Πηγή εικόνας:https://ellas2.wordpress.com
Στους Βόρειους πρόποδες της Ρωμαϊκής Αγοράς δεσπόζει το μνημείο των Ανέμων ή αλλιώς το επονομαζόμενο “Ωρολόγιον του Ανδρόνικου” το οποίο χτίστηκε από τον αστρονόμο Ανδρόνικο της Κύρου τον 1ο αιώνα π.Χ. Στην διάρκεια της πρωτοχριστιανικής περιόδου χρησιμοποιήθηκε ως καμπαναριό βυζαντινής εκκλησίας. Παράλληλα στον ύστερο μεσαίωνα γίνεται αναφορά του πύργου ως ο “ναός του Αιόλου” από τον αρχαιοδίφη Κυριακό Αγκωνίτη. Ας αναλύσουμε όμως την κατασκευή του πύργου.
Η χαρακτηριστική απεικόνιση του πύργου και η χρήση του
Πρόκειται για έναν οκταγωνικό πύργο ύψους 14 μέτρων, και στο ανώτερο μέρος των τοίχων του φέρει ανάγλυφες παραστάσεις των Ανέμων (εξού και το όνομα Αέρηδες). Τα ονόματα των Ανέμων είναι βαθιά χαραγμένα μέσα στο ανάγλυφο και χαρακτηριστικά αναφέρονται: o Βορρέας, ο Καικίας, ο Απηλιώτης, ο Εύρος, ο Νότος ο Ζέφυρος, ο Λιψ και ο Σκύρων. Στην κορυφή της κωνικής κεραμοσκεπούς στέγης υπήρχε ορειχάλκινος ανεμοδείκτης με την μορφή Τρίτωνος. Εγχάρακτες ακτίνες σε διάφορους σχηματισμούς στους τοίχους του κτίσματος είχαν την χρήση ηλιακού ρολογιού. Το εσωτερικό του πύργου θεωρείται ότι περιείχε διαμόρφωση υδραυλικού ρολογιού, ενώ ίχνη γαλάζιου χρώματος στον θόλο ενδεχομένως φανερώνουν την χρήση του και ως πλανηταρίου, με σχεδιαστική αναπαράσταση του ουράνιου στερεώματος σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής. Το ημικυκλικό πρόσκτισμα στα νότια έχει ταυτιστεί με δεξαμενή νερού την οποία τροφοδοτούσε αγωγός που την συνδέει με πηγή στην βόρεια κλιτύ της Ακροπόλεως για την λειτουργία του υδραυλικού ρολογιού. Αν και η ερμηνεία του ρολογιού παραμένει αβέβαιη, είναι σαφές ότι σχετιζόταν με την παρατήρηση των ουράνιων σωμάτων καθώς και με την μέτρηση του χρόνου με όλες τις καινοτόμες για την εποχή μεθοδολογίες και τροποποιήσεις. Σε ό,τι αφορά την χρονολογία δημιουργίας του έχει επικρατήσει και η άποψη ότι το εν λόγω μνημείο τοποθετείται στα 120-100 π.Χ. Στην περίπτωση αυτή οι δωρητές του ενδεχομένως ήταν οι Πτολεμαίοι της Αιγύπτου , συνεπείς πατρώνες της Αθήνας κατά τον 2ο αιώνα π.Χ αλλά και υποστηρικτές των επιστημονικών καινοτομιών.
Άλλες χρήσεις του μνημείου
Από το 30 μ.Χ όπου και εγκαινιάζεται η πρωτοχριστιανική εποχή το εν λόγω μνημείο όπως προαναφέρθηκε λειτουργεί ως καμπαναριό μιας ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας. Αυτό αλλάζει δραματικά στον μεσαίωνα όταν ο Φραντσέσκο Μοροζίνι , Δόγης της Βενετίας (1619-1694) καταλαμβάνει την περιοχή. Στην διάρκεια εξουσίας του η Βενετία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκονται σε πολεμική σύρραξη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο Δόγης να εκκενώσει την Αθήνα στην οποία και βρίσκονταν τα στρατεύματα του και να κατακτηθεί από τους Οθωμανούς. Οι Οθωμανοί κατέλαβαν το Ωρολόγιο του Ανδρόνικου και το μετέτρεψαν σε τεκέ ή αλλιώς μουσουλμανικό μοναστήρι στο οποίο εγκαταστάθηκαν οι Δερβίσηδες. Στην αρχή, οι δερβίσηδες ήταν ανυπάκουοι και δημιουργούσαν αρκετά προβλήματα στην οθωμανική διοίκηση. Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο τότε βοεβόδας της Αθήνας Χασεκής αναγκάστηκε με στρατό να τους καθυποτάξει, απειλώντας τους πως αν δεν ακολουθήσουν τις σχετικές διατάξεις της διοίκησης θα τους εκδίωκε. Έτσι παρέμειναν περιορισμένοι εντός του κτιρίου, συντηρημένοι με κοινή δαπάνη από εισφορές μουσουλμάνων κατοίκων που έτρεφαν γι’ αυτούς μεγάλο σεβασμό. Στον Τεκέ φιλοξενούνταν επίσης και ανώτατοι ιερουργοί του μουσουλμανικού δόγματος που έφθαναν στην Αθήνα. Το 1821 με το ξέσπασμα της Ελληνικής Επαναστάσεως το κτίριο εκκενώθηκε ξανά από τους Οθωμανούς και πέρασε επίσημα στα ελληνικά χέρια όπου διατηρείται μέχρι και σήμερα.
Πηγές
- “Ανοίγουν για πρώτη φορά οι «Αέρηδες» στην Πλάκα” 18.08.16 ανακτήθηκε από www.protothema.gr (τελευταία πρόσβαση 15/12/22)
- Πλάντζος Δημήτρης , Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία (1200-30 π.Χ) , Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ , Αθήνα 2016
