Τι είναι η αρετή στην Αριστοτελική ηθική;
Δεν χωράει αμφιβολία ότι όλοι μας έχουμε έρθει, έστω και μια φορά στη ζωή μας, σε επαφή με την φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Πιο συγκεκριμένα, ο Αριστοτέλης διακρίνεται για την ηθική του προσέγγιση στα πράγματα, η οποία έχει σε μεγάλο βαθμό σχέση με την έννοια της αρετής. Οι αρετές για τον Αριστοτέλη χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Αρχικά, αυτές της νόησης, που αφορούν το λογικό μέρος της ψυχής και τις ηθικές που για να διαμορφωθούν, χρειάζονται την υιοθέτηση μιας συνήθειας και μια καθοδήγηση που πηγάζει από την λογική. Για να αναπτύξει κανείς τις αρετές του, πρέπει από μικρή ηλικία να έχει σωστές συνήθειες, αλλά και ως ενήλικας να καλλιεργήσει την φρόνηση του. Χωρίς την έννοια της φρόνησης, η αρετή δεν μπορεί να υπάρξει. Οι πραγματικά ενάρετοι άνθρωποι, έχουν αρμονία στην προσωπικότητα τους και όχι εσωτερικές συγκρούσεις με τον εαυτό τους. Αντιθέτως, οι άνθρωποι με ατέλειες τείνουν να νιώθουν θυμό και να επιδιώκουν την απόκτηση εξουσίας και ηδονής. Η αρετή στον Αριστοτέλη, προϋποθέτει μια μεσότητα και όχι υπερβολές. Για παράδειγμα, το να έχεις κανείς θάρρος βρίσκεται ανάμεσα στην δειλία και το ρίσκο. Όπως γίνεται σαφές, η αρετή στην αριστοτελική φιλοσοφία κατέχει κομβικό ρόλο και δεν είναι παράλογο που οι αρετές επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ευτυχία του ανθρώπου ή αν το διατυπώσουμε με φιλοσοφικούς όρους, την ευδαιμονία.
Η σχέση της Αριστοτελικής αρετής με την ευτυχία
Η ευτυχία ορίζεται ως το είδος δράσης προς το οποίο τείνει η αριστοτελική αρετή. Αναλυτικότερα, η ευδαιμονία είναι μια μορφή δραστηριότητας και όχι κάτι που απαραίτητα συσχετίζεται με την ηδονή, αλλά με την ευημερία. Ένα εύλογο ερώτημα που γεννιέται εδώ, είναι το ποιος τρόπος ζωής είναι αυτός που μας φέρνει πιο κοντά στην ευημερία και κατ’ επέκταση στην ευτυχία. Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν την ευτυχία με την ηδονή, την τιμή ή την οικονομική ευημερία. Όλα αυτά σχετίζονται σε έναν βαθμό με την έννοια της ευτυχίας, όμως για τον Αριστοτέλη η πραγματική ευτυχία είναι αυτοσκοπός, δηλαδή δεν υπάρχει για κάτι άλλο πέρα από τον εαυτό της. Το υπέρτατο αγαθό του ανθρώπου, δηλαδή η ευτυχία, πρέπει να επιτελείται πάντα για χάρη του εαυτού του και να μπορεί από μόνο του να δώσει αξία στη ζωή. Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον που κατέχει λογική και ο σκοπός του είναι η επίτευξη της ευδαιμονίας. Έτσι, η ευδαιμονία είναι για τον άνθρωπο ένα έργο της ψυχής σε συνδυασμό με την αρετή, που εκφράζει στον μέγιστο βαθμό την ουσία του να είναι έλλογο ον. Αυτός ο τρόπος ζωής, που είναι σύμφωνος με την ανθρώπινη φύση, παρέχει στον άνθρωπο το αίσθημα της πραγμάτωσης, κάτι που πλησιάζει σε μεγάλο βαθμό την ευδαιμονία όπως την εννοεί ο Αριστοτέλης.
Πηγές:
Κρυμπελλιέ, Μ. & Πελλεγκρέν, Π. (2011). Αριστοτέλης. Ο φιλόσοφος και οι επιστήμες. Εστία.
Ross, W.D. (2016). Αριστοτέλης. Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
Kraut, R. (2001) “Aristotle’s Ethics”. The Standford encyclopedia of Philosophy. Ανακτήθηκε από: plato.standford.edu (Τελευταία πρόσβαση: 28/08/2025)
