Η μουσική πέρα από ένας ήχος είναι κάτι βαθύτερο. Η μουσική και η φιλοσοφία είναι δύο έννοιες στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους. Η σύνδεσή τους αυτή οδηγεί στη διαμόρφωση του ήθους του ανθρώπου. Όταν μιλάμε για μουσική έρχονται στο μυαλό πρόσωπα, συναισθήματα και καταστάσεις. Αυτό από μόνο του λέει πολλά και ακόμα περισσότερα και διαφορετικά νοήματα δίνει στον κάθε άνθρωπο. Όταν νιώθεις χαρά, πόνο, θυμό πάντα ένας ήχος, ίσως διαφορετικός κάθε φορά, έχει σκοπό να εξευγενίσει, να απελευθερώσει ή να καταπραΰνει το ανάλογο συναίσθημά σου. Επιπροσθέτως η μουσική διαπαιδαγωγεί, διαμορφώνει τον νου και ανυψώνει το πνευματικό επίπεδο. Είναι καλλιέργεια και παιδεία. Τα μέσα και ο σκοπός είναι ίδιος ο τρόπος όμως που θα χρησιμοποιήσει ο καθένας αλλάζει.
Απόψεις φιλοσόφων για τον σκοπό της μουσικής
Η σύνδεση μουσικής και φιλοσοφίας έχει απασχολήσει πολλούς φιλοσόφους από την αρχαιότητα ακόμη. Πρώτα από όλα για πολλούς η μουσική συνάδει με την αρετή. Επειδή η μουσική εξευγενίζει τα συναισθήματα του ανθρώπου και τέρπει την ψυχή του οδηγεί πάντα σε κάτι όμορφο και καλό, όπως είναι η αρετή. Σ’ αυτό το συμπέρασμα έχει καταλήξει στις φιλοσοφίες του και ο Πλάτωνας. Επιπλέον κι άλλοι ισχυρισμοί σημαντικών ανθρώπων προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν και του Vincenzo Galilei, θεωρητικού της μουσικής και πατέρα του αστρονόμου και φυσικού, Galileo. Σύμφωνα με τον ίδιο αν ο μουσικός δεν μπορεί να κατευθύνει την ψυχή του ακροατή προς το καλό τότε η τέχνη του δεν έχει λόγο ύπαρξης, μιας και αυτός είναι ο σκοπός της μουσικής. Επιπροσθέτως σύμφωνα με μία ρήση του φιλόσοφου και ποιητή, Friedrich Nietzsche, η ζωή δεν έχει νόημα χωρίς τη μουσική.
Η σύνδεση μουσικής και ψυχής
Η μουσική είναι η αναζήτηση της αιώνιας αλήθειας, του φωτός και του καλού. Η μουσική φωτίζει την ψυχή του ανθρώπου μέχρι και τα πιο σκοτεινά του σημεία και ύστερα μέσα από τη μαγεία της διαπερνά την εσωτερική του αλήθεια και την απογειώνει, την ενώνει με το θείο, το αιώνιο και το άφθαρτο. Αυτό είναι η μουσική: η σύνδεση με το θείο στοιχείο, το αναλλοίωτο στον χρόνο και άφθαρτο. Συμπερασματικά η μουσική μετουσιώνει την αλήθεια όλων των πραγμάτων και συναισθημάτων οδηγώντας τον καθένα στην απελευθέρωση, στην κάθαρση και τέλος στην εξύψωση.
Ας δούμε όμως την ιστορία και την εξέλιξη της μουσικής και τη σύνδεσή της με τη φιλοσοφία στο βάθος των αιώνων.
Η εξέλιξη της μουσικής μέσα στον χρόνο
Μεσαίωνας
Η μουσική υπήρχε πάντα σε διαφορετικές παραλλαγές με διαφορετικούς ήχους και ρυθμούς αλλά πάντα ήταν κοντά στον άνθρωπο. Την εποχή του Μεσαίωνα 800 – 1400 μ. Χ. τη συναντάμε με θρησκευτική μορφή. Είναι μονοφωνική και σκοπό έχει τη σύνδεση του ανθρώπου με το θείο στοιχείο. Παίζεται μέσα στους ναούς και ονομάζεται Γρηγοριανή. Το θρησκευτικό συναίσθημα ταυτοποιεί τη μουσική και ο άνθρωπος μέσα από τη μουσική ενώνει και πραγματώνει τη θεϊκή του υπόσταση. Ο ήχος θέλει να λυτρώσει και να καθαγιάσει τον άνθρωπο, θέλει να τον ενώσει με τον Θεό και να τον ανυψώσει σε κάτι μοναδικό. Στα 1200 η μουσική γίνεται πολυφωνική.
