Αντιρατσιστική πληρότητα είναι μια ειδική ικανότητα που περιλαμβάνει τη γνώση σχετικά με την κλιμάκωση των μορφών του ρατσισμού και των μηχανισμών του, καθώς και γνώσεις σχετικά με τις ατομικές προϋποθέσεις της αντιρατσιστικής ικανότητας. Στην αντιρατσιστική πληρότητα συγκαταλέγεται, επίσης, η αντίληψη για τις ατομικές ικανότητες και δεξιότητες. Αποτελεί, μια ειδική ικανότητα, ώστε να μπορεί να κατανοηθεί η αλληλεξάρτηση των γεγονότων, η ένταση των εξελίξεων και η ανάπτυξη αυτόνομων αναλύσεων και στρατηγικών για την αντιμετώπιση των ρατσιστικών φαινομένων. Η δράση κατά του ρατσισμού θεωρείται το κίνητρο και η ικανότητα για πρακτική, κοινωνική και πολιτική δράση με την έννοια της ανάπτυξης της ισότητας, της εξάλειψης των διακρίσεων, προκαταλήψεων και στερεοτύπων, της δημοκρατίας, της τήρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της εξάλειψης της βίας.
Η απόκτηση αντιρατσιστικής πληρότητας προϋποθέτει προσωπικές ικανότητες, δεξιότητες, στάσεις, προσωπικά βιώματα. Οι σημαντικότερες ικανότητες και δεξιότητες που χαρακτηρίζουν την αντιρατσιστική πληρότητα είναι οι παρακάτω:
Επικοινωνιακή ικανότητα
Στη συναναστροφή με ανθρώπους, οι οποίοι έχουν διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας από τους δικούς μας, η διεύρυνση της δικής μας παθητικής ή ενεργητικής επικοινωνιακής ικανότητας είναι σημαντική. Ως επικοινωνιακή ικανότητα νοείται η δυνατότητα δημιουργίας διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς και η δυνατότητα έκφρασης, σκέψεων και συναισθημάτων. Διγλωσσία και πολυγλωσσία ανήκουν στο επικοινωνιακό πρότυπο.
Ενσυναίσθηση
Το κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον και οι εμπειρίες των μαθητών γίνονται όλο και περισσότερο πολύπλοκες. Η επαγγελματική δράση προϋποθέτει την ικανότητα συμμετοχής στις ψυχικές εμπειρίες ενός άλλου. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι σε θέση να ζει, κατά κάποιον τρόπο, τα βιώματα των μαθητών του.
Ανοικτότητα
Θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίσουν οι εκπαιδευτικοί νέες, «ξένες» θεωρήσεις γεγονότων και καταστάσεων, πρότυπα ερμηνείας και τρόπους δράσης. Ανοικτότητα σημαίνει όχι μόνο να συναντούμε άγνωστους ανθρώπους με προκαταλήψεις ή στερεότυπα, αλλά επιπλέον να ενημερωνόμαστε και να ασχολούμαστε με αυτά, ώστε να γνωρίσουμε καλύτερα, ποιοι και πώς είναι αυτοί οι άνθρωποι. Αυτό προϋποθέτει μια δική μας στάση, η οποία ενδιαφέρεται για τους συνανθρώπους – συμπολίτες μας και δείχνει σεβασμό απέναντί τους.
Ευελιξία
Έναντι των κοινωνικών και πολιτισμικών αλλαγών, των φαινομένων ρατσισμού, του πλουραλισμού των απόψεων και ιδεών, καθώς και των διλημμάτων που αφορούν το ατομικό και το συλλογικό, το παιδικό και το γονικό, ο εκπαιδευτικός καλείται να τοποθετηθεί ευέλικτα πάνω σε αυτά και να αλλάζει, χωρίς να εγκαταλείπει τον εαυτό του και να περιπίπτει σε μια διαρκή ανασφάλεια.
Ανεκτικότητα
Η συνάντηση και η συνεργασία με τους συνανθρώπους – συμπολίτες μας οδηγεί πολλές φορές σε άτοπες και
μη αποδεκτές καταστάσεις. Μόνο όποιος έχει αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό ανεκτικότητα είναι σε θέση να μην
εναντιώνεται σε διαφωνίες, αλλά να τις υπομένει, να ανταλλάσσει απόψεις και σκέψεις, προκειμένου να καταλήξει μαζί με άλλους σε ένα συμπέρασμα ή σε μια απόφαση.
Αυτο-στοχασμός
Σε μία σύγχρονη κοινωνία το άτομο αντιπαρατίθεται με διαφορετικούς τρόπους συμπεριφοράς, κανόνες, καθώς και διαφορετικές αξίες και στάσεις. Η διαφορετικότητα αυτή μπορεί να προκαλέσει, κυρίως σε «ντόπιους» πολίτες, ενδιαφέρον ή άρνηση και αγανάκτηση κατά του «ξένου». Η κατανόηση της θέσης, της στάσης και της αντίληψης ενός συμπολίτη μας προϋποθέτει κριτική εξέταση και ενδεχομένως αναθεώρηση της δικής μας συμπεριφοράς και των δικών μας αξιών, στάσεων και κανόνων. Η δυνατότητα αυτή του αυτο-στοχασμού δεν οδηγεί σε απόρριψη του δικού μας αξιακού συστήματος ή της δικής μας ταυτότητας. Αντίθετα, το άτομο που διαπερνά μέσα από το δικό του αξιακό σύστημα επανέρχεται σε αυτό αλλά με κριτική στάση, διαφορετικές αντιλήψεις και διαφορετικούς τρόπους συμπεριφοράς.
Οι υποψήφιοι αλλά και οι εν ενεργεία εκπαιδευτικοί είναι κυρίως μονοπολιτισμικοί. Ως εκ τούτου η εμπειρία τους στο θέμα της διαφορετικότητας ποικίλλει σημαντικά και σε πολλές περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Είναι σημαντικό να δοθεί η δυνατότητα στους υποψήφιους εκπαιδευτικούς να έρθουν σε επαφή με παιδιά προσφύγων και μεταναστών, είτε με επισκέψεις σε σχολεία είτε με προσωπική γνωριμία, ώστε να αποκτήσουν γνώση για τα παιδιά αυτά, από πολλές οπτικές γωνίες. Με την επαφή αυτή οι εκπαιδευτικοί ενδέχεται να αρχίσουν να αναλύουν και τους εαυτούς τους ως πολιτισμικά όντα. Επίσης, είναι πιθανό να αναπτύξουν καινούριους τρόπους σκέψης και βαθύτερη γνώση πάνω σε θέματα, όπως η διαφορετικότητα, η αντιρατσιστική πληρότητα και η εκμάθηση μιας μειονοτικής γλώσσας.
Βιβλιογραφική αναφορά:
Καψάλης, Α. & Βρεττός, Ι. (2002). Μικροδιδασκαλία και άσκηση διδακτικών δεξιοτήτων. Αθήνα: Ατραπός.
