Ο σπουδαίος σκηνοθέτης Φίλιππος Φυλακτός σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Ελληνικό Θέατρο» μίλησε για μια άγνωστη σήμερα ταινία του και για τα επόμενα κινηματογραφικά του σχέδια.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Φίλιππος Φυλακτός γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1923 στην Αθήνα και σπούδασε στην Ακαδημία Κινηματογραφικών Σπουδών. Ξεκίνησε ως βοηθός σκηνοθέτης του Νίκου Τσιφόρου, του Γιώργου Τζαβέλλα, του Αλέκου Σακελλάριου και του Δημήτρη Ιωαννόπουλου: «Χαμένοι Άγγελοι», «Τελευταία Αποστολή», «Ο Μεθύστακας», «Θανασάκης, ο Πολιτευόμενος», «Η Ωραία των Αθηνών», «Ο Δρόμος με τις Ακακίες».
Το 1952 ο Φυλακτός συνσκηνοθέτησε μαζί με τον Rainer Geis και τον Κώστα Ανδρίτσο τη «Ζαΐρα» και το 1954 γύρισε μαζί με τον Πέτρο Γιαννακό τη «Χαλιμά». Ο Φυλακτός το 1955 σκηνοθέτησε την πρώτη δική του ταινία, το «Καταδικασμένη κι απ’ το παιδί της». Ακολούθησαν πολλά ακόμη έργα: «Ο Μεγαλοκαρχαρίας», «Της Τύχης τα Γραμμένα», «Το Εισπρακτοράκι», «Ο θείος από τον Καναδά», «Ο Τζίτζικας και ο Μέρμηγκας», «Η αυγή του θριάμβου», «Η ζωή μου αρχίζει με σένα», «Υπερήφανοι αετοί», «Παύλος Μελάς», «Ο Νικητής» (παραγωγή Γενικού Επιτελείου Στρατού για τα ναρκωτικά) κ.ά.
Επίσης, ο Φίλιππος Φυλακτός ασχολήθηκε με το θέατρο («Ο γάμος κάνει καλό»), την τηλεόραση («Πολεμικές ιστορίες», «Ο ταξιτζής», «Ναυτικές ιστορίες») και τις βιντεοταινίες («Κομάντος και βλήματα», «Ιπτάμενα μανούλια»). Έφυγε τον Μάρτιο του 2007 σε ηλικία 84 ετών.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Τον Απρίλιο του 1959 κυκλοφόρησε το 25ο τεύχος του μηνιαίου περιοδικού «Ελληνικό Θέατρο» (διευθυντής: Άλκης Παπάς). Στη στήλη «Έλληνες Σκηνοθέτες του Κινηματογράφου» φιλοξενήθηκε ο σκηνοθέτης Φίλιππος Φυλακτός. Την περίοδο που δόθηκε η συνέντευξη, ο Φυλακτός γύριζε την ταινία «Το Μήλο του Παραδείσου» με πρωταγωνιστές τον Νίκο Τζόγια, τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο, τον Λαυρέντη Διανέλλο, τον Νίκο Καζή, τον Λάκη Σκέλλα, τον Γιάννη Αργύρη, τον Θανάση Βέγγο και τον Νίκο Τσαχιρίδη. Η φωτογραφία ήταν του Ανδρέα Αναστασάτου. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν στοιχεία εάν τελείωσε ή αν προβλήθηκε ποτέ η συγκεκριμένη ταινία.