Αναγέννηση
Είναι η εποχή 1400 – 1600 μ. Χ. και είναι η περίοδος άνθησης των γραμμάτων και των τεχνών, της πολιτισμικής κουλτούρας εν γένει. Είναι μία περίοδος που υπάρχει ένα πνεύμα φιλελεύθερο και προοδευτικό. Οι ιδέες πάνε μπροστά και εξυμνούνται. Η μουσική παίρνει μία άλλη μορφή συμπορευόμενη με το κλίμα της εποχής κι αρχίζει και χρησιμοποιεί και άλλα μουσικά όργανα. Η μουσική αυτής της περιόδου παύει να καλλιεργεί αποκλειστικά το θρησκευτικό συναίσθημα και παίρνει σάρκα και όστα με την έννοια του δικαίου, του ελεύθερου, του πρωτοποριακού ακολουθώντας το γενικό συναίσθημα για εξέλιξη και πρόοδο. Εξυμνεί τη ζωή και τον θάνατο, τη φύση, τις ιδέες. Είναι η Άνοιξη της μουσικής.
πηγή εικόνας: https://www.lecturesbureau.gr
Μπαρόκ
1600 – 1750 μ. Χ. η μουσική συνάδει με το αίσθημα. Η μουσική μετουσιώνει τη χαρά, τη θλίψη και γι’ αυτό έχουμε συμμετοχή πολλών οργάνων και φωνών.
Κλασική εποχή
Το θρησκευτικό αίσθημα δίνει τη θέση του στο ηρωικό. Ο άνθρωπος για μία ακόμη φορά είναι το επίκεντρο. Η εποχή αυτή είναι ανάμεσα στα 1750 – 1820 μ.Χ.
Ρομαντική εποχή
Εδώ η μουσική αποκτά έναν τοπικιστικό χαρακτήρα με σκοπό να υποστηρίξει και να γνωστοποιήσει τα έθιμα και τις παραδόσεις του κάθε τόπου. Υπάρχει πληθώρα καλλιτεχνών βιρτουόζων και μια πολυφωνία στα στρώματα: από το ανώτερο στο κατώτερο και το αντίστροφο. (1850 – 1920 μ. Χ.)
Μοντέρνα περίοδος
Από 1920 μέχρι και σήμερα είναι η περίοδος που ο νους επαναστατεί στο συναίσθημα. Είναι μια περίοδος που εγκυμονεί κινδύνους για τη ζωή κοινωνικά και πολιτικά γεμάτη αναταρραχές σε παγκόσμιο επίπεδο και μέσα σε αυτήν την κατάσταση δεν υπάρχει χώρος για συναισθήματα. Γι’ αυτόν τον λόγο η μουσική σκοπεύει σε φιλοσοφικούς στοχασμούς.
Κλείνοντας, ο καθένας καταλαβαίνει πόσο σημαντική είναι μια μελωδία για έναν άνθρωπο. Μπορεί να τον λυτρώσει από άσχημα συναισθήματα, να του δώσει κουράγιο να συνεχίσει και να του εμφυσήσει την ευφορία που τόσο ανάγκη έχει ο καθένας. Η εξέλιξη του ανθρώπου πάντα ήταν και είναι μαζί με αυτήν των τεχνών. Ο άνθρωπος χωρίς τις τέχνες δεν μπορεί να ζήσει καθώς μέσα από αυτές δίνει ποιότητα στη ζωή του και υπόσταση στον ψυχικό του κόσμο. Η σύνδεση μουσικής και φιλοσοφίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αθρώπινη ψυχή.
Πηγές:
1. Μουσική και φιλοσοφία. (2017). Ανακτήθηκε από https://www.nea-acropoli-athens.gr/arthra/filosofia/448-mousiki-kai-filosofia?fbclid=IwAR2-1WQAddLfQZ1idTBcRbMyLi7uXGUUWfH75EWv4h5JeODeRwTDTvdjJO8 (τελευταία πρόσβαση 11.03.2023)
2.Δημητρίου, Ι. (2011) Μουσική εστί και φιλοσοφία. Ανακτήθηκε από https://www.lecturesbureau.gr/1/music-is-philosophy-2095/?fbclid=IwAR2wxryLOW8Rtj3xlI-z6wBwCFe2BshUKDnpSkWQw7f8JRm9eW-0fUIGL9M (τελευταία πρόσβαση 11.03.2023)
3. Η μουσική στη ζωή μας: Μουσική και Φιλοσοφία. (2018) Ανακτήθηκε από https://www.tch.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=3&tcheid=2121 (τελευταία πρόσβαση 11.02.2023)
