Τι σημαίνει αμφιλεγόμενοι σκηνοθέτες; Αμφιλεγόμενοι σκηνοθέτες είναι αυτοί που μπορεί να προκαλούν με το έργο τους και να διχάζουν το κοινό αλλά και τους κριτικούς, που μπορεί δηλαδή να αγαπηθούν από τους μισούς και να γίνουν μισητοί στους υπόλοιπους και αυτό γιατί μπορεί να μην θέλουν να συμβιβάσουν το όραμά τους για χάρη του mainstream κοινού ή για να πάρουν μία καλή κριτική. Βέβαια, υπάρχουν και αυτοί που απλά τους αρέσει να προκαλούν. Στην λίστα αυτή, θα δούμε δέκα τέτοιους σκηνοθέτες που αγαπάμε… ή που αγαπάμε να μισούμε. Εσείς αποφασίζετε!
1. DARREN ARONOFSKY
Ξεκινάμε με ένα από τους σημαντικότερους αμφιλεγόμενους σκηνοθέτες που εργάζονται σήμερα, που δεν είναι άλλος από τον Darren Aronofsky. Κατά την γνώμη μου κάθε ταινία του μέχρι σήμερα είναι αριστούργημα του σύγχρονου κινηματογράφου, παρόλα αυτά είναι δύσκολο όμως να προτείνεις ένα έργο του σε έναν θεατή που ανήκει στο mainstream κοινό και αυτό πολλές φορές οφείλεται στο θέμα που πραγματεύεται το φιλμ. Ο Aronofsky δεν είναι κάποιος που δεν έχει δεχτεί σκληρή κριτική. Ταινίες του που το προκάλεσαν αυτό είναι τα Wrestler, Noah και κυρίως το mother! Το Wrestler του 2009 έχει χαρακτηριστεί ως αντι-ιρανικό επειδή έχει μία σκηνή όπου ο Mickey Rourke σπάει στο γόνατό του ένα στύλο που είχε πάνω του κρεμασμένη μία ιρανική σημαία. Το Noah του 2014 καταδικάστηκε από όλες τις χριστιανικές οργανώσεις αφού πίστευαν πως δεν είχε καμία σχέση με την Βίβλο και πως ο Θεός που υπηρετεί ο Νώε ήταν ο Διάβολος. Επιπροσθέτως, το φιλμ απαγορεύτηκε σε Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ και Ινδονησία λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων. Το 2017 κυκλοφόρησε το mother!, το οποίο χώρισε στην μέση κοινό και κριτικούς. Το φιλμ θεωρήθηκε απαίσιο από το κοινό, τόσο που ο Martin Scorsese βγήκε να υπερασπιστεί την ταινία και τον ίδιο τον Aronofsky και η Paramount αναγκάστηκε να βγάλει δήλωση στην οποία περιγράφονταν οι λόγοι που την έκαναν να κυκλοφορήσει την ταινία. Συνήθως οι ταινίες του Aronofsky θεωρούνται ακαταλαβίστικες και ανούσιες. Τι να κάνουμε; Μην τα θέλετε όλα στο πιάτο….
2. BERNARDO BERTOLUCCI
Ο Bernardo Bertolucci ήταν ένας από τους διασημότερους Ιταλούς σκηνοθέτες και έχει μία θέση ανάμεσα στους σημαντικότερους σκηνοθέτες της δεκαετίας του 70. Γενικά δεν μπορώ να πω ότι θεωρείται αμφιλεγόμενος για το συνολικό του έργο. Απέκτησε όμως το προσωνύμιο του αμφιλεγόμενου από μία μόνο ταινία. Η ταινία αυτή είναι ένα από τα αριστουργήματα του Bertolucci και του παγκόσμιου κινηματογράφου γενικότερα και έχει τον τίτλο “Last Tango In Paris”. Όταν κυκλοφόρησε το φιλμ κατακρίθηκε για την γραφικότατη σκηνή βιασμού που περιείχε, αλλά και για την κακή μεταχείριση που είχαν οι ηθοποιοί από τον σκηνοθέτη. Η Maria Schneider, πρωταγωνίστρια του φιλμ, είχε δηλώσει σε πολλές της συνεντεύξεις πως ταπεινώθηκε σεξουαλικά στα γυρίσματα ενώ υποστήριζε πως ο Bertolucci την εκμεταλλεύτηκε αφού δεν της είχε περιγράψει με λεπτομέρεια πως θα γυριστεί η σκηνή του βιασμού. Ο Marlon Brando επίσης είχε δηλώσει πως ο σκηνοθέτης είχε κατά μία έννοια ξεσκεπάσει την ψυχή του με αποτέλεσμα να μην έχει καμία επαφή μαζί του για τα επόμενα 15 χρόνια.