-Πέστε μας κ. Φυλακτέ, με τι καταπιαστήκατε στην ταινία σας αυτή («Το Μήλο του Παραδείσου»); Ποιο είναι δηλ. το θέμα της και πώς το τοποθετείτε;
-Είναι ένα «εσωτερικό» ψυχολογικό δράμα μ’ ελάχιστο διάλογο, όπου πρωταρχικό λόγο έχει η έκφραση και μόνο. Το τοποθετώ από πλευράς φυσικού ή τεχνικού ντεκόρ, σ’ ένα άγριο κι απομονωμένο τοπίο, σύμβολο των παραστάσεων του πρωτόγονου ανθρώπου που κλείνει ο καθένας απ’ τους πέντε ήρωες της ταινίας μου. Στο σταυροδρόμι της γραμμής του τραίνου – της ασφάλτου και του μονοπατιού που φέρνει στο λιγνιτωρυχείο της κοιλάδας – θα συναντήσουν οι 5 άντρες την γυναίκα που θα τους αναστατώσει τη καρδιά, τη λογική, τη σάρκα. Ακόμα το θέμα μου θέλει να εκφράσει την αγωνία του νέου για την αύριο, την αγωνία του άντρα για την αύριο πούρθε, την αγωνία του μεσήλικα για την αύριο που πέρασε, την αγωνία του γέρου για την αύριο που δεν υπάρχει πια και που μπρος του χύνεται το χάος του θανάτου που φοβάται. Τέλος, την αγωνία του ανθρωπάκου, του «ζαβού» από γεννησιμιού του, στο στιγμιαίο κι όχι συχνό του «ξύπνημα» να ζήσει με κάποιο όνειρο κι αυτός και που τις άλλες στιγμές ζει κλέβοντας «αντανακλαστικά» έκφραση απ’ τα άλλα τέσσερα αγρίμια. Η προσπάθειά του αυτή, κωμική σε τελευταία ανάλυση, γίνεται η αιτία κάθε σοβαρή, κάθε επίσημη στιγμή των άλλων να γελοιοποιείται.
-Από τις ταινίες που γυρίσατε μέχρι σήμερα, ποια προτιμάτε περισσότερο, ποια σας ικανοποίησε δηλαδή περισσότερο;
-Το ερώτημά σας μου φέρνει μελαγχολία, γιατί είμαι υποχρεωμένος να σας απαντήσω έτσι: καμία… Ποτέ δεν είχα την ευκαιρία να διαλέξω ένα θέμα μόνος μου. Θάθελα να εξαιρέσω «Της Τύχης τα Γραμμένα», όχι γιατί θεωρώ την ταινία αυτή σαν κάτι ξεχωριστό, αλλά επειδή σ’ αυτήν κάπου κάπου υπήρξε η περίπτωση να χρειαστεί να ειπωθεί κάτι κινηματογραφικά, με κίνηση αποκλειστικά. Αναγκάστηκα, λοιπόν, σ’ αυτήν την ευκαιρία, την εκλογή του θέματος δηλαδή, να την δώσω μόνος μου στον εαυτό μου με το γύρισμα της ταινίας «Το Μήλο του Παραδείσου».
-Τι θα θέλατε να γυρίσετε αν είχατε τα μέσα και είσαστε αδέσμευτος στη δουλειά σας;
-Μετά «Το Μήλο του Παραδείσου» ελπίζω να γυρίσω (δυο χρόνια τώρα δουλεύω πάνω σ’ αυτή την ιστορία) τον «Τρωικό Πόλεμο» δοσμένον όμως σύγχρονα. Νομίζω, ότι βασισμένο το θέμα όχι στο αιτιατό του Τρωικού Πολέμου, δηλ. την αρπαγή της Ωραίας Ελένης, αλλά στην αιτία, δηλαδή την οπωσδήποτε καταστροφή της ευημερούσης Τροίας απ’ τους Έλληνες για λόγους πολιτικο-οικονομικούς (από τότε βλέπετε υπήρχε ο φόβος για το κλείσιμο των στενών), βασισμένο λοιπόν το θέμα στην αιτία που ανέφερα, θα μου δώσει την ευκαιρία να σατιρίσω μ’ έντονη διάθεση, τύπους, χαρακτήρες, καταστάσεις σύγχρονες κλπ. Θέμα δύσκολο. Το καταλαβαίνω. Το μελετώ όμως πολύ κι αν δεν έχω τον τρόπο που χρειάζομαι για να το δώσω όπως πρέπει, απλούστατα δεν θα το γυρίσω.
