Το Aldo Frattini Bivouac είναι ένα μικρό καταφύγιο που βρίσκεται στις Άλπεις και εγκαινιάστηκε τον περασμένο μήνα. Σε υψόμετρο περίπου 2.300 μέτρων και κατά μήκος της Alta Via delle Orobie Bergamasche στην κοιλάδα Val Seriana, ήρθε για να αντικαταστήσει το παλαιότερο καταφύγιο που υπήρχε εκεί. Είχε χτιστεί το 1970 και δυο χρόνια μετά καταστράφηκε από χιονοστιβάδα. Περίπου το 1975 ξαναχτίστηκε αλλά θεωρήθηκε δομικά επικίνδυνο, ενώ ήταν και μολυσμένο με αμίαντο.
Η ιδέα του νέου Bivouac
Η Galleria d’Arte Moderna e Contemporanea di Bergamo (GAMeC) και το Τμήμα Μπέργκαμο του Ιταλικού Ορειβατικού Συλλόγου (CAI) συνεργάστηκαν για να παρουσιάσουν το νέο Aldo Frattini Bivouac, σχεδιασμένο από το στούντιο EX. Το στούντιο EX είναι γνωστό για τον συνδυασμό τέχνης, τοπίου και βιώσιμης τεχνολογίας μέσω της αρχιτεκτονικής.
«Το νέο Bivacco Frattini αντιπροσωπεύει την απτή κληρονομιά του διετούς προγράμματος Thinking Like a Mountain, που εξερευνά τη σχέση τέχνης, τοπίων και ανθρώπινων αλλά και περισσότερο-από-ανθρώπινων κοινοτήτων. Δεν είναι εκθεσιακός χώρος, αλλά ένα υψηλού υψομέτρου φυλάκιο σε διαρκή διάλογο με το Αλπικό τοπίο».
— Lorenzo Giusti, Διευθυντής GAMeC
Η κατασκευή
Το καταφύγιο ζυγίζει λίγο παραπάνω από δυο τόνους και είχε χωριστεί σε 3 μέρη, που μεταφέρθηκαν με ελικόπτερο στο σημείο και στη συνέχεια ενώθηκαν. Η κατασκευή του ήταν μια δύσκολη αποστολή, δεδομένου του υψομέτρου και της δύσκολης προσβασιμότητας. Εξωτερικά περιβάλλεται από κόκκινο τεχνικό ύφασμα τεντωμένο σαν δέρμα. Έχει έναν φεγγίτη και δυο στρόγγυλα παράθυρα για να μπαίνει το φυσικό φως. Το εσωτερικό του έχει επένδυση από φελλό, ώστε ανάλογα με τις θερμοκρασίες να διαστέλλεται και να συστέλλεται. Αυτό προσφέρει και ακουστική μόνωση. Στην οροφή του υπάρχουν ηλιακοί συλλέκτες που τροφοδοτούν φωτισμό και πρίζες έκτακτης ανάγκης. Σ’ αυτά τα 2,5 τ.μ. δεν υπάρχει θέρμανση, τρεχούμενο νερό ή τηλέφωνο. Έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενεί ως εννιά ορειβάτες και έχει υιοθετήσει ένα ελαφρύ και αναστρέψιμο σύστημα κατασκευής με στόχο τον ελάχιστο περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Περιμετρικά υπάρχουν καθίσματα, αλλά και αναδιπλούμενα κρεβάτια που σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης γίνονται φορεία. Το καταφύγιο δεν διαθέτει προσωπικό και αν κάποιος το επισκεφθεί, υπάρχει μια συμβολική συνεισφορά ανάλογα με το τι χρησιμοποιήθηκε. Ο σχεδιασμός του εμπνεύστηκε από το βιβλίο Shelter των Lloyd Kahn και Bob Easton, που παρουσίαζε αυτοσχέδιες και προσωρινές κατοικίες, ενώ βασίζεται και στη θεωρία των «στρωμάτων διάτμησης» των Stewart Brand και Frank Duffy, που βλέπει την αρχιτεκτονική ως ένα σύστημα συνεχώς εξελισσόμενων μερών.
