Ο James Dean είναι ο ηθοποιός- σύμβολο της επανάστασης. Είτε μιλάμε για μια προσωπική επανάσταση, που αναπόφευκτα, συμβαίνει κάποια στιγμή στη ζωή ενός ατόμου, είτε για κοινωνική επανάσταση, το όνομα του Dean είναι συνυφασμένο με την ασυμβίβαστη νεολαία που θέλει να αλλάξει τον κόσμο.
Ο James Dean γεννήθηκε το 1931 και απεβίωσε το 1955, μετά από ένα τραγικό αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Πρωταγωνίστησε στις ταινίες “Επαναστάτης χωρίς αιτία” (1955), “Ανατολικά της Εδέμ” (1955) και στον “Γίγαντα” (1956), που προβλήθηκε μετά τον θάνατό του. Οι 3 αυτές παραγωγές, στα μόλις 24 χρόνια του, ήταν αρκετές για να καθορίσουν το σινεμά και να εδραιώσουν τον ίδιο σαν ηθοποιό. Είναι ο πρώτος ηθοποιός στην ιστορία του σινεμά, που έλαβε μεταθανάτια υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Ανδρικού ρόλου, ενώ το 1999 το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Κινηματογράφου, τον κατέταξε ως τον δέκατο έβδομο μεγαλύτερο αστέρα του Hollywood.
Ο James Dean και το Hollywood
Σύμφωνα με τον φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Edgar Morin, o Dean αποτελεί την αλλαγή στο σύστημα του χολιγουντιανού star system. Είναι συνηθισμένο να ταυτίζουμε τους αστέρες του Χόλυγουντ με την λάμψη, την αψεγάδιαστη ομορφιά και το υψηλό επίπεδο ζωής, που επιφέρουν ο πλούτος και η αναγνωρισιμότητα. Η εικόνα αυτή σχηματίστηκε από το star system του Hollywood, στο οποίο οι κινηματογραφικοί πρωταγωνιστές συγκέντρωναν πάνω τους όλη την προσοχή, διατηρούσαν το ενδιαφέρον του κοινού για το πρόσωπό τους και ανατροφοδοτούσαν αποτελεσματικά τον κύκλο της δημοφιλίας, ο οποίος φρόντιζε να καλλιεργεί με ακόμα μεγαλύτερη ένταση την εικόνα τους. Έτσι, διατηρήθηκε σταθερή η πεποίθηση ότι οι ηθοποιοί ανήκουν σε μια ελίτ. Για τον κοινωνιολόγο C. Wrigth Mills, ο όρος ελίτ αποδίδεται στις κοινωνικές ομάδες, οι οποίες κατέχουν εξέχουσα θέση, χαίρουν πολλών προνομίων και ασκούν επιρροή σε διαφορετικούς χώρους λήψης αποφάσεων. Οι κινηματογραφικοί σταρ, ανήκουν σε εκείνη την ελίτ που ασκεί εξουσία στον τύπο και τα ΜΜΕ. Η δύναμή τους είναι εμφανής, ειδικά στη σύγχρονη εποχή, όπου ειδικά οι αστέρες του Hollywood, συμβάλουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της αμερικάνικης κοινωνίας.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Edgar Morin, ο James Dean, είναι η στροφή στη, μέχρι τότε, εικόνα που είχε το κοινό για τους σταρ. Ο Dean δεν αποτελεί παράδειγμα αστέρα, αλλά μια διαφορετική προσωπικότητα, τόσο στην κινηματογραφική οθόνη, όσο και στην πραγματικότητα. Δεν ενσαρκώνει τη λάμψη του star system, αντίθετα αντικρούει την νόρμα. Η ζωή και το έργο του απεικονίζουν μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση των πραγμάτων, όπου η καθημερινότητα χαρακτηρίζεται από προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, ερωτική απογοήτευση και ματαίωση σε ορισμένους τομείς, που συνεπάγονται την εμφάνιση αυτοκαταστροφικών τάσεων στον ήρωα. Παράλληλα, πρεσβεύει τα ιδεώδη της εφηβείας, όπως τη δίψα για το απαγορευμένο, την επαναστατικότητα, την έξαψη για ζωή και ηδονή, την ανάγκη για διαφυγή από ο,τιδήποτε καταπιεστικό. Ο τρόπος που ο Dean χτίζει την εικόνα του νέου με την μηχανή του, που προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό του μέσω της ταχύτητας και της διακινδύνευσης και ο τρόπος που, εν τέλει, ο ηθοποιός σκοτώθηκε νέος σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, οδήγησαν στην μαζική λατρεία από πλευράς θαυμαστών και τον κατέστησαν έναν μυθικό ήρωα. Αποτελεί τον ορισμό του αιώνιου έφηβου, που απεικονίζει όλα τα ιδανικά αυτής της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.
