Χίτλερ εναντίον τέχνης
Ανέκαθεν, η τέχνη αποτελούσε μια μορφή δήλωσης και έκφρασης θεμάτων κοινωνικής, πολιτικής και ανθρωπιστικής φύσεως. Κακώς κείμενα της κάθε εποχής έπαιρναν μορφή μέσα από έργα ζωγράφων και καλλιτεχνών. Ο 20ος αιώνας έφερε την έκρηξη στα καλλιτεχνικά δρώμενα με τον ντανταϊσμό, τον εξπρεσιονισμό, τον σουρεαλισμό και άλλα κινήματα. Κινήματα που έφεραν και την έκρηξη του Χίτλερ, καθώς καταδείκνυαν τις συμφορές του πολέμου, τον αντιμιλιταρισμό και έστρεφαν τον άνθρωπο προς μια νέα κατεύθυνση.
Για τον Χίτλερ, τέχνη αποτελούσε ότι είχε να κάνει με τα αρχαίο-ελληνικά και ρωμαϊκά πρότυπα.
Πάντα στις καλλιτεχνικές προτιμήσεις του Φύρερ, θέση είχαν έργα που απεικόνιζαν την άρια φυλή και ομορφιά: γυναίκες με λευκό δέρμα, άντρες πολεμιστές και γενναίοι, τον βουκολισμό, την υποταγή στην εξουσία και την εξύψωση ιδανικών φυλετικής καθαρότητας. Έργα που ενέπνεαν αφοσίωση, που αναδείκνυαν τις αρετές του πολέμου και το μεγαλείο του γερμανικού κράτους, ήταν η μόνη πραγματική τέχνη για το ναζιστικό κράτος. Ο μοντερνισμός και τα νέα κινήματα αποτελούσαν το κόκκινο πανί, το οποίο σήμαινε για εκείνον την ‘εβραίο-μπολσεβίκικη’ άνοδο και μέσω αυτής τον εκφυλισμό της τέχνης και του ανθρώπου.
Ο Χίτλερ από πολύ νωρίς κατάλαβε τη δύναμη της τέχνης και θέλησε να την χρησιμοποιήσει. Η τέχνη για τον ίδιο και το Ναζιστικό Κόμμα του, ήταν ένα όπλο προπαγάνδας και εξύμνησης του γερμανικού μεγαλείου. Επίσης γνωστή είναι και η σχέση του Φύρερ με την τέχνη. Απορρίφθηκε δύο φορές από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Βιέννης και τα μέτρια αισθητικής έργα του απερρίφθησαν από ιδρύματα που σχετίζονταν με μορφές μοντέρνας και αφηρημένης τέχνης.
Η εμμονή του ναζιστικού κόμματος και ο πολιτισμικός πόλεμος των Ναζί και –φυσικά- του ίδιου του Αδόλφου, δημιουργούν το Einsatzstalo Reichsleiter Rosenberg (ERR). Πρόκειται για τμήμα του Ναζιστικού Κόμματος αφιερωμένο στην ιδιοποίηση του πολιτισμικού αγαθού μη Γερμανών. Το τμήμα αυτό είχε υποκαταστήματα σε όλες τις κατακτημένες χώρες των Ναζί και στόχο την εξαφάνιση και απαξίωση έργων τέχνης, αντίθετα κείμενης, προς το ναζιστικό κράτος.
Ο Χίτλερ και η ‘Εκφυλισμένη τέχνη’
Οι εκπρόσωποι της μοντέρνας τέχνης, των τελών του 19ου αιώνα και έπειτα – ντανταϊσμού, κυβισμού, εξπρεσιονισμού, φοβισμού, ιμπρεσιονισμού, σουρεαλισμού και νέας τέχνης-, εκδιώχθηκαν υπέστησαν ποινές και σε πολλούς από αυτούς απαγορεύτηκε η παραγωγή τέχνης. Ζωγράφοι όπως ο Πικάσο, ο Νταλί, ο Έρνστ, ο Λεζέ, ο Μιρό, είδαν έργα τους να καίγονται, ενώ άλλοι εξορίστηκαν. Το 1933, ο Υπουργός Προπαγάνδας, Ζοσέφ Γκέμπελς, είχε ορίσει τις προϋποθέσεις τις οποίες θα έπρεπε να πληρούν οι καλλιτέχνες, προκειμένου να μην χαρακτηριστούν «entartete Kunst» (εκφυλισμένη τέχνη).
Όσα έργα έχαιραν την εκτίμηση του Χίτλερ, βρίσκονταν διάσπαρτα και σε κοινή θέα, παντού στην πόλη, προκειμένου να επικοινωνούν τον ηρωισμό του γερμανικού έθνους και τις αξίες της Άριας φυλής. Όσα πάλι, ακολουθούσαν τεχνοτροπίες και θεματολογία των νέων καλλιτεχνικών κινημάτων, αρπάχθηκαν, λεηλατήθηκαν ή έγιναν μέρος της «Έκθεσης Εκφυλισμένης Τέχνης».
Η έκθεση «Εκφυλισμένη Τέχνη»
Από τις 19 Ιουλίου 1937 έως και τις 30 Νοεμβρίου, έλαβε χώρα στο Μόναχο και σε άλλες πόλεις της Γερμανίας και της Αυστρίας, η έκθεση «Εκφυλισμένης Τέχνης». Σκοπός της έκθεσης αυτής, ήταν να απαξιώσει , να γελοιοποιήσει και να υπονομεύσει έργα και καλλιτέχνες, που εκπροσωπούσαν τα νέα κινήματα του σουρεαλισμού, του εξπρεσιονισμού, του ιμπρεσιονισμού, του κυβισμού και άλλων.
