέτοιες περιπτώσεις.
Το 2007 εκδόθηκε στη Ρωσία το βιβλίο Chernobyl, όπου αναλύοντας τις δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, οι συγγραφείς μιλούσαν για 985.000 θανάτους από το 1986 μέχρι το 2004 που σχετίζονται με το ατύχημα.
Μέρος του ραδιενεργού νέφους από το Τσερνόμπιλ έφτασε και στην Ελλάδα μετά από μερικές μέρες. Όπως ήταν φυσικό, προκλήθηκε πανικός. Συγκεκριμένα, σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, με τον κρατικό μηχανισμό να κάνει συστάσεις για αποφυγή του φρέσκου γάλακτος και το καλό πλύσιμο φρούτων και λαχανικών από τις 5 Μαΐου και μετά.
Το ραδιενεργό νέφος επηρέασε κυρίως τη Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία, όπου χρόνια αργότερα ανιχνεύονταν ποσά ραδιενέργειας, υψηλότερα του κανονικού.
Σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας έγιναν περίπου 2.500 τεχνητές εκτρώσεις το 1986 από γονείς οι οποίοι φοβήθηκαν τις πιθανές επιπτώσεις της ραδιενέργειας στο έμβρυο.
Επίσης, ιατρικοί κύκλοι αποδίδουν 1500 περιπτώσεις καρκίνου (τη δεκαετία 1986-1996) που δε δικαιολογούνταν από το ιστορικό του ασθενούς, σε πιθανές επιπτώσεις του Τσερνόμπιλ.
Το Τσερνόμπιλ σήμερα
32 χρόνια μετά την καταστροφή, το πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ στέκει σα φάντασμα στα χαλάσματα του αντιδραστήρα 4. Ο αντιδραστήρας 4 είναι σφραγισμένος και απομονωμένος από το υπόλοιπο συγκρότημα με 200 κυβικά μέτρα ενισχυμένο σκυρόδεμα. Στο εσωτερικό του πυρήνα υπάρχουν ακόμα 180 τόνοι ραδιενεργού ουρανίου.
Το 1991 έκλεισε ο αντιδραστήρας 2, μετά από φωτιά που τον κατέστρεψε, ενώ ο αντιδραστήρας 1 σταμάτησε να λειτουργεί δέκα χρόνια μετά το ατύχημα, το 1996. Ο τελευταίος αντιδραστήρας του Τσερνόμπιλ έπαυσε να λειτουργεί μόλις το 2000.
Μέχρι και σήμερα η περιοχή είναι απαγορευμένη σε ακτίνα 30 χλμ, αν και ορισμένοι πολίτες μένουν ακόμα εκεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα επίπεδα ραδιενέργειας είναι τόσο υψηλά που εργαζόμενοι συντηρούν τη σαρκοφάγο του τραγικού αντιδραστήρα. Δουλεύουν μόνο τέσσερις ώρες την ημέρα με ειδικό εξοπλισμό.
Παρακάτω μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα βίντεο με το χρονικό του τραγικού αυτού πυρηνικού δυστυχήματος.
https://m.youtube.com/watch?v=2JOyvzOd21Y
Info
