Για περίπου 1,2 δις καθολικών ψυχών, η εκλογή του Πάπα αποτελεί σημαντικό εκκλησιαστικό και κοσμικό γεγονός. Πρόκειται για μια διαδικασία –και για έναν κόσμο γενικότερα- περιστοιχισμένο με μεγάλες δόσεις μυστικισμού, αποκρυφισμού, σκανδάλων και ίντριγκας. Ωστόσο, η διαδικασία για την εκλογή του Πάπα, αυτή καθ’ εαυτή, μόνο μυστηριώδης δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί, καθώς οφείλει να ακολουθεί, κατά γράμμα, το Αποστολικό Σύνταγμα «Universi Dominici Gregis».
Μετά τον θάνατο του Πάπα, ακολουθεί η περίοδος «sede vacante» (=κενή έδρα), η οποία δεν μπορεί να διαρκέσει παραπάνω από 20 μέρες. Για αυτό, λοιπόν, ο Πρύτανης του «Κολεγίου των Καρδιναλίων», καλεί τους Καρδινάλιους, όλου του καθολικού κόσμου, προκειμένου να ξεκινήσει η διαδικασία εκλογής.
«Κολέγιο των Καρδιναλίων»: το κεντρικό και μόνο όργανο της εκλογής Πάπα.
Ο Πάπας εκλέγεται από το «Κολέγιο των Καρδιναλίων» ή αλλιώς «Κονκλάβιο», με μυστική ψηφοφορία και –κυριολεκτικά- κεκλεισμένων των θυρών, όπως ακριβώς υποδηλώνει και το όνομά του (λατινικά: cum + clave = με ένα κλειδί). Αριθμητικά, οι Καρδινάλιοι, οι οποίοι συμμετέχουν στην εκλογή του Πάπα, δεν θα πρέπει να ξεπερνάνε τους 120. Μολονότι, το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, το έχουν όσοι είναι Χριστιανοί, στην πράξη, ο Πάπας προέρχεται από την τάξη των Καρδιναλίων. Τελευταία φορά που εκλέχθηκε κάποιος για τον παπικό θρόνο, χωρίς να ανήκει στην παραπάνω τάξη, ήταν το 1378 και αφορούσε τον Ουρβανό ΣΤ’. Ένα ακόμα κριτήριο, το οποίο εισήχθη το 1975, από τον Πάπα Παύλο ΣΤ’, ήταν πως κανένας Καρδινάλιος άνω των 80 χρόνων, δεν μπορεί να θέσει υποψηφιότητα για την Αγία Έδρα. Ο Πρώτος Καρδινάλιος είναι και ο Πρωθυπουργός του Βατικανό.
Ημέρα εκλογής
Την ημέρα της εκλογής, οι Καρδινάλιοι, συγκεντρώνονται στο παρεκκλήσι της Καπέλα Σιξτίνα, στο Βατικανό. Φθάνοντας, ορκίζονται στο Ιερό Ευαγγέλιο ότι θα τηρήσουν τις διατάξεις και τελείται η Θεία Λειτουργία «proeligendo Romano Pontifice», από τον Πρύτανη του «Κολεγίου των Καρδιναλίων». Σε αυτή, συμμετέχουν και Καρδινάλιοι που δεν έχουν δικαίωμα ψήφου, ενώ μόλις ο τελετάρχης αναφωνήσει το «extra omnes», εξέρχονται όλοι από το Κονκλάβιο, εκτός από τους Καρδινάλιους, οι οποίοι συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία. Στο Κονκλάβιο, παραβρίσκεται και το βοηθητικό προσωπικό, το οποίο είναι διορισμένο από τον Καμεράριο. Πρόκειται για γιατρούς, ιερομονάχους (οι οποίοι μιλούν διάφορες γλώσσες για την εξομολόγηση), εργατικό δυναμικό κ.α. Το προσωπικό αυτό, υποβάλλεται σε αυστηρό και λεπτομερή όρκο.
