Όλοι έχουμε πετύχει έστω μια φορά στην τηλεόραση παλιές ελληνικές ταινίες όπως Κάτι να καίει, Ο Μπακαλόγατος, Η Χαρτοπαίχτρα και πολλές άλλες, οι οποίες μάς χάρισαν στιγμές εντόνου γέλιου και ειλικρινούς διασκέδασης. Αυτό το άρθρο, ωστόσο, δεν έχει να κάνει με αυτές. Τουναντίον, αφορά τα φιλμ που παραμερίζονται συνήθως από το μέσο θεατή. Πάμε λοιπόν, να δούμε 8 από αυτές τις ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες που, δε θα πετύχεις συχνά κατά την αλλαγή καναλιού στην τηλεόρασή σου, παρ’ όλα αυτά έχουν αφήσει τη δίκη τους εμβληματική ιστορία.
1. Μαγική Πόλις (1954)
Σε σκηνοθεσία Νίκου Κούνδουρου και με μουσική επιμέλεια από τον Μάνο Χατζιδάκι, η Μαγική Πόλις βρίσκει τον Κοσμά, έναν ιδεαλιστή και ειλικρινή οδηγό φορτηγού, που εργάζεται ακούραστα για να στηρίξει τη μητέρα και την αδελφή του, τρέφοντας φιλοδοξίες να ξεπεράσει την απαισιοδοξία της φτώχειας και το ζοφερό περιβάλλον της εργατικής τάξης. Κατά συνέπεια, επιβαρυμένος από αυξανόμενο χρέος, ο Κοσμάς σύντομα θα βρεθεί σε αδιέξοδο, μέχρι που μια απρόθυμη αλλά ευνοϊκή συμμαχία με τον αδίστακτο λαθρέμπορο των παραγκών θα προσφέρει μια γρήγορη λύση ώστε να μη γίνει κατάσχεση του φορτηγού του λόγω χρέους.
Με νεορεαλιστική θεματική, αλλά εξπρεσιονιστικά στοιχεία και θεατρικές ερμηνείες, η Μαγική Πόλις καταφέρνει να χωρίζεται σε δύο κόσμους. Αυτόν της «μέρας», της τιμιότητας και της αλληλεγγύης, και τον «κάτω κόσμο», της διαφθοράς και του εύκολου χρήματος.
Μάλιστα, κατόπιν της πρεμιέρας της, η ταινία γνώρισε την άγρια αμφισβήτησή της από τον κόσμο, τις εταιρείες παραγωγής και τους κριτικούς, κυρίως λόγω της έντονης απεικόνισης του ερωτισμού.
2. Η Κάλπικη Λίρα (1955)
Με υπογραφή σκηνοθεσίας και σεναρίου από τον Γιώργο Τζαβέλλα, και με τους Λογοθετίδη, Φωτόπουλο, Χορν και Λαμπέτη σε πρωταγωνιστικούς ρόλους, η ταινία παρουσιάζει τέσσερις διαφορετικές ιστορίες, οι οποίες συνδέονται από τη δημιουργία μιας κάλπικης λίρας.
Έχοντας αφηγητή που ενώνει περίτεχνα ακόμα περισσότερο τις τέσσερις αυτές ιστορίες, η ταινία έχει ως κεντρικό στόχο την κριτική απέναντι στο χρήμα και την ψεύτικη ζωή που αυτό προσφέρει.
3. Στέλλα (1955)
Βασισμένο στο θεατρικό έργο «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», η ταινία σκηνοθετήθηκε από τον Μιχάλη Κακογιάννη, ενώ σε πρωταγωνιστικό ρόλο βρίσκονται η Μελίνα Μερκούρη και ο Γιώργος Φούντας.
Η βασική υπόθεση συναντά τη Στέλλα, μια τραγουδίστρια Ρεμπέτικου, η οποία, παγιδευμένη σε ένα ειδύλλιο, αντιστέκεται στην παράδοση. Όλα όμως οδεύουν σε ένα τραγικό τέλος χωρίς νικητές.
Φυσικά, η ατάκα που έχει μείνει στην ιστορία και όλοι έχουμε συναντήσει είναι το «Στέλλα, κρατάω μαχαίρι» που λέγεται στην πρωταγωνίστριά μας από τον αγαπημένο της. Με εξαιρετική καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία κατά την πρώτη κυκλοφορία της το 1955, η ταινία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φιλμ του πρώιμου ελληνικού κινηματογράφου.
