Όχι η γνωστή του Σαίξπηρ, η άλλη. Η κεντρική ηρωίδα της ρώσικης νουβέλας «Lady Macbeth of the Mtsensk District» (1865), του Nikolai Leskov, που ενέπνευσε τον Βρετανό σκηνοθέτη William Oldroyd και μεταμορφώθηκε τελικά στο -τουλάχιστον αξιοπρόσεχτο- κινηματογραφικό του ντεμπούτο. Πρόκειται για μια ταινία απλή αλλά και σύνθετη, με ιστορία γραμμική και προφανή σαν σκοτεινού παραμυθιού μα και με προσανατολισμό ιδιαίτερο, που ανανεώνεται συνεχώς για να υπογραμμίσει κάτι νέο, τραβώντας το βλέμμα του θεατή μακριά από το νόημα που είχε βιαστεί να αποδώσει στα επί της οθόνης γεγονότα.
Η «Lady Macbeth» είναι η Katherine (Florence Pugh). Νεαρή, αγνή και όμορφη, αγοράζεται από τον μεσήλικα σύζυγό της (Paul Hilton), κάπου στην αγροτική Αγγλία του 19ου αιώνα, όταν ακόμη οι ρόλοι ήταν προκαθορισμένοι. Σε μια τάξη πραγμάτων που όταν κοιτούσε ανθρώπους, έβλεπε μόνο το φύλο, το χρώμα, την κοινωνική τάξη κι όλα τα συγγενή «πρέπει» και «απαγορεύεται», η Katherine αντιδρά στην αρχή «αγκαλιάζοντας τα κύματα»: υπομένει με περιφρόνηση, περιγελά χωρίς να προδίδεται, γίνεται κυρία του εαυτού της κι έτσι κυριαρχεί πάνω σε όσα φαινομενικά την υποδουλώνουν. Τα συναισθήματά της εξωτερικεύονται για πρώτη φορά όταν, απουσία του νόμιμου συζύγου της, συνάπτει ερωτική σχέση με έναν από τους εργάτες. Ο Sebastian (Cosmo Jarvis) μαγεύεται από την ομορφιά και το πνεύμα της, ενώ τους ενώνει το αίμα εκείνο που βράζει στο σώμα τους κι η αναζήτηση της ελεύθερης ύπαρξης, της ισότητας, ίσως, που μόνο ο έρωτας μπορεί τους να τους προσφέρει. Στην εκπλήρωση αυτή των υποσυνείδητων πόθων της, η Katherine επενδύει και σταδιακά εθίζεται, τόσο που κάθε πράξη της γίνεται αποκλειστικά για την διατήρησή της.
Η πρώτη σκοτεινή στροφή πραγματοποιείται πριν ακόμη ο θεατής το καταλάβει. Εκείνη, όπως κι όλες όσες ακολουθούν, εκφράζονται στο πρόσωπο της τραγικής δευτεραγωνίστριας. Η Anna (Naomi Ackie), μια από τις υπηρέτριες του σπιτιού, γυναίκα, έγχρωμη και προφανώς υποχείριο των αφεντικών της, γίνεται μάρτυρας σε σκηνές ολοένα και πιο σοκαριστικές, ανίκανη να αλλάξει την έκβασή τους, καταδικασμένη να κοιτάει σιωπηλά, να υποφέρει και να συνεργάζεται. Όπως οι θεατές μοιράζεται με την πρωταγωνίστρια στοιχεία που θα μπορούσαν να τις δέσουν, όμως η Katherine δεν εκφράζει πια μια ιδεολογία ή ένα νόημα. Κινείται με καύσιμο μια άρρωστη αγάπη, έναν αδικαιολόγητο εγωισμό, μια διαστροφική υπεράσπιση αυτού που θεωρεί πως της αξίζει. Οπτικά συγκρατημένη, λιτή αλλά εκφραστική, τόσο από φωτογραφικής πλευράς όσο και από πλευράς κοστουμιών, η «Lady Macbeth» -ταινία και χαρακτήρας- είναι πάγος και φωτιά ταυτόχρονα. Κρύα, έντονη και (αυτο)καταστροφική.
Η πλοκή μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα πρωτότυπη, αλλά οι ερμηνείες είναι συγκλονιστικές, χωρίς τη δραματική υπερβολή που διακρίνει της μεγάλες παραγωγές στην κατηγορία των δραμάτων εποχής. Τίποτα δεν έχει να ζηλέψει η ταινία από εκείνες, κι ας γυρίστηκε μόνο με 650.000 δολάρια. Η σκηνοθεσία του Oldroyd είναι σφιχτή, συγκεντρωμένη κι προσεχτική, με εξαιρετικά κοντινά, ενώ εκείνη η αντίθεση ανάμεσα στα χαλκοκόκκινα μαλλιά και το μπλε φόρεμα της πρωταγωνίστριας τόσο ενοχλητικά ξεκάθαρη και τόσο καλοδεχούμενη ταυτόχρονα. Λίγο σαν εκείνο το πράσινο φόρεμα της Keira Knightley στην «Εξιλέωση» του Joe Wright.
Κοινωνικός σχολιασμός λοιπόν; Ναι. Και όχι. Φεμινισμός; Ερωτική απελευθέρωση; Ναι και όχι. Ιστορία απαγορευμένης αγάπης και επικίνδυνου πάθους; Ναι και όχι. Εξερεύνηση των ορίων της ψυχικής υγείας μ΄ένα ημιθεατρικό-ημιιστορικό ύφος ή μήπως αυτό κι όλα τα προηγούμενα; Το «Lady Macbeth» ξεδιπλώνεται και διπλώνει ξανά, τσακίζοντας σε διαφορετικό σημείο κάθε φορά. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία πού θα δώσει κανείς έμφαση τελικά, αλλά πώς η συναισθηματική πορεία των χαρακτήρων εκφράζεται από τους ηθοποιούς και βιώνεται από τον θεατή. Κάθε φορά που οι χαρακτήρες κάνουν μια επιλογή, αυτή αφήνει πάνω τους ίχνη που δεν επαναφέρονται στην αρχική τους κατάσταση, όπως η κάθε τσάκιση σ’ένα κομμάτι τσαλακωμένο χαρτί.