3. MICHAEL HANEKE
Οι αμφιλεγόμενοι σκηνοθέτες δίνουν μια θέση στον Αυστριακό Michael Haneke. Είναι ένας auteur με περισσότερα από 30 χρόνια ιστορίας στον κινηματογράφο. Λόγω της αποδοχής που έχει από τους κριτικούς κινηματογράφου αλλά και από τις πολλές του νίκες στο Φεστιβάλ των Καννών ξεκινώντας από το 2001, θεωρείται πλέον αριστοκρατία του art house filmmaking. Θεωρείται αμφιλεγόμενος στο κοινό, όχι τόσο για το όραμά του αλλά για το στυλ που γυρίζει τις ταινίες του, μιας και οι περισσότερες από αυτές είναι μουντές και είναι δύσκολες στην παρακολούθηση λόγω του πολύ αργού ρυθμού τους. Ακόμη και όταν καταπιάνεται με πιο αισιόδοξα θέματα όπως την αθάνατη αγάπη που υπάρχει ανάμεσα σε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι στο οσκαρικό “Amour”, απεικονίζει το θέμα του με ειλικρινείς αλλά ζοφερές αποχρώσεις, κάνοντας έτσι μία ελπιδοφόρα ταινία του ακόμη μία σκληρή δοκιμασία για τον θεατή.
4. STANLEY KUBRICK
Ο Stanley Kubrick κατά την γνώμη μου είναι ίσως ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης που υπήρξε ποτέ γιατί ότι ταινία και αν έκανε ήταν αριστούργημα του είδους που ανήκε. Παρότι είναι ένας δημιουργός που έχει αγαπηθεί παγκοσμίως από κοινό και κριτικούς, μερικές ταινίες του προκάλεσαν μεγάλη αναστάτωση σε μερικά σημεία του κόσμου. To Dr. Strangelove, ένα σατιρικό πορτραίτο του Ψυχρού Πολέμου, άλλαξε ημερομηνία κυκλοφορίας λόγω της δολοφονίας του John F. Kennedy. Το “Clockwork Orange” είναι γνωστό για τις σοκαριστικές απεικονίσεις του βιασμού και της υπερβολικής βίας. Στην Αγγλία ενέπνευσε αρκετές συμμορίες να αντιγράψουν τις δολοφονικές πράξεις που έβλεπαν στην μεγάλη οθόνη, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί το χάος σε ολόκληρη την χώρα. Ο Kubrick δέχτηκε πολλές απειλές για τη δική του ζωή και της οικογένειάς του και έπεισε την Warner Bros. να αποσύρει την ταινία από τις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας. Ο σκηνοθέτης είναι επίσης γνωστός για την απαίσια συμπεριφορά που είχε απέναντι στους ηθοποιούς του “Shining”, καθώς η πρωταγωνίστρια του φιλμ Shelley Duvall απέκτησε ψυχολογικά προβλήματα εξαιτίας του στρες που την διακατείχε στην διάρκεια της συνεργασίας τους. Ακόμη και ο θάνατος του Kubrick είναι αμφιλεγόμενος. Είναι γνωστό πως ο δημιουργός απεβίωσε λίγο πριν τελειώσει το μοντάζ του “Eyes Wide Shut”, με πολλούς να υποστηρίζουν πως τον σκότωσαν οι Illuminati γιατί είχε αποκαλύψει πολλά για τον κόσμο τους σε εκείνη την ταινία.