Η σημασία της απομόνωσης των Καρδιναλίων είναι εξ’ ολοκλήρου διαδικαστική. Πριν την εφαρμογή της, εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των μελών, καθυστερούσαν –ακόμα και χρόνια – την εκλογή του Πάπα, ενώ με αυτό τον τρόπο αναγκάζονται να αποφανθούν άμεσα. Επιπλέον, η απομόνωση εξασφαλίζει ότι κανένας από τους εκλέκτορες δεν θα επηρεαστεί από εξωτερικούς παράγοντες. Επομένως, μέσα στις απαγορεύσεις του πρωτοκόλλου, συμπεριλαμβάνονται: η αλληλογραφία, τα γράμματα, τα μειλ, τα κινητά τηλέφωνα, το ιντερνετ και οτιδήποτε άλλο τους φέρνει σε επαφή με τον έξω κόσμο.
Μετά και την εξομολόγηση των Καρδιναλίων, ξεκινά η εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη του νέου Πάπα.
Εκλογική διαδικασία για τον νέο Πάπα
Μετά τη Θεία Λειτουργία και την Εξομολόγηση, οι Καρδινάλιοι είναι έτοιμοι να περάσουν στη ψηφοφορία ή στη σειρά ψηφοφοριών . Πάπας εκλέγεται, όποιος Καρδινάλιος συγκεντρώσει τα 2/3 των ψήφων. Σε περίπτωση που περάσουν 33 ψηφοφορίες, χωρίς αποτέλεσμα, εκλέγεται εκείνος με τις περισσότερες ψήφους.
Οι Καρδινάλιοι, παίρνουν το ψηφοδέλτιο, πάνω στο οποίο αναγράφεται η φράση «Eligo in Summun Pontificem» (= Εκλέγω ως ανώτατο Ποντίφικα) και γράφουν ιδιοχείρως, το όνομα του εκλεκτού τους (φροντίζουν να αλλάζουν λίγο τον γραφικό τους χαρακτήρα, προκειμένου να μην είναι αναγνωρίσιμος). Τοποθετούν την ψήφο τους, ευλαβικά, στο σκεύος – κάλπη και στη συνέχεια επιστρέφουν στη θέση τους, προκειμένου να συνεχίσει ο επόμενος.
Αφού ψηφίσουν όλοι, τρεις «scrutineers» αναλαμβάνουν την καταμέτρηση των ψήφων. Μόλις μετρήσουν τα ψηφοδέλτια, δύο είναι τα τινά: είτε έχει εκλεγεί Πάπας (2/3 των ψήφων) και καίγονται τα ψηφοδέλτια μαζί με μια ειδική φόρμουλα προκειμένου να βγει από την καμινάδα, ο γνωστός λευκός καπνός, είτε καίγονται μαζί με άχυρα ή κάποια άλλη ύλη, προκειμένου να βγει ο μαύρος καπνός. Αυτός είναι και ο τρόπος όπου οι πιστοί, που βρίσκονται συγκεντρωμένοι στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, ενημερώνονται σχετικά με την εκλογή ή όχι του νέου Πάπα.
Μετά την ψηφοφορία
Μετά την εκλογή, ο Πρύτανης του Κολεγίου απευθύνει δύο ερωτήσεις στον νεοεκλεγέντα: με την πρώτη τον ρωτάει, αν αποδέχεται την εκλογή του. Αν λάβει την απάντηση «Accepto» (αποδέχομαι), τότε ακολουθεί η δεύτερη «Με ποιο όνομα θέλεις να σε προσφωνούν;». Η αλλαγή του ονόματος καθιερώθηκε τον 6ο αιώνα, όταν ένας Καρδινάλιος με το όνομα Mercurius, δεν ήθελε να αναλάβει τα καθήκοντα του Ποντίφικα, έχοντας παγανιστικό όνομα.
Αφού τελειώσει ο μεταξύ τους διάλογος, ο Πρύτανης βγαίνει στον εξώστη, αναγγέλλοντας στους πιστούς, τη φράση «Habemus Papam». Στη συνέχεια, ο νέος Πάπας, βγαίνει και εκείνος στον εξώστη της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, με σκοπό να δώσει την πρώτη ευλογία «urbi et orbi» (στην πόλη και στην οικουμένη).
