«Κάθε ένας από εμάς είναι ξεχωριστός και μοναδικός»: αν υπάρχει ένα κυρίαρχο μήνυμα για την ανθρώπινη υπόσταση σε κάθε εποχή, αυτό σίγουρα είναι της δικής μας. Μας επικοινωνείτε καθημερινά από επιστήμονες και ειδικούς διαφόρων κλάδων, ιδίως αυτούς που αναφέρονται σε παιδιά. Εφόσον λοιπόν ισχύει αυτό γιατί ο «δρόμος» για το επάγγελμα που θα κάνουμε είναι ο ίδιος για όλους και η «επιτυχία» συνοψίζεται στο τρίπτυχο χρήματα-φήμη-εξουσία; Το λογικό θα ήταν η επιτυχία και τα κριτήρια που διαλέγουμε το επάγγελμα μας να ήταν και αυτά διαφορετικά, ανάλογα με την προσωπικότητα του καθένα. Μήπως όμως θεωρούμε ότι ο δρόμος για την «επιτυχία» είναι ένας γιατί καθορίζεται ως τέτοιος και μέσα από το οργανωμένο εκπαιδευτικό μας σύστημα;
Το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα με την μορφή που το γνωρίζουμε, υποχρεωτικό και δωρεάν, μορφοποιήθηκε τον 19ο αιώνα. Με την εκβιομηχάνιση οι αγροτικοί πληθυσμοί άρχισαν να συγκεντρώνονται στις πόλεις και τα σχολεία ήταν ένα τρόπος για να εκπαιδευτεί ο λαός στις νέες απαιτήσεις εργασίας και ταυτόχρονα να μειωθεί η παιδική εργασία και η εγκληματικότητα. Ο τρόπος που γίνεται το μάθημα, με τον δάσκαλο να μιλάει και τα παιδιά παθητικοί δέκτες να παρακολουθούν, όπως και ο τρόπος που μαθαίνουν τα παιδιά, με την αποστήθιση και την παπαγαλία, αποδεικνύουν ότι οι αξίες που προωθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα ακόμη και σήμερα είναι οι αξίες της βιομηχανικής εποχής για τους βιομηχανικούς εργάτες: Να ακολουθούν τις οδηγίες και να κάνουν ακριβώς ότι τους λένε.
Αυτό που έχει αλλάξει είναι ο σκοπός της εκπαίδευσης, που πλέον είναι η εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο. Αν λάβουμε υπόψη ότι πριν τριάντα χρόνια ένα πανεπιστημιακό πτυχίο εξασφάλιζε μια θέση εργασίας ενώ πια από μόνο του δεν είναι αρκετό, καταλαβαίνουμε ότι η σκοπιμότητα αυτή πρακτικά έχει ξεπεραστεί. Όπως επίσης ένα μεταπτυχιακό δεν φαίνεται αρκετό, ακόμη και ένα διδακτορικό δύσκολα θα την εξασφαλίσει. Υπάρχει ένας ακαδημαϊκός πληθωρισμός που θα αυξάνεται συνεχώς όσο ο αριθμός των ανθρώπων στην γη αυξάνεται και συνεπώς ο αριθμός αυτών που μορφώνονται.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι να μας οδηγήσει σε ένα μέλλον που σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή δεν μπορούμε να φανταστούμε. Τα παιδιά που φέτος θα ξεκινήσουν το σχολείο θα βγουν στην σύνταξη στην καλύτερη περίπτωση το 2080. Κανένας από εμάς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα είναι τότε ο κόσμος και ποιες οι ανάγκες. Για να μπορέσουν λοιπόν να ανταπεξέλθουν στο μέλλον τους, χρειάζεται μια νέα οπτική του σχολείου, που θα ξεπερνάει την καθιερωμένη ιεραρχία των μαθημάτων όπου στην κορυφή βρίσκονται τα μαθηματικά και η γλώσσα, μετά οι ανθρωπιστικές σπουδές και κάπου χαμένες οι τέχνες. Να μετατοπιστεί η εστίαση από την μεταφορά γνώσεων στην ικανότητα των παιδιών να μαθαίνουν μόνα τους και να προσαρμόζονται. Να δημιουργηθεί ο χώρος για να αναπτύξει ένα παιδί αυτό που πραγματικά το ενδιαφέρει ή το παθιάζει αφού δεν θα γίνουν όλα υπάλληλοι, μηχανικοί , γιατροί ή δικηγόροι αλλά κάποια θα γίνουν χορευτές, ηθοποιοί, μουσικοί και άλλα θα ασκήσουν επαγγέλματα που δεν τα φανταζόμαστε ή δεν έχουν εφευρεθεί.
Δεξιότητες όπως η δημιουργικότητα, η κριτική σκέψη, η ικανότητα συνεργασίας, αναδεικνύονται ως το απαραίτητο εφόδιο για το μέλλον. Δυστυχώς όμως το σχολείο έτσι όπως είναι διαμορφωμένο, σκοτώνει αυτές αλλά και την εγγενή περιέργεια των παιδιών, που λογικά θα αποτελούσε το στοιχείο που τα ωθεί στην μάθηση. Εκπαιδευόμαστε να μην είμαστε δημιουργικοί γιατί στα εκπαιδευτικά μας συστήματα δεν επιτρέπεται το λάθος. Όμως, όπως λένε, όταν δεν κάνεις λάθος δεν προσπαθείς τίποτα το καινοτόμο και το πρωτότυπο. Απαιτείται λοιπόν επαναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος και επαναπροσδιορισμός του ρόλου του εκπαιδευτικού έχοντας σαν στόχο να εκμεταλλευτούμε όλα τα ταλέντα των παιδιών, χωρίς να προβλέπουμε το αποτέλεσμα αλλά δημιουργώντας τις συνθήκες για να αναπτυχθούν.
Με τον τρόπο αυτόν δημιουργούμε ταυτόχρονα και τις συνθήκες για την επιτυχία τους γιατί, σύμφωνα με τα εύστοχα λόγια του Bob Dylan : «τι νόημα έχει το χρήμα; Ένας άνθρωπος είναι επιτυχημένος όταν σηκώνεται το πρωί και πέφτει για ύπνο το βράδυ και στο ενδιάμεσο κάνει αυτό που θέλει».