-Πώς συγκροτείτε τη δουλειά σας; Ποια δηλ. είναι η μέθοδος που εφαρμόζετε πριν, κατά και μετά το γύρισμα μιας ταινίας;
-Ξεκινώ μ’ αυτή την αρχή: (αυτό δηλ. πρωτόγινε στο «Μήλο»). Πείθω όλους τους συνεργάτες μου – καλλιτέχνες και τεχνικούς – αφού πριν, φυσικά, κάνω δική τους και την τελευταία λεπτομέρεια του σεναρίου – ότι αυτοί θα είναι οι συγγραφείς στη δημιουργία του έργου. Μπαίνουν στο πετσί των ηρώων μου, ζουν τις καταστάσεις τους, τις ελπίδες τους, τα όνειρά τους, τα αισθήματά τους. Προβληματίζονται όλοι, όπως προβληματίζονται και οι ήρωες της ταινίας μου. Κι όλοι ζουν σίγουρα στην ίδια ατμόσφαιρα. Από δω και πέρα η πραγματοποίηση των ιδεών έρχεται εύκολα. Στην ώρα της δουλειάς όλοι είναι μια πένα που γράφουν μέσω του φακού στο «παρθένο φιλμ» την έμπνευση της στιγμής. Αν εγώ έπεσα έξω στην αρχική ανάλυση και κατοπινά, στην καθοδήγηση για την τελική σύνθεση, τότε όλοι – ηθοποιοί, ντεκορατέρ, οπερατέρ, μουσικός, μοντέρ κ.λ.π. – θάχουν πέσει έξω.
-Ποιο είναι το ποσοστό πρωτοβουλίας που αφήνετε στους ηθοποιούς σας; Και τι γνώμη έχετε για το επίμαχο ζήτημα της ερασιτεχνίας ή της επαγγελματικής κατάρτισης του ηθοποιού στον κινηματογράφο;
-Ως γνωστόν ο Κινηματογράφος είναι μια συνθετική δουλειά, είναι μια συνεργασία πολλών παραγόντων· παραγόντων με προσωπικότητα – και δυναμισμό φυσικά. Όσο και βαθύτερα και να «ψάξει» ο σκηνοθέτης σ’ ένα απ’ τα κύρια εκφραστικά του μέσα, που λέγεται ηθοποιός, για να τον πλησιάσει σ’ ένα βαθμό υποκριτικής τελειότητας, δε θα καταφέρει σπουδαία πράγματα χωρίς την συνεργασία αυτού του ίδιου του, του εκφραστικού μέσου. Εκμεταλλευόμενος την ψυχική κατάσταση του ηθοποιού ο σκηνοθέτης και βοηθώντας τον ηθοποιό να εκφραστεί ψυχολογημένα – λεπτομερειακά – τότε ο σκηνοθέτης σωστά δουλεύει και δημιουργικά. Το ποσοστό, λοιπόν, της πρωτοβουλίας του ηθοποιού εξαρτάται απ’ την μικρή ή μεγάλη προσωπικότητα του σκηνοθέτη. Πιστεύω στον ερασιτέχνη ηθοποιό, αλλά δεν τον φαντάζομαι (εκτός σπανίων περιπτώσεων) δυνατό για σωστή και ώριμη έκφραση παρά μόνον, όταν θα γίνει επαγγελματίας.
-Ποιο νομίζετε πως αποτελεί το μυστικό της κινηματογραφικής επιτυχίας στην Ελλάδα;
-Το θράσος! Το θράσος μερικών μερικών – και η απίθανη τύχη τους. Έγινα μοιρολάτρης από μερικά ανεξήγητα φαινόμενα επιτυχίας…
-Τι πρεσβεύετε για τη διαμάχη Εμπορίας και Τέχνης στον Κινηματογράφο;
-Ο Κινηματογράφος στον τόπο μας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν ένα ειδικό χρηματιστήριο όπου όλες οι μετοχές κερδίζουν οπωσδήποτε. Εκείνο μόνον που δεν μπορεί να ξεκαθαριστεί απ’ την αρχή είναι: Ποιες μετοχές κερδίζουν τα πιο πολλά. Έτσι οι παραγωγοί μας που δεν έχουν καμιά σχέση με το εμπόριο – και πολύ περισσότερο με την Τέχνη – εννοούν εμπορική ταινία το φιλμ που χαϊδεύει και προβάλλει τις πιο αντιπνευματικές τάσεις του κοινού μας. Η «πολλή» όμως περσινή και φετινή παραγωγή, άρχισε και μπουχτίζει τον κοσμάκη επικίνδυνα. Έτσι το εύκολο κέρδος θα πάει περίπατο. Να, λοιπόν, που αντί να έχουμε διαμάχη Εμπορίας και Τέχνης στον Κινηματογράφο, μπορούμε νάχουμε παντρειά. (Άμλετ, Ερρίκος, Σύντομη Συνάντηση, Απόκληρος της Κοινωνίας, Νύχτες της Καμπίρια, Σαρλώ και πόσα άλλα παραδείγματα δεν θα μπορούσα τάχα να σας αναφέρω…) Από μας τους σκηνοθέτες τώρα εξαρτάται, με τη σωστή εκλογή του θέματος και την καλλιτεχνική του πραγματοποίηση, να φέρουμε την ποιοτική βελτίωση που λαχταρά το κοινό. Υπάρχουν βέβαια και σκηνοθέτες – για να πούμε και του στραβού το δίκιο – πούχουν τρομοκρατήσει τους παραγωγούς με τις παλαβές τους τάσεις, τάσεις που προσπαθούν να εντυπωσιάσουν, και που αντί να σπείρουν στο χωράφι της Τέχνης βρίσκονται όξω από τόπο και χρόνο.