Ο μύθος γύρω από το «Habet» και την Πάπισσα Ιωάννα.
Μέχρι να καταργηθεί, τον 16ο αιώνα από τον Λέοντα Ι, υπήρχε μια ακόμα διαδικασία, αυτή της ψηλάφησης των γενετικών οργάνων του Πάπα. Μετά την εκλογή του νέου Πάπα, ο Καμεράριός του, ψηλάφιζε τα γενετικά του όργανα προκειμένου να βεβαιωθούν όλοι ότι πρόκειται για άντρα.
Ο νεοεκλεγμένος Ποντίφικας, καθότανε σε έναν ‘θρόνο’ με μια οπή στην μέση, προκειμένου η ψηλάφηση να γίνει πιο εύκολα. Αφού βεβαιωνόταν ότι πρόκειται για γένους αρσενικού, αναφωνούσε «Habet», δηλαδή «Έχει». Από ‘κει βγήκε και η γνωστή έκφραση!
Η διαδικασία αυτή οφείλεται στην ιστορία της Πάπισσας Ιωάννα. Πολλοί ισχυρίζονται ότι δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένας μύθος που σκοπό είχε την αποδυνάμωση του παπικού συστήματος. Άλλοι ισχυρίζονται ότι πρόκειται για υπαρκτό πρόσωπο και ιστορία, την οποία φρόντισε το Βατικανό να εξαφανίσει και ότι αποδείξεις για αυτό υπάρχουν και στην τέχνη και σε διάφορα έγγραφα.
Όπως και να έχει η ιστορία ή ο μύθος έχει ως εξής:
Λένε ότι πρόκειται για μια πολύ έξυπνη, μορφωμένη και ικανή νεαρή Αγγλίδα που κατάφερε να φτάσει το αξίωμα του Πάπα. Από τη Μαγεντία της Ρηνανίας έφτασε στη Ρώμη και εκεί μεταμφιεσμένη σε άντρα μοναχό, κατάφερε πολύ γρήγορα να ανέβει στις τάξεις της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτή, από τη στιγμή που έφτασε στη Ρώμη μέχρι και τον θάνατό της, χρησιμοποιούσε το όνομα Johannes Anglicus. Χάρη στις γνώσεις της και στον χαρακτήρα της, έγινε πολύ γρήγορα ιδιαίτερα αγαπητή και συμπαθής, με αποτέλεσμα, μετά τον θάνατο του Πάπα Λέοντα Δ’, να εκλεγεί εκείνη παμψηφεί ως νέος Ποντίφικας.
Κατά τη διάρκεια μιας πομπής από την Αγία Έδρα προς τον Άγιο Ιωάννη του Λατερανού, έπεσε από το άλογο της και γέννησε μπροστά στα μάτια των πιστών, το μωρό της. Η συνέχεια για τη μοίρα της περιέχει τρεις εκβάσεις: είτε πέθανε κατά τη γέννα, είτε την κλείσανε σε μοναστικό κελί προκειμένου να μεταμελήσει, είτε λιθοβολίστηκε μέχρι θανάτου από τον εξαγριωμένο όχλο.
Πηγές:
Η διαδικασία εκλογής του Πάπα, ανάκτηση από: www.sansimera.gr
Εκλογή Πάπα: Πώς βγαίνει ο λευκός καπνός;, ανάκτηση από: www.enikos.gr
Γιατί ο λευκός καπνός συμβολίζει την εκλογή νέου Πάπα;, ανάκτηση από: www.iefimerida.gr
Ποια είναι η διαδικασία εκλογής του νέου Πάπα, ανάκτηση από: www.newsbomb.gr
10 facts about picking the next pope, ανάκτηση από: www.politico.com
Exclusive: Inside the election of Pope Francis, ανάκτηση από: www.americamagazine.org
Inside the Conclave, ανάκτηση από: archive.nytimes.com
