Λαογραφία δεν είναι αποκλειστικά τα παραμύθια, όπως υποστηρίζουν πολλοί. Η Λαογραφία είναι επιστήμη που εξετάζει, αναλύει και καταγράφει τον λαϊκό πολιτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις. Τον υλικό μας βίο, τον πολιτικό, τον πνευματικό, τον κοινωνικό… Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ιστορία. Είναι ανάγκη να γνωρίζουμε τι ακριβώς προηγήθηκε, για να αποδώσουμε ορθά ή και να αναζητήσουμε επάξια έναν νέο όρο ταυτότητας.
Είναι, πλέον, αποδεκτό, πως τα στοιχεία του πολιτισμού διαμορφώνονται και μεταβάλλονται όντας σε άμεση επικοινωνία και αλληλεπίδραση με τις άλλες σφαίρες του κοινωνικού και πολιτικού βίου. Συνεπώς, ο παραδοσιακός ή λαϊκός πολιτισμός (που αποτελεί το κύριο αντικείμενο μελέτης της λαογραφίας) δεν είναι αδρανής και στάσιμος αλλά ευμετάβλητος και συνεπώς τα στοιχεία του δεν διατηρούνται αναλλοίωτα μέχρι σήμερα, αλλά μεταλλάσσονται.
Παρόλα αυτά, η επιστημονική προσέγγιση του κλάδου της λαογραφίας ποικίλει. Πιο συγκεκριμένα, η αγγλοσαξονική θεώρηση παρουσιάζει την λαογραφία να καταπιάνεται με ζητήματα που αφορούν τις παραδοσιακές εκδηλώσεις του λαϊκού βίου. Δηλαδή, είναι άμεσα συνυφασμένη με τη λεγόμενη λογοτεχνική παράδοση. Στον αντίποδα, η γερμανική θεώρηση επικεντρώνεται, κατά κόρον, στον ίδιο το λαϊκό βίο συνολικά και συνακόλουθα στο φορέα του, τον λαό, αναζητώντας έτσι τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά του.
Γίνεται εύληπτο, λοιπόν, πως ο λαός αποτελεί το επίκεντρο του επιστημονικού αυτού κλάδου. Ο λαός είναι το θεμέλιο της προφορικής και γραπτής παράδοσης, των ηθών και των εθίμων. Βέβαια, τα ήθη και τα έθιμα, συμπεριλαμβάνονται στην λαϊκή παράδοση, όπως και η τέχνη, οι χοροί, οι θρύλοι, τα παραμύθια… Όλοι οι λαοί έχουν παράδοση, μύθους και παραμύθια. Δεν υπάρχει εποχή και πολιτισμός που να μην έχει αναδείξει δικά του παραμύθια. Είναι ένα πανανθρώπινο λογοτεχνικό είδος που μέσω της γλώσσας των μοτίβων, των συμβόλων, της εικόνας, της αφηγηματικής τέχνης που εξιδανικεύει, έχει αποκτήσει μια καθολικότητα, η οποία συνιστά τον βασικότερο δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των λαών.
Οι αδελφοί Grimm (γνωστοί για τη συλλογή παραδοσιακών παραμυθιών) θεωρούσαν τα παραμύθια υπολείμματα μιας αρχαίας ποίησης και συνάμα υποστήριζαν ότι προέρχονται από μια προφορική αφηγηματική παράδοση, καθώς μεταδίδονταν προφορικά από στόμα σε στόμα. Όσον αφορά τις πηγές τους, είχαν δημιουργήσει ένα δίκτυο ανταποκριτών και αφηγητών κάθε κοινωνικής προέλευσης και ακόμα χρησιμοποιούσαν γραπτές πηγές τόσο παλαιές όσο και πιο σύγχρονες. Τα παραμύθια τους, και όχι μόνο, βασίζονταν σε μια «νομοθεσία», η οποία προσέδιδε σε αυτά ορισμένα χαρακτηριστικά ενός διαφορετικού λογοτεχνικού είδους. Επιπλέον, οι ίδιοι υποστήριζαν σε μεγάλο βαθμό την σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ των παραμυθιών και της παράδοσης. Μια άλλωστε χαρακτηριστική φράση τους ήταν, ότι «το παραμύθι είναι ποιητικότερο, ενώ η παράδοση ιστορικότερη».
Οι ήρωες στα παραμύθια τους, όπως βέβαια και σε κάθε παραμύθι, προσπαθούν ως περιπλανώμενοι και αναζητητές να ανταπεξέλθουν στο στίβο της ζωής. Να «δραπετεύσουν» από τα δεσμά της σκληρής πραγματικότητας. Αναζητούν έναν τρόπο διαφυγής, ώστε να εκπληρώσουν το πεπρωμένο και το καθορισμένο. Εδώ, διαφαίνεται η παιδαγωγική και σημασιολογική αξία των παραμυθιών μέσω των πολυάριθμων και πανανθρώπινων μηνυμάτων που αναδεικνύουν. Παρά την αλλαγή των καιρών, την πρόοδο της τεχνολογίας, τις εξελίξεις στην ιστορία, η ισχύς του παραμυθιού παραμένει αναλλοίωτη και αμετάβλητη. Ισχύς που δύναται να καλλιεργήσει συνειδήσεις και να διασφαλίσει την αξία της ανθρώπινης κρίσης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Ίδρυμα Ευγενίδου – Λαογραφία – Web Directory
Jean,G : Η δύναμη των παραμυθιών, μτφρ. Μ.Τζαφεροπούλου, Αθήνα 1996, Καστανιώτης,
Μερακλής, Μ.Γ. : Τα παραμύθια μας, Αθήνα, Εντός,2001
Το παραμύθι από τους αδερφούς Grimm στην εποχή μας (ΔΙΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ), Gutenberg, Απρίλιος 2017