Η εικόνα του James Dean που παρουσιάζεται στις ταινίες του, δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα του. Ο ίδιος είναι ορφανός, αυτοδημιούργητος και λατρεύει το κυνήγι για το απόλυτο, το οποίο τον οδηγεί συχνά σε ριψοκίνδυνες και αμφιλεγόμενες αποφάσεις. Ο συμβολισμός του νέου με τη μηχανή, που είναι εμμονικός με την ταχύτητα και πολλές φορές φλερτάρει με το ατύχημα ή τον θάνατο, κρύβει ένα βαθύ νόημα. Την ανάγκη για ελευθερία, για διαφυγή και χειραφέτηση από ένα καταπιεστικό περιβάλλον, τη δίψα για ζωή και αναγέννηση. Η εικόνα των σταρ που κολυμπούν στα πλούτη και τη δόξα, αντικαθίσταται από την εικόνα ενός νευρωτικού, βασανισμένου και, μερικές φορές, αυτοκαταστροφικού ήρωα. O Dean, ωστόσο, δεν αντιστάθηκε ηθελημένα στο χολιγουντιανό κατεστημένο. Ο εχθρός του δεν είναι το Hollywood, αλλά στην ουσία ο ίδιος του ο εαυτός και το παρελθόν του, από το οποίο προσπαθεί να ξεφύγει, με στόχο να ξαναφτιάξει τη ζωή του σε νέες βάσεις.
Ο μύθος του σταρ, συγκεκριμένα του Dean, χωρίστηκε, μετέπειτα, από τον κινηματογράφο και στράφηκε στη μουσική, ειδικά στην ροκ. Η νεανική κουλτούρα ανανεώνεται και δημιουργεί τη νέα μουσική και την υποκουλτούρα που τη συνοδεύει, ακριβώς μέσα από τον μύθο του Dean, του πρώτου ”προβληματικού ήρωα”. Η δίψα για ζωή που αντιπροσωπεύει, μετακινείται από το σινεμά στη ροκ μουσική.
Σύμφωνα με τον Edgar Morin, το πρωτοποριακό στη μορφή αυτού του ηθοποιού, είναι η ξεκάθαρη διάκριση της ρήξης, με τον εαυτό μας και τους άλλους, που ακολουθείται από τη νέα εκκίνηση και τελικά την ολοκλήρωση. Με όλους τους παραπάνω τρόπους, ο James Dean, γίνεται ένα πολιτιστικό πρότυπο, που σηματοδοτεί μια ολόκληρη γενιά και διατηρεί ακόμα και σήμερα τη θέση του.
Πηγές:
James Dean. wikipedia. org https://en.wikipedia.org/wiki/James_Dean
Ζουγρής Κ. James Dean: Ένας αδικοχαμένος επαναστάτης. Athensvoice.gr. Ανακτήθηκε από: https://www.athensvoice.gr/epikairotita/730463/james-dean-enas-adikohamenos-epanastatis/
Morin E. Οι σταρ. Μετάφραση Ρίτα Κολαίτη, επιμέλεια Γιώτα Κριτσέλη, Αθήνα, Εκδόσεις Κίχλη, 2011