Στην έκθεση συγκεντρώθηκαν και παρουσιάστηκαν πάνω από 650 έργα. Ο τρόπος παρουσίασης τους ήταν μια άναρχη ταξιθέτηση και τα έργα συνοδεύονταν από υποτιμητικά σχόλια. Ο άναρχος και στριμωγμένος τρόπος τοποθέτησής τους, εξυπηρετούσε την απαξίωση προς αυτά και αποσκοπούσε στην υποβάθμισή τους.
Οι πίνακες κρέμονταν στα πρόχειρα διαχωριστικά με σπάγκο, σε πυκνή σειρά και με κακό φωτισμό. Τα έργα αυτά αποκτήθηκαν είτε από κατασχέσεις από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές είτε αρπάχθηκαν βίαια από τους ιδιοκτήτες τους. Πέρα από τα έργα που παρουσιάστηκαν στην έκθεση, χιλιάδες ήταν αυτά που αρπάχθηκαν και έφτασαν στην κατοχή υψηλόβαθμων στελεχών του ναζιστικού κόμματος (π.χ. Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ) με τους παραπάνω τρόπους.
Πικάσο εναντίον Χίτλερ
Στον αντίποδα του ναζισμού και των χιτλερικού ιδεώδες, βρίσκονταν μια σειρά από ζωγράφους και έργα τους – όπως Πικάσο, Νταλί, Ρενουάρ, κ.α.-, τα οποία δημιουργήθηκαν υπό την επιρροή των νέων κινημάτων και της θεώρησής τους. Οι σουρεαλιστικές εικόνες και τα έντονα χρώματα του σουρεαλισμού και του φωβισμού (fauvisme > fauve= άγριο θηρίο) αποτελούσαν διαστροφή της φύσης (!). Η παραμόρφωση της πραγματικότητας στα έργα των εξπρεσιονιστών, δεν είχαν καμία σχέση με τα άρια πρότυπα, οπότε και εκφύλιζαν τον άνθρωπο(!). Και φυσικά, οι αντιμιλιταριστικές εικόνες του ντανταϊσμού, σε καμία περίπτωση δεν αντιπροσώπευαν το ναζιστικό πνεύμα και κατ’ επέκταση τα ανθρώπινα ιδεώδη (!).
Ο Πικάσο πέρα από την συνεισφορά του στη διαμόρφωση της μοντέρνας τέχνης και του κυβισμού, συνέφερε με το έργο του και στις αξίες του κομμουνισμού. Ο αντιμιλιταριστικός του χαρακτήρας και οι κομμουνιστικές του αξίες, δεν θα μπορούσαν παρά να μην τον φέρουν σε σύγκρουση με το χιτλερικό καθεστώς και τον ναζισμό, γενικότερα. Μέσα από τα έργα του αντικατοπτρίζονται συναισθήματα, έννοιες και ιδέες που το ναζιστικό κόμμα προσπαθούσε να εξαφανίσει: θλίψη, δεινά πολέμου, ταλαιπωρία, εξαθλιωμένοι άνθρωποι κ.α, όσα δηλαδή έρχονται σε αντιδιαστολή με την άριες αξίες του ναζισμού.
Ο Πικάσο, δεν ήρθε ποτέ σε άμεση ρήξη με τον ίδιον τον Χίτλερ,
παρά μόνο με το καθεστώς του και με έναν Γερμανό αξιωματικό του, όπως επιβεβαιώνει το παρακάτω ιστορικό γεγονός. Η ιστορία της «Γκουέρνικα» είναι, λίγο πολύ γνωστή. Ο Πικάσο επηρεασμένος από τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο και συγκεκριμένα από τον βομβαρδισμό της πόλης Γκουέρνικα, από ναζιστικά αεροπλάνα, προς υποστήριξη των εθνικιστών, ζωγραφίζει τον ομώνυμο πίνακα. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και στην προσπάθειά τους οι Ναζί να κατασχέσουν όλα τα έργα τέχνης που δεν ήταν αντάξια του χιτλερικού ιδεώδες, ο Πικάσο προσήχθη. Κατά τη διάρκεια της προσαγωγής του, ένας Γερμανός αξιωματικός, δείχνοντάς του μια φωτογραφία του πίνακα «Γκουέρνικα», τον ρωτάει αν αυτόν τον πίνακα τον έκανε εκείνος, προκειμένου να λάβει την αποστομωτική απάντηση του Πικάσο ‘Όχι, εσείς!’
Ο Χίτλερ στράφηκε κατά την ανθρωπότητας και η ανθρωπότητα κατά του Χίτλερ. Άλλοι με όπλα, άλλοι με λόγο και άλλοι μέσα από την τέχνη τους. Ο Πικάσο δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά, μέρος του κανόνα ότι πάντα και με κάθε τρόπο, ο άνθρωπος θα μάχεται και θα αναζητά έναν καλύτερο κόσμο. Μπορεί η τέχνη να μην σκοτώνει κυριολεκτικά ανθρώπους, αλλά ‘σκοτώνει’ αντιλήψεις και ιδέες. Για αυτόν τον λόγο αντιτάχθηκε ο Φύρερ στον Πικάσο και στον κάθε Πικάσο και για αυτόν τον λόγο χρησιμοποίησε την τέχνη ως μέσο προπαγάνδας στον πόλεμό του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Εκφυλισμένη τέχνη, ανάκτηση από: el.wikipedia.org
Η μεγάλη λεηλασία του Χίτλερ και η δύναμη της Τέχνης, ανάκτηση από: art22.gr
Και η τέχνη ήταν θύμα των Nαζί: Αυτοί είναι οι πίνακες που ο Χίτλερ εξόρισε από τη Γερμανία, ανάκτηση από: huffingtonpost.gr
