Ηθική: Τι ακριβώς σημαίνει τελικά αυτή η λέξη; Τι είναι, πώς ορίζεται και από ποιον; Είναι άραγε κάτι μονοδιάστατο, ίσως αόριστο; Μία έννοια υποκειμενική και λιγότερο αντικειμενική ή μήπως το αντίθετο; Τα ερωτήματα πολλά και οι απαντήσεις άλλες τόσες.
Δεν είναι λίγες οι φορές που εγώ η ίδια αμφιταλαντεύομαι και διερωτώμαι περί του τίνος πρόκειται ακριβώς η ηθική στην ολότητά της, όχι μόνο για εμένα, αλλά και ευρύτερα για όλους μας.Πράγματι, η ηθική είναι σίγουρα κάτι προσωπικό πρωτίστως. Όλοι έχουμε έναν κώδικα, ένα σύνολο ηθικών κανόνων βάση των οποίων πορευόμαστε και σύμφωνα με αυτούς πράττουμε στην καθημερινότητά και στη ζωή μας γενικότερα.
Το σημαντικότερο ίσως ερώτημα που γεννάται, ωστόσο, είναι τι συμβαίνει όταν ο ηθικός κώδικας του ενός έρχεται σε σύγκρουση με κάποιου άλλου; Ποιος ή τι υπερισχύει και γιατί; Πολλές φορές γίνεται λόγος για το τι είναι «ηθικό» και τι όχι, τι σωστό και τι λάθος σύμφωνα με αυτό και ούτω καθεξής. Η ηθική λοιπόν είναι μία έννοια, κάτι το αμφιλεγόμενο.
Με βάση τι μπορούμε να κρίνουμε αν κάτι αντιβαίνει στην ηθική ή όχι; Λόγου χάρη η θανατική ποινή ακόμη ισχύει σε κάποιες χώρες του κόσμου: Είναι, λοιπόν, ηθικό να υφίσταται κάτι τέτοιο ακόμη; Κάποιοι κρίνουν πως ναι, γι’ αυτό άλλωστε και εξακολουθεί να εφαρμόζεται. Άλλοι πάλι όχι.
Ελαφρών ηθών και ανήθικη σπεύδουν να καλέσουν ορισμένοι και ορισμένες κάποια γυναίκα που μπορεί να περνά καλά μη έχοντας για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα σταθερό σύντροφο-μη προκαλώντας φυσικά, με ότι και αν σημαίνει αυτό…Την ίδια στιγμή ένας άνδρας που μπορεί να επιδίδεται στην ίδια συμπεριφορά θεωρείται «απλά άντρας».
Και έτσι ξαφνικά η ηθική έχει δύο μέτρα και δύο σταθμά. Η διάσταση της υποκειμενικότητας που ενέχεται στην ηθική μεταβαίνει από το πως πράττουμε εμείς οι ίδιοι και στην κριτική που ασκούμε στους άλλους. Και ενώ στην πρώτη περίπτωση ίσως οι μόνοι που επηρεαζόμαστε είμαστε εμείς, στη δεύτερη ο ορισμός που αποδίδει ο καθένας από εμάς στην λέξη ηθική αρχίζει και επηρεάζει το πως θεωρούνται κάποια πράγματα και τελικά τις νοοτροπίες και τα στερεότυπα που διαμορφώνονται.
Αυτό που πρέπει να έχουμε στο νου, σε κάθε περίπτωση, είναι πως η κριτική που εμείς ασκούμε στους άλλους είναι αμφίδρομη. Όταν,λοιπόν, βιαζόμαστε να κατηγορήσουμε την οποιαδήποτε συμπεριφορά ή πράξη ως μη ηθική, χωρίς να την έχουμε αξιολογήσει «ορθά» ή τουλάχιστον με μία θα έλεγα «καλοπροαίρετη» διάθεση, το πιο πιθανό είναι πως θα λάβουμε την ίδια αντιμετώπιση και κριτική στον παρόν ή και στο μέλλον.
Πολλά λοιπόν τα ερωτήματα για το τι είναι η ηθική. Και όπως με πολλές τέτοιες αμφιλεγόμενες έννοιες ή και απλά πολυδιάστατες, και συνεπώς δύσκολο να οριστούν, κάθε προσπάθεια για απάντηση ενός εκ των ερωτημάτων αυτών, γεννά ένα ακόμη ή ίσως και περισσότερα
Πάντως η ηθική είναι μία έννοια που περιβάλλει και είναι στενά συνυφασμένη με πολλές πτυχές τις ζωής μας. Έτσι, θέλοντας και μη θα πρέπει, στις περιπτώσεις που ορίζεται με περισσότερη υποκειμενικότητα από ότι αντικειμενικότητα, να προσπαθούμε να βρίσκουμε τη «χρυσή τομή».
Τη χρυσή τομή εννοώντας πως είναι απαραίτητο να αναθεωρούμε ή τουλάχιστον να μπαίνουμε σε μία διαδικασία σκέψης, όταν πρόκειται να αξιολογήσουμε το τι είναι η ηθική ή όχι,ί και ιδίως στις περιπτώσεις εκείνες που αυτό οδηγεί στην κριτική που ασκούμε στους άλλους.
