Η προέλευση του ερωτηματικού δεν έχει τόσο βαθιές ρίζες όσο τα άλλα σημεία στίξης. Ενώ οι πρώτες ενδείξεις των σημείων στίξης εντοπίζονται σε μια επιγραφή του 840 π.Χ. στην σημερινή Ιορδανία, το ερωτηματικό αρχίζει να χρησιμοποιείται τον 8ο- 9ο αι. μ.Χ.
Το ελληνικό ερωτηματικό (;)
Στις αρχαιοελληνικές και λατινικές επιγραφές δεν χρησιμοποιούνταν σημεία στίξης καθώς η γραφή ήταν συνεχόμενη και κεφαλαιογράμματη. Ορισμένα σημεία στίξης ανακαλύφθηκαν από τον Ευριπίδη και τον Αριστοφάνη τον 5ο αι. π.Χ., υιοθετώντας ένα σύστημα συμβόλων ώστε να διευκολύνουν τους ηθοποιούς στις εκφράσεις τους. Το ερωτηματικό όμως ανακαλύφθηκε πολύ αργότερα, κατά τον 80-90 αι. μ.Χ. Το σύμβολο αυτό άρχισε να χρησιμοποιείται με την διάδοση την μικρογράμματης γραφής σε αραμαϊκά κείμενα (των Ιουδαίων) και ύστερα πέρασε στα ελληνικά. Με την εφεύρεση της τυπογραφίας, τον 15ο αι. μ.Χ. έπρεπε να αποφασιστεί ποια σημεία στίξης θα χρησιμοποιούνταν στην ελληνική γλώσσα. Ένας Ιταλός τυπογράφος, ο Άλδος Μανούτιος χρησιμοποίησε για να δηλώσει ερώτηση το σύμβολο που αποτελούσε και το λατινικό “semicolon” (;) (“άνω κάτω τελεία”). Με αυτό τον τρόπο καθιερώθηκε στην ελληνική γλώσσα το συγκεκριμένο σύμβολο να δηλώνει ερώτηση.
Η κρίση του ελληνικού ερωτηματικού
Σήμερα παρατηρούμε πως η χρήση του ελληνικού ερωτηματικού όλο και ελαττώνεται. Από τα καθημερινά μηνύματα που στέλνουμε μέχρι τις επιγραφές σε καταστήματα και τίτλους άρθρων προτιμάται η χρήση του λατινικού συμβόλου. Αυτό, σύμφωνα με ειδικούς, δηλώνει την ξενομανία των Ελλήνων ακόμα και στον τομέα της γλώσσας. Ορισμένοι γλωσσολόγοι θεωρούν την προτίμηση αυτή ως ένα σημαντικό πρόβλημα καθώς η ελληνική γλώσσα αλλοιώνεται και απλουστεύεται.
Το λατινικό ερωτηματικό (?)
Πριν από 12.000 χρόνια συναντάμε την χρήση του punctus interrogativus, που σημαίνει ερωτηματικό στην αυλή του Καρλομάγνου. Το σημάδι περιγράφεται ως «μια αστραπή, που χτυπά από δεξιά προς τα αριστερά» και συναντάται στο τέλος των ερωτηματικών προτάσεων.
Η κίνηση του παραπάνω συμβόλου λέει στον αναγνώστη να υψώσει τον τονισμό της φωνής του και μετά να σταματήσει. Όπως ακριβώς κάνουμε όταν θέλουμε να ρωτήσουμε κάτι. Αυτό το σύμβολο εξελίσσεται και καταλήγει στο σημερινό λατινικό ερωτηματικό (?). Τα στάδια αυτής της εξέλιξης στερούνται από αποδεικτικά στοιχεία, όμως υπάρχουν κάποιες θεωρίες για την εδραίωση του συγκεκριμένου συμβόλου.
Μία θεωρία υποστηρίζει πως το σύμβολο (?) υιοθετήθηκε από ιερογλυφικό που απεικόνιζε την ουρά μίας γάτας, καθώς γενικά το συγκεκριμένο ζώο κουλουριάζει την ουρά του όταν βρίσκεται σε απορία. Το συγκεκριμένο όμως ιερογλυφικό δεν έχει βρεθεί γεγονός που συντρίβει την συγκεκριμένη θεωρία.
Ακόμη μία θεωρία ισχυρίζεται πως το σύμβολο (?) πως προήλθε από την λέξη “quaestio” που σημαίνει ερώτηση. Για λόγους συντομίας συχνά οι Λατίνοι έγραφαν το πρώτο και τελευταίο γράμμα μίας λέξης το ένα πάνω από το άλλο. Έτσι, υποστηρίζεται πως καθώς τα γράμματα γίνονταν όλο και πιο πρόχειρα τα δύο γράμματα κατέληξαν στο σημερινό λατινικό ερωτηματικό.
Συνοψίζοντας, η ιστορία για την προέλευση του ερωτηματικού μαρτυρά την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης και της πολυπλοκότητας του ανθρώπινου μυαλού καθώς από την απουσία των σημείων στίξεων προχωρήσαμε στην εφεύρεσή τους ώστε να εκφράσουμε συναισθήματα και να εμπλουτίσουμε τον προφορικό μας τόνο.
Πηγές:
“Where does punctuation come from” (2024)/ Ανακτήθηκε από: https://www.youtube.com/watch?v=k9Re5otW-v0&t=603s (Τελευταία πρόσβαση: 22/10/2025)
Takahashi K. (2016) “Punctus Interrogativus “Question” Mark: a Biography”/ Medium/ Ανακτήθηκε από: https://medium.com/@kaideas/punctus-interrogativus-question-mark-a-biography-5ca9a79aa37 (Τελευταία πρόσβαση: 22/10/2025)
“EARLY TRACES OF THE GREEK QUESTION MARK” (28/07/2023) Cambridge University Press/ Ανακτήθηκε από: https://www.cambridge.org/core/journals/classical-quarterly/article/abs/early-traces-of-the-greek-question-mark/E22B6CE89A9E095002433D5D7D820384?utm_source=chatgpt.com