4. Ο Δράκος (1956)
Ο Νίκος Κούνδουρος επιστρέφει μετά τη Μαγική Πόλις με τη σκηνοθεσία του Δράκου. Συγκεκριμένα, ο κύριος χαρακτήρας της ταινίας, ο Θωμάς, εκμεταλλεύεται την παρεξηγήσιμη ομοιότητά του με γνωστό εγκληματία της Αθήνας ώστε να ενταχθεί και να ξεχωρίσει στην υποκουλτούρα αυτής.
Με ομοιότητες των δύο προαναφερόμενων ταινιών τόσο στη θεματική, τους χαρακτήρες αλλά και την οπτική αφήγηση, ο Δράκος ακολουθεί και αυτός τη λογοκρισία του από τον Τύπο, ο οποίος μετά την πρεμιέρα της ταινίας απαιτεί την εισαγγελική παρέμβαση, κατηγορώντας την ταινία ως «αντεθνική». Ωστόσο, ο Κούνδουρος καταφέρνει για άλλη μια φορά να ενώσει ρεαλισμό και φαντασία μέσα από συμβολισμούς, ερμηνείες, πλοκή και κάμερα, ώστε η πραγματικότητα να μην απεικονισθεί απλώς, αλλά να μετουσιωθεί διανοητικά και αισθητικά, καθώς και να κάνει ρητή την πολιτική και ιδεολογική θέση του.
5. Συνοικία το Όνειρο (1961)
Mε σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον Αλέκο Αλεξανδράκη, η κεντρική υπόθεση ακολουθεί τον νεαρό Ρίκο, ο οποίος έχει μόλις αποφυλακιστεί, και προσπαθεί σκληρά να σώσει την οικογένεια του από τη φτώχεια στην γειτονιά του Ασύρματου της Αθήνας.
Η ταινία αποτελεί ένα από τα πρώτα κατεξοχήν νεορεαλιστικά ελληνικά φιλμ, συμβολίζοντας την απογοήτευση και το αίσθημα ήττας της άπορης τάξης της εποχής, λόγω προσδοκιών που δεν εκπληρώθηκαν ποτέ.
6. Νόμος 4000 (1962)
Με τον Γιάννη Δαλιανίδη να υπογράφει σενάριο και σκηνοθεσία, ο τίτλος του φιλμ αναφέρεται στον αντίστοιχο Νόμο 4000 του 1958 περί τεντιμποϊσμού.
Στην ταινία, η κόρη ενός αυστηρού δασκάλου έχει σχέση με τον μαθητή του, ο οποίος την αφήνει έγκυο. Το αγόρι την αναγκάζει να κάνει έκτρωση, αλλά όταν τα πράγματα πάνε στραβά κατά τη διάρκεια της επέμβασης, ο πατέρας μαθαίνει για την κατάστασή της.
Η πρεμιέρα της στις 29 Οκτωβρίου 1962 σημείωσε τον υπέρογκο αριθμό των 118. 841 εισιτηρίων. Μάλιστα, η σκηνή της έκτρωσης είχε απαγορευτεί από τις τηλεοπτικές μεταδόσεις της ταινίας για πολλά χρόνια.
7. Τα Κόκκινα Φανάρια (1963)
Βασισμένα στο θεατρικό έργο του Αλέκου Γαλανού, τα Κόκκινα Φανάρια «έκοψαν» 473.686 εισιτήρια κατά τη σεζόν προβολής τους, ενώ ήταν υποψήφια για Όσκαρ, στην κατηγορία καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.
Οι ιστορίες εφτά γυναικών σεξεργατριών, που, όταν καλούνται να εγκαταλείψουν τον οίκο ανοχής τους για λόγους ανοικοδόμησης της περιοχής, ξεκινούν να προσπαθούν για μια νέα, διαφορετική ζωή.
8. Λόλα (1964)
Με μουσική επιμέλεια από τον Σταύρο Ξαρχάκο και σε διανομή από τη Φίνος Φιλμ, καθώς και με εναλλακτικό τίτλο «Η Λόλα της Τρούμπας», η ταινία ακολουθεί τον Άρη, ο οποίος κατόπιν της αποφυλάκισής του αναζητά τη Λόλα, την ερωμένη του, για να μάθει αν τον πρόδωσε. Ο Στέλιος, που είναι ερωτευμένος μαζί της, προσλαμβάνει έναν εκτελεστή για να σκοτώσει τον Άρη.
Η Τζένη Καρέζη, ο Νίκος Κούρκουλος και ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος κατέχουν πρωταγωνιστικούς ρόλους, ενώ η ταινία σημείωσε τεράστια επιτυχία στην περίοδο διανομής της. Μάλιστα, η ατάκα «Πολλά τα λεφτά Άρη», που απευθύνεται στον κύριο χαρακτήρα του φιλμ, παραμένει αναλλοίωτη και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα.