-Τι θα είχατε να μας πείτε, γενικά, για την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα ο Ελληνικός Κινηματογράφος και για την μελλοντική του εξέλιξη;
-Κάτι σιγοβράζει. Κάποια έκρηξη ετοιμάζεται. Κάποτε στο μεγάλο μου δάσκαλο, τον Φίνο, είχα πει – πιτσιρίκος της δουλειάς ακόμα – ότι χρειάζεται η ξένη αγορά για να προκόψουμε. Φυσικά τώρα το πιστεύω πολύ περισσότερο. Η Ελληνική αγορά γίνεται ολοένα και πιο μικρή, γιατί ο Ελληνικός Κινηματογράφος έπαψε νάναι τσίρκο, ένα δηλαδή φιλοξενούμενο σπάνιο θέαμα. Σήμερα, κάθε βδομάδα παίζονται 2-3 ταινίες. Αυτό τι λέει; Ότι ο κόσμος θα διαλέγει και οι καλύτεροι θα κερδίζουν. Ταυτόχρονα λέει – κι είναι ευχάριστη μα και δυσάρεστη διαπίστωση – ότι ο Ελληνικός Κινηματογράφος έπαψε νάναι περιέργεια μόνον. Είναι ανάγκη για το κοινό, αλλά ανάγκη που γεννιέται απ’ την εκλεκτικότητα. Ο δρόμος της σωτηρίας του Ελληνικού Κινηματογράφου είναι η ποιοτική άνοδός του.
-Τελειώνοντας θα θέλαμε να μας πείτε τα σχέδιά σας, τις δικές σας προοπτικές…
-Αρχίζω αντίστροφα να σας απαντώ. Οι προοπτικές μου, τα σχέδιά μου είναι το «Μήλο» κι ο «Τρωικός Πόλεμος» – και τα είπαμε γι’ αυτές. Αρχίζω στο μεταξύ μια μουσική σάτιρα πούχει τίτλο, προσωρινό ελπίζω, «Ο Θείος απ’ τον Καναδά». Πάντα λαχταρούσα να γυρίσω μια εύθυμη ταινία που νάναι στο μεγαλύτερο μέρος της χορογραφική. Αυτό θα γίνει τώρα, με τον παραγωγό κ. Μαυρίκιο Νόβακ, του οποίου το νεύρο, η ανησυχία κι η ευγένεια μ’ έχουν αφήσει έκπληκτο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κοντ., Νικ. (1959, Απρίλιος). Έλληνες Σκηνοθέτες του Κινηματογράφου. Ελληνικό Θέατρο, σελ. 6
- Ηλιάδης, Φρ. (1960). Ελληνικός Κινηματογράφος 1906-1960. Αθήνα: Φαντασία
- Γεωργιάδης, Β. (1968). Αλμανάκ Ελληνικού & Ξένου Κινηματογράφου 1969. Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση
- Μητροπούλου, Α. (1980). Ελληνικός Κινηματογράφος. Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση
- IMDb (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για εύρεση φιλμογραφίας)
- retroDB (Βάση Δεδομένων, έγινε χρήση για έλεγχο φιλμογραφίας)
- Ευχαριστώ θερμά την κ. Πάρη Λεβέντη για το υλικό και τις πληροφορίες
