Η παιδαγωγική μεθοδολογία του βιολιού ή αλλιώς η μεθοδολογία της παιδαγωγικής βιολιστικής εργασίας, αποτέλεσε πεδίο έρευνας πολλών παιδαγωγών, ειδικότερα των Σοβιετικών. Το σοβιετικό μοντέλο εκπαίδευσης είναι ένα από τα πιο δημοφιλή εκπαιδευτικά συστήματα, το οποίο βασίστηκε σε πολλές παιδαγωγικές καινοτομίες. Μία από αυτές αφορά και στην παιδαγωγική της εκμάθησης του βιολιού.
Σύμφωνα με τον Αμπράμ Γιαμπόλσκη: «Ένας παιδαγωγός πρέπει να εκπαιδεύσει τον μαθητή του όχι μόνο να γίνει ερμηνευτής, αλλά προπαγανδιστής, οργανωτής και δημιουργός του σοβιετικού μουσικού πολιτισμού».
Φυσικά, για να αποκτήσει αντίκρισμα η παιδαγωγική εργασία του βιολιού και να θεωρείται κατάκτηση του μαθητή, πρέπει να αντιμετωπιστούν κάποιες αδυναμίες που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια των μαθημάτων και να βρεθούν λύσεις.
Οι αδυναμίες ενός μαθητή του βιολιού, σύμφωνα με έρευνες σοβιετικών παιδαγωγών, είναι οι εξής:
- Αδυναμία πρωτοβουλίας και ανεξαρτησίας στην ερμηνεία.
- Αργή εξοικείωση με το καινούργιο υλικό εκμάθησης.
- Ανεξέλεγκτη εκφραστικότητα
- Δεν υπάρχει ζωντάνια και συναισθηματική έξαρση κατά τη διάρκεια της ερμηνευτικής εργασίας.
- Υπάρχει νευρικότητα στην εκτέλεση ορισμένων έργων.
- Ο μαθητής είναι ανυπάκουος και ισχυρογνώμων.
Από την άλλη μεριά βρίσκεται το θέμα της εκπαίδευσης, η οποία έχει να προσφέρει λύσεις στις αδυναμίες του μαθητή, με απώτερο σκοπό να τον διαμορφώσει και διαπλάσει σε έναν μορφωμένο και καλλιεργημένο μουσικό, ο οποίος έχει κατακτήσει δεξιοτεχνικά το βιολί και είναι σε θέση να εκτελέσει ανεξάρτητα την μουσική του εργασία.
Ποιες είναι οι λύσεις, λοιπόν, στις παραπάνω αδυναμίες; Πρώτα πρώτα ο παιδαγωγός πρέπει να επιλέξει το κατάλληλο ρεπερτόριο για τον μαθητή, το οποίο δεν μειώνει την καλλιτεχνική του πρωτοβουλία αλλά ενισχύει βαθμιαία την συναισθηματική του εκφραστικότητα. Στην περίπτωση της ανεξέλεγκτης εκφραστικότητας, λύση είναι η θεμελίωση του ρυθμού και η ερμηνευτική του προσέγγιση, πριν ο μαθητής ξεκινήσει να μελετά το καινούργιο υλικό. Όταν ο μαθητής είναι ισχυρογνώμων και ανυπάκουος, ο παιδαγωγός, με τα κατάλληλα προσόντα που διαθέτει αλλά και την πείρα του, έρχεται πιο κοντά στην ψυχοσύνθεση του μαθητή και του υποδεικνύει τεχνικές (είτε πιο εύκολες είτε πιο δύσκολες), οι οποίες τον βοηθούν να μην έρχεται αντιμέτωπος με αρνητικά αποτελέσματα, όπως είναι η καταπίεση της προσωπικότητάς του και η αμβλύνοια.
Γενικά, στόχος των δασκάλων και των παιδαγωγών του βιολιού πρέπει να είναι η καλλιέργεια της ασματικότητας. Η καλλιέργεια δηλαδή του τραγουδήματος στο παίξιμο. Αυτό επιτυγχάνεται με την εξάσκηση στη δημιουργία τραγουδιστικών περασμάτων -τις λεγόμενες καντιλένες-, αλλά και το «ψυχολογικό δέσιμο» (μεταξύ μαθητή και μουσικού οργάνου), το οποίο δίνει το γεμάτο ψυχή τραγούδημα. Έργο του δασκάλου πρέπει να είναι επίσης η εμψύχωση που θα δώσει στον μαθητή δύναμη και ενεργητικότητα.
Στόχος του μαθητή – σπουδαστή θα πρέπει πάντα να είναι όχι μόνο τα γρήγορα περάσματα, τα οποία συνήθως οδηγούν στην αύξηση των ελαττωμάτων στην ερμηνεία, αλλά και η ερμηνευτική προσέγγιση του έργου που συνδυάζει τη δεξιοτεχνία (γρήγορα περάσματα) αλλά και την απόδοση περιεχομένου (του εκάστοτε έργου), δηλαδή, τη μελωδικότητα.
Συνεπώς, οι κανόνες της μουσικής που θεμελιώνουν την βιολιστική εργασία πρέπει να αποκτούν νόημα βασισμένο στην τολμηρή εκφραστικότητα του μαθητή και την παιδαγωγική αναμετάδοση της γνώσης από τον παιδαγωγό. Χωρίς βέβαια να παρακάμπτεται η τεχνική του παιξίματος (κλίμακες, δαχτυλισμοί του αριστερού χεριού, μουσικά εκφραστικά μέσα), ο μαθητής πρέπει να πειραματίζεται με τις υποδείξεις του δασκάλου, οι οποίες θα τον οδηγήσουν στην πείρα, την πνευματική εκγύμναση και την επαγγελματική ανεξαρτησία.
Πηγή
Συλλογικό. (1979). Το παίξιμο και η παιδαγωγική του βιολιού (Μεθοδολογία της παιδαγωγικής βιολιστικής εργασίας: Αμπράμ Γιαμπόλσκη). Αθήνα: Νάσος