Η διπλή του λειτουργία
Το Aldo Frattini Bivouac δεν είναι απλά ένα καταφύγιο αλλά και ένας επιστημονικός σταθμός παρακολούθησης. Από ενσωματωμένους αισθητήρες συλλέγονται περιβαλλοντικά δεδομένα για το αλπικό οικοσύστημα της περιοχής και μεταφέρονται σε πραγματικό χρόνο στην GAMeC. Αυτή η δυνατότητα μετατρέπει το καταφύγιο σε ενεργό εργαλείο παρακολούθησης και προστασίας του περιβάλλοντος. Το καταφύγιο «ακούει» το τοπίο αντί να επιβάλλεται πάνω του και δημιουργεί μια συνεχή ροή πληροφοριών μεταξύ βουνού και πόλης.
Πρόσβαση και σημασία
Το καταφύγιο- έργο τέχνης βρίσκεται σε τέτοιο υψόμετρο που είναι προσβάσιμο σε μικρή μερίδα κοινού. Σε μια εκτεθειμένη κορυφογραμμή με βραχώδεις πλαγιές, οι αλπινιστές χρειάζονται 6 με 8 ώρες για να το συναντήσουν. Η περιορισμένη επισκεψιμότητα βοηθά στη διατήρηση του αλπικού περιβάλλοντος και έρχεται σε αντίθεση με τις πολυσύχναστες περιοχές των Άλπεων, που συχνά η ανθρώπινη παρουσία επιβαρύνει το φυσικό τοπίο.
«Σκέψου σαν ένα βουνό»
Το καταφύγιο είναι μέρος του προγράμματος πολιτισμού «Σκέψου σαν ένα βουνό». Ο στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία ενός δικτύου κοινών καλλιτεχνικών εμπειριών για ζητήματα βιωσιμότητας και κοινότητας. Πρώτη φορά η έκφραση «σκέψη σαν ένα βουνό» χρησιμοποιήθηκε από τον Αμερικανό οικολόγο και περιβαλλοντολόγο Aldo Leopold στο βιβλίο του A Sand County Almanac. Το βιβλίο είναι μια συλλογή σκέψεων σχετικών με τη φύση και δημοσιεύθηκε μετά το θάνατό του το 1949. Το να σκέφτεσαι σαν ένα βουνό, σημαίνει σύμφωνα με τον Leopold, να έχεις βαθιά εκτίμηση για την αλληλεξάρτηση των στοιχείων ενός οικοσυστήματος. Οι άνθρωποι, η φύση και τα ζώα, είμαστε ένα ενιαίο σώμα και έτσι θα έπρεπε να ενεργούμε. Τα έργα του προγράμματος σχετίζονται με τη φύση και το περιβάλλον, φέρνοντας τον άνθρωπο σε πραγματική επαφή με το έδαφος.
Πηγές άρθρου:
THE NEW ALDO FRATTINI BIVOUAC: The new structure designed by EX. for The Orobie Biennial / A collaboration between GAMeC and CAI Bergamo. Ανακτήθηκε από gamec.it. (τελευταία πρόσβαση 27/11/2025)
Pensare come una montagna. Ανακτήθηκε από pensarecomeunamontagna.gamec.it. (τελευταία πρόσβαση 27/11/2025)
La redazione di Domus (2025), This bivouac is an emergency architecture, but also a micro-museum. Ανακτήθηκε από domusweb.it. (τελευταία πρόσβαση 27/11/2025)
Red Mountain Shelter in Italian Alps Becomes High-Altitude Cultural Hub for Bergamo’s Modern Art Museum (2025). Ανακτήθηκε από sayart.net. (τελευταία πρόσβαση 27/11/2025)