5. GASPAR NOE
Ο Gaspar Noe είναι από την φύση του ένας προκλητικός σκηνοθέτης που πολύ γρήγορα έγινε ένας από τους πιο χαρισματικούς auteurs του κινηματογράφου. Έγινε γνωστός στο κοινό το 2003 με το φιλμ “Irreversible”, το οποίο είναι διάσημο για την δεκάλεπτη σκηνή βιασμού που περιείχε, καθώς υπήρξαν πολλές αναφορές που έλεγαν πως πολλοί θεατές λιποθυμούσαν μέσα στις κινηματογραφικές αίθουσες στην διάρκεια της σκηνής αυτής. Επίσης πολλοί αποκάλεσαν τον Noe ομοφοβικό, επειδή ο βιαστής στην ταινία ήταν ομοφυλόφιλος. Στο project των ονείρων του, το “Enter the Void” του 2009, προκαλεί ξανά αναστάτωση λόγω της αισθητικής του φιλμ που είχε μεγάλη ομοιότητα με αυτή του Irreversible, αφού βλέπουμε άπειρα γυμνά πλάνα με γραφικό σεξ και θίγεται το θέμα της αιμομιξίας. Ο Gaspar Noe έχει χαρακτηριστεί ως σκηνοθέτης που ακροβατεί συνεχώς ανάμεσα στην τέχνη και το πορνό με ταινίες όπως τα “Love” και “Climax” και είμαι σίγουρος πως θα αναστατώνει το κινηματογραφικό κοινό για πολλά χρόνια ακόμη.
6. PIER PAOLO PASOLINI
Πριν την κυκλοφορία της τελευταίας του ταινίας, “The 120 Days of Sodom”, ο Pier Paolo Pasolini ήταν ήδη μία αμφιλεγόμενη φιγούρα, καθώς ήταν κομμουνιστής και ομοφυλόφιλος στην τότε φασιστική Ιταλία. Η λογοκρισία ήταν πάντα ένας από τους εχθρούς του, αφού οι περισσότερες ταινίες του περιείχαν χαρακτήρες που ήταν προαγωγοί ή πόρνες, απεικονίζοντας έτσι την πραγματικότητα με ζοφερό τρόπο. Με την κυκλοφορία της προαναφερθείσας ταινίας, υπήρξε μεγάλη αναστάτωση για τις σκηνές τρομακτικής βίας που περιείχε αλλά κυρίως επειδή στην ουσία ήταν μία επίθεση στον φασισμό και στους διεφθαρμένους πολιτικούς. O Pier Paolo Pasolini ήταν πάντα ένας ασυμβίβαστος δημιουργός όσον αφορούσε το όραμα αλλά και την προσωπική του ζωή, που δυστυχώς δολοφονήθηκε λίγο πριν την κυκλοφορία του “The 120 Days of Sodom”.
7. SAM PECKINPAH
Ο Sam Peckinpah ήταν ένας θρυλικός σκηνοθέτης, γνωστός κυρίως για τα westerns που έκανε και το “The Wild Bunch” του 1969. Ήταν ένας αποστάτης δημιουργός θα έλεγα, που έφτιαχνε ταινίες πάντα με τους δικούς του όρους και δεν συμβιβαζόταν, ενώ συχνά σόκαρε το κινηματογραφικό κοινό με την υπερβολική βία που έβαζε στις σκηνές του, της οποίας το επίπεδο ήταν ασυνήθιστο για την εποχή. Πιστεύω πως η πιο αμφιλεγόμενη ταινία του είναι το “Straw Dogs” του 1971, ένα έργο που συχνά υποβιβάζεται λόγω της κατακραυγής που υπήρχε για την σκηνή του βιασμού. O Peckinpah δέχτηκε πολλές κατηγορίες για το φιλμ, αφού πολλοί το χαρακτήρισαν μισογυνηστικό, σαδιστικό και φασιστικό. Ο σκηνοθέτης ήταν επίσης μία αμφιλεγόμενη persona στην προσωπική του ζωή, λόγω της ιδιοσυγκρασίας του και της κατάχρησης αλκοόλ που έκανε. Αυτά, σε συνδυασμό με τα θέματα που επέλεγε να σκηνοθετήσει, που συχνά αφορούσαν μόνο άντρες και υπερβολική βία, τραβούσαν συνεχώς την προσοχή των media σε αυτόν. Ο Sam Peckinpah παραμένει ένας από τους σημαντικότερους cult σκηνοθέτες και όχι μόνο, αφού είναι επίσης ένας από τους καλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών.
