Φόνισσα είναι ο τίτλος μιας δραματικής ταινίας ελληνικής παραγωγής του 2023 σε σκηνοθεσία της Εύας Νάθενα και σενάριο της Κατερίνας Μπέη, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα Η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Πρόκειται για την τρίτη κινηματογραφική προσαρμογή του μυθιστορήματος, μετά τις ταινίες των Κώστα Φέρρη (1974) και Άγγελου Κοβότσου (1991).
Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη ζωή της χήρας Χαδούλας στην Σκιάθο του 20ου αιώνα. Πρωταγωνίστριες είναι οι Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Μαρία Πρωτόπαππα, Πηνελόπη Τσιλίκα, Έλενα Τοπαλίδου και Γεωργιάννα Νταλάρα.
Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο 64ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, αποσπώντας έξι βραβεία, ενώ η επίσημη πρεμιέρα πραγματοποιήθηκε στις 30 Νοεμβρίου του 2023 στο Θέατρο «Παλλάς» στην Αθήνα, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, και πολλών ακόμα εξεχόντων προσωπικοτήτων. Η προβολή στις υπόλοιπες κινηματογραφικές αίθουσες της ελληνικής επικράτειας ξεκίνησε την ίδια ημέρα.
Σενάριο:
Σε ένα δυστοπικό νησί της Ελλάδας γύρω στο 1900, η Χαδούλα, μια χήρα που έχει μάθει να επιβιώνει στην ανδροκρατούμενη, πατριαρχική κοινωνία υπηρετώντας αυτό που της πέρασε η μητέρα της – μια σκυτάλη δύσκολη, που διαιωνίζει την υποτίμηση και την κατώτερη μοίρα της γυναίκας οδηγώντας την σε σκοτεινά μονοπάτια κάνοντας την μια κοινή φόνισσα με την ψευδαίσθηση της απελευθέρωσης.
Τι την έσπρωξε, όμως, πέρα από το χείλος της αβύσσου; Η Χαδούλα, γνωστή και ως Φραγκογιαννού, είναι μια πολύτεκνη χήρα, η οποία πέρασε μια τυραννισμένη ζωή σε ένα άγονο νησί του 18ου αιώνα – “Όταν ήτο παιδίσκη, υπηρέτει τους γονείς της. Όταν υπανδρεύθη, έγινε σκλάβα του συζύγου… όταν απέκτησε τέκνα, έγινε δούλα των τέκνων της· όταν τα τέκνα της απέκτησαν τέκνα, έγινε πάλιν δουλεύτρια των εγγόνων της”. Στην έβδομη δεκαετία της ζωής της κι ενώ αναλογίζεται το παρελθόν της, πνίγει δύο μικρά κοριτσάκια θέλοντας να τα απαλλάξει από τα μελλοντικά βάσανά τους. Όταν άλλο ένα πέφτει στο πηγάδι, χωρίς εκείνη να έχει την παραμικρή ανάμειξη, οι υποψίες των αστυνομικών και των συγχωριανών της θα πέσουν επάνω της.
Ο νους της φόνισσας ψηλώνει γιατί η σκέψη της ταξιδεύει πολύ μακρύτερα από το στενά σύνορα (γύρω γύρω θάλασσα) ενός κόσμου αγκυλωμένου σε ανυπέρβλητα πατριαρχικά, αλλά και ταξικά/οικονομικά, στερεότυπα. Εξεγείρεται εναντίον του με τον πιο γενναίο όσο και τραγικό τρόπο, μια “αθώα με βρόμικα χέρια” της οποίας η ύβρις είναι ότι δεν αποδέχεται την κοινωνική της μοίρα της.
Κριτική της Φόνισσας:
Η αριστουργηματική νουβέλα του Παπαδιαμάντη διασκευάζεται σαν ένας έμφυλα και κοινωνικά προσδιορισμένος υπαρξιακός εφιάλτης. Υποβλητική ατμόσφαιρα, συγκροτημένη σκηνοθεσία και μια πληθωρική ερμηνεία από την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Η κορυφαία ενδυματολόγος Εύα Νάθενα κάθεται για πρώτη φορά στη σκηνοθετική καρέκλα και περιορίζει τις ηθογραφικές διαστάσεις της δραματικής διαδρομής της, μετατρέποντάς τη σε έναν αναπόδραστο υπαρξιακό εφιάλτη. Το σενάριο της Κατερίνας Μπέη (“Ευτυχία”, “Η Καρδιά του Κτήνους”, “Θηλυκή Εταιρεία”) ακολουθεί την αυθεντικότητα των παπαδιαμαντικών διαλόγων, αλλά αλλάζει τη σειρά των φόνων και τροποποιεί ελαφρώς το φινάλε, προκρίνοντας μια περισσότερο ψυχολογική –έναντι μιας μεταφυσικής/τραγικής– ερμηνεία της κατάβασης της Χαδούλας στην καρδιά του σκοταδιού.
Πρόκειται όπως ανάφερα παραπάνω για ένα διήγημα, νουβέλα ή “κοινωνικόν μυθιστόρημα”, όπως και αυτοπροσδιορίζεται. Ενώ οι φιλολογικές διαφωνίες για την ειδολογική κατάταξη της δημοσιευμένης το 1903 και τυπωμένης σε βιβλίο το 1912 “Φόνισσας” συνεχίζονται, η άποψη ότι αποτελεί την κορυφαία στιγμή της ελληνικής λογοτεχνίας είναι σχεδόν ομόφωνη. Διεισδυτικό ηθογραφικά και συγκλονιστικό ως ψυχογράφημα, το αφήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη περιγράφει ρεαλιστικά την κοινωνική δυναμική μιας εποχής, εξερευνώντας ταυτόχρονα με τόλμη έναν τραγικό χαρακτήρα, ο οποίος όσο “ψηλώνει ο νους του”, κατακρημνίζεται σε ακόμη βαθύτερα σκοτάδια.
Δείτε το τρέιλερ της Φόνισσας:
