Τα τεστ προσωπικότητας στο ίντερνετ
Πριν μερικές μέρες έκανα ένα τεστ προσωπικότητας, που βρέθηκε τυχαία μπροστά μου: «Tι λέει για τον χαρακτήρα σου το αγαπημένο σου χρώμα;» ήταν ο τίτλος του άρθρου και ήταν αυτό που μου τράβηξε αμέσως το ενδιαφέρον. Διάφορα τέτοιου είδους τεστ έχουν κατακλείσει το ίντερνετ με τον κόσμο να τα επιζητεί και, κάποιες φορές, να βασίζει και ολόκληρη την προσωπικότητα του πάνω σε αυτά.
«Τι λέει για σένα το άρωμα που φοράς;», «τι μπορεί να αποκαλύψει για την προσωπικότητά σου ο γραφικός σου χαρακτήρας», «τι συμβολίζει το αγαπημένο σου ζώο» και άλλα τέτοια, μικρότερης ή μεγαλύτερης σημασίας, τεστ προσωπικότητας, τα οποία, όπως ισχυρίζονται, συνδέονται άμεσα με την ψυχολογία και μπορούν να αποκαλύψουν τα ενδότερα της ψυχής μας.
Από αθώο παιχνίδι σε κοινωνικό φαινόμενο
Πόσο όμως αυτά τα τεστ αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα και πόση αξία και βάση πρέπει να τους δίνουμε; Σε αυτό τελικά καταλήξαμε; Να καθορίζουμε την ζωή μέσα από μερικά τεστ; Έχουμε φτάσει σε τέτοιο σημείο να μην ξέρουμε ποιοι είμαστε, που χρειαζόμαστε την επιβεβαίωση από μερικά διαδικτυακά τεστ; Ή είμαστε τόσο σίγουροι για την ανωτερότητά μας σε σχέση με τους άλλους και απλώς ψάχνουμε τις αναγκαίες αποδείξεις για να επιβληθούμε;
Βέβαια, από την άλλη όψη του νομίσματος, ίσως προσπαθώ εγώ να βρω ψεγάδια σε κάθε τι «αθώο» που έχει δημιουργηθεί με μοναδικό στόχο την τέρψη των συμμετεχόντων, για να προκαλέσει λίγο χιούμορ και ελαφρότητα σε μια κατάσταση πιο σοβαρή. Όμως, πραγματικά νιώθω πως στην εποχή μας όλα έχουν την σκοπιμότητά τους. Προσπαθούμε να μπούμε σε ταμπέλες και σε κουτάκια για να μπορέσουμε να νιώσουμε αυτό το «ανήκειν», ότι είμαστε μέλη μιας ομάδας. Δυστυχώς, όσο και να προσπαθούμε να αποτινάξουμε από πάνω μας τις ταμπέλες, δεν θα τα καταφέρουμε.
Γιατί ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Ωριμάζει, εξελίσσεται και βελτιώνεται μέσα από τις κοινωνικές συναναστροφές του. Είναι πολύ δύσκολο, έως ακατόρθωτο, να εξελιχθείς, μένοντας μόνος σου, χωρίς κάποιο κοινωνικό στήριγμα. Άλλωστε, η κοινωνικοποίηση είναι από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει ένα παιδί από την οικογένειά του και όταν αυτή δεν επιτυγχάνεται σωστά, τότε το παιδί αντιμετωπίζει προβλήματα περιθωριοποίησης και γίνεται στόχος χλευασμού.
Στην κοινωνία μας οι κανόνες κοινωνικοποίησης είναι πολύ απλοί. Πρέπει να έχεις συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για να «χωράς», να υπάρχει ένα μέτρο. Ο απαράβατος κανόνας: Πρέπει να είσαι ξεχωριστός – ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και έχει διαφορετικές ανάγκες – αλλά όχι υπερβολικά, για να μην ξεφεύγουμε και από τα όρια. Οτιδήποτε παρεκκλίνει από την νόρμα που έχουμε φτιάξει και αποδεχτεί, η κοινωνία προσπαθεί να το «δαμάσει». Ο φιλελευθερισμός και η ατομική ελευθερία σταματούν εκεί που ξεκινάει ο συντηρητισμός της κοινωνίας.
Το πρόβλημα στην σύγχρονη κοινωνία
Αυτή είναι η αρχή και το τέλος του προβλήματος. Το ίδιο κοινωνικό «ανήκειν» που σου δίνει κίνητρο να εξελιχθείς, είναι αυτό που την ίδια στιγμή μπορεί να σε κρατήσει πίσω. Σε μια κοινωνία που σε προτρέπει να είσαι ο εαυτός σου, πώς θα μπορέσεις να νιώσεις πραγματικά ελεύθερος, όταν την ίδια στιγμή σε κατακρίνει για αυτό, πολλές φορές τιμωρώντας σε με στιγματισμό; Σαν κοινωνικό όν, πού τελειώνει το χρέος που έχεις απέναντι στην κοινωνία και πού αρχίζει αυτό που ανήκει στον ίδιο σου τον εαυτό; Και όλοι οι υπόλοιποι δεν οφείλουμε να δώσουμε χώρο έκφρασης και όσους ανθρώπους δεν ταιριάζουν με τα κοινωνικά καλούπια που ήδη υπάρχουν, δημιουργώντας νέα;
Είναι πραγματικά τόσο δύσκολο όλο αυτό; Ταυτίζουμε πολλές φορές την αλλαγή με κάτι αρνητικό, αλλά όσο αλλάζουν οι εποχές τόσο θα αλλάζουν και οι ανάγκες της κοινωνίας κάθε φορά. Όμως, δυστυχώς, ακόμα το «ανήκειν» είναι πιο ισχυρό και η προσπάθεια ένταξής μας σε κοινωνικά αποδεκτές ομάδες γίνεται αυτοσκοπός.
Έτσι, συνεχίζουμε να επιλέγουμε τα τεστ προσωπικότητας όχι για να ανακαλύψουμε κάτι καινούργιο για τον εαυτό μας, αλλά για να πάρουμε το πολυπόθητο «εισιτήριο» κοινωνικής επιβεβαίωσης. Σαν να λέμε: «Ναι, είμαι ακόμα μέσα στο σωστό κουτάκι, μπορείτε να με χειροκροτήσετε».
Κοινωνικό παράδοξο
Είναι το παράδοξο της εποχής μας. Θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι αλλά με όρους. Να είμαστε ξεχωριστοί αλλά και αποδεκτοί. Προσπαθούμε μέσα από καθορισμένες απαντήσεις που «τρέφουν» την αυτοεκτίμηση μας να ανεβάσουμε έστω και λίγο την αξία μας.
Ίσως τελικά να μην έχει σημασία τι λέει το αγαπημένο μας χρώμα για τον χαρακτήρα μας, αλλά τι λέει για την εποχή μας το γεγονός ότι θέλουμε τόσο πολύ να το μάθουμε. Με κάθε τεστ ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στο να νιώσουμε ότι ανήκουμε και να ολοκληρώσουμε τον αυτοσκοπό μας: να φαινόμαστε αρκετά φυσιολογικοί.