8. OLIVER STONE
Ο γνωστός συνομωσιολόγος του Hollywood Oliver Stone, έχτισε την καριέρα του με το να είναι τολμηρός και αμφιλεγόμενος. Δεν είχε φέρει ποτέ ιδιαίτερη αναστάτωση στην αρχή της καριέρας του, αλλά αυτό άλλαξε με την κυκλοφορία του JFK το 1991. Όλοι οι δημοσιογράφοι έστρεψαν την προσοχή τους πάνω του λόγω της αμφιλεγόμενης ιστορικής ακρίβειας του φιλμ και του υπαινιγμού πως ο Lyndon Johnson ήταν συνεργός στην δολοφονία του John F. Kennedy. Το 1994 ο Stone σκηνοθετεί το Natural Born Killers και φέρνει μεγαλύτερη αναστάτωση, καθώς το φιλμ περιέγραφε την βία στην Αμερική και την λαχτάρα που είχαν οι δημοσιογράφοι για τους δολοφόνους και τα κακοποιά στοιχεία γενικότερα. Εκτός από τις μάχες που έπρεπε να δώσει για το τελικό cut, κατηγορήθηκε επίσης πως η ταινία του ήταν η έμπνευση για την σφαγή στο Columbine High School. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Oliver Stone δεν φοβάται να είναι αμφιλεγόμενος και μάλιστα το απολαμβάνει.
9. QUENTIN TARANTINO
Περνάμε στον αγαπημένο μας cult σκηνοθέτη, Quentin Tarantino. O Tarantino είναι ένας δημιουργός που έχει έρθει αντιμέτωπος με την λογοκρισία πολλές φορές. Από το ξεκίνημα της καριέρας του με το Reservoir Dogs το 1992 μέχρι σήμερα, έχει δεχτεί μεγάλη κριτική για την απεικόνιση της βίας στις ταινίες του. Το 2009 κυκλοφορεί το Inglourious Basterds στις αίθουσες με τον σκηνοθέτη να λαμβάνει κάποια αρνητικά σχόλια λόγω της αλλαγής των πραγματικών γεγονότων. Στην επόμενη ταινία του το 2012 με τίτλο Django Unchained, άδικα χαρακτηρίζεται ρατσιστής λόγω της υπερβολικής χρήσης της “N” λέξης και της απεικόνισης της σκλαβιάς. Φέτος επίσης προκάλεσε ντόρο με την κυκλοφορία του Once Upon A Time In Hollywood λόγω της απεικόνισης του Bruce Lee ως αλαζόνα και της αλλαγής της πραγματικής Ιστορίας στο τέλος της ταινίας. Ο Tarantino από ότι φαίνεται δεν νοιάζεται καθόλου για όλα τα παραπάνω σχόλια αφού όπως και να έχει πάντα θα έχει ένα φανατικό κοινό να τον στηρίζει.
10. LARS VON TRIER
Ο Δανός auteur και πρωτεργάτης του Δόγματος του 95 Lars Von Trier είναι ένας από τους πιο προκλητικούς σκηνοθέτες σε αυτή τη λίστα. Και εκείνος σαν τον Oliver Stone έχει χτίσει την καριέρα του με το να είναι προκλητικός. Δεν έχει συμβάλει μόνο το συνολικό του έργο σε αυτό αλλά και κάποιες δηλώσεις που είχε κάνει στις Κάννες το 2011 όπου αστειευόταν πως είναι Ναζιστής. Επίσης έλεγε πως καταλάβαινε τον Χίτλερ αλλά πίστευε ότι έκανε κάποια λάθη στην πορεία. Εκτός από αυτές τις δηλώσεις, ολόκληρη η φιλμογραφία του είναι προκλητική και αντισυμβατική. Ο Von Trier έχει προκαλέσει με ταινίες σαν το Idiots του 1998, όπου περιέχονται σκηνές ωμού σεξ, όπως επίσης με τα Antichrist του 2009 και τα δύο κεφάλαια του Nymphomaniac το 2013, όπου η βία είναι υπερβολική και αηδιαστική, ενώ το σεξ είναι άφθονο και ωμό. Γενικά, ο Lars Von Trier είναι ένας σκηνοθέτης που κάνει τις ταινίες που φοβούνται να κάνουν οι υπόλοιποι και δεν φαίνεται πως θα σταματήσει να προκαλεί σύντομα.
