Ιδιωτικοποίηση νερού στην Ελλάδα: ένας αγώνας διαρκείας
Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματική την ένταξη της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘα στο Υπερταμείο. Ανατρέπονται έτσι τα κυβερνητικά σχέδια για ιδιωτικοποίηση των εταιρειών ύδρευσης των δύο μεγαλύτερων πόλεων της Ελλάδας. Και το νερό μένει υπό κρατικό έλεγχο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που μπαίνει φρένο στην ιδιωτικοποίηση νερού. Σωματεία εργαζόμενων κατέφυγαν στο Ανώτερο Ακυρωτικό Δικαστήριο. Με την απόφαση του 2014 το ΣτΕ υπερασπίστηκε το δημόσιο χαρακτήρα του νερού και σταμάτησε την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠ.
Η απόφαση του δικαστηρίου αφορά την αντιμετώπιση του νερού όχι ως αγαθού που κοστολογείται με αυστηρά οικονομικά κριτήρια, μα που πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες.
Το δικαστήριο επικαλέστηκε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60/ΕΚ ότι
Το ύδωρ δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλληλης μεταχείρισης.
Οι συνδικαλιστές της ΕΥΑΘ και της ΕΥΔΑΠ μεταξύ των άλλων επιχειρημάτων ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού αναφέρουν πως όλο και περισσότερες πόλεις του δυτικού κόσμου προχωρούν σε επανακρατικοποίηση του νερού.
Το παράδειγμα του εξωτερικού
Η ιδιωτικοποίηση του νερού υπήρξε οδυνηρή εμπειρία για πολλές χώρες. Στη Λατινική Αμερική το πέρασμα των εταιρειών ύδρευσης σε ιδιώτες οδήγησε σε άνοδο των τιμών και συνακόλουθα σε κοινωνικές αναταραχές.
Στη Μεγάλη Βρετανία η Μάργκαρετ Θάτσερ ιδιωτικοποίησε τις εταιρείες ύδρευσης, οδηγώντας σε μια αύξηση των τιμών κατά 42%. Σήμερα οι Βρετανοί τάσσονται υπέρ της επανακρατικοποίησης πολλών υπηρεσιών. Η Σκωτία ξεκίνησε με την κρατικοποίηση των σιδηροδρόμων. Όσον αφορά το νερό, το 80 % των Βρετανών επιθυμεί να γυρίσει το νερό στα χέρια του κράτους.
Το παράδειγμα της Πορτογαλίας έχει διδακτικό χαρακτήρα, επίσης. Πολλοί δήμοι ιδιωτικοποίησαν το νερό, τα χρόνια της κρίσης λόγω περιορισμένων πόρων. Σύντομα οι δημότες βρέθηκαν αντιμέτωποι με φουσκωμένους λογαριασμούς, με την αντίδραση να είναι άμεση. Ο δήμος της Μάφρα προχώρησε στην επανακρατικοποίηση του νερού το 2019, σημειώνοντας μείωση τιμών 30%. Το παράδειγμα του δήμου της Μάφρα παρακίνησε κι άλλους δήμους να επιχειρήσουν να επανακτήσουν τον πλήρη ή μέρος του μετοχικού ελέγχου των εταιρειών ύδρευσης.
Στη Γαλλία οι ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης έχουν μακρά παράδοση. Για αυτό το παράδειγμα του Παρισιού αντήχησε δυνατά στην Ευρώπη. Την περίοδο της ιδιωτικοποίησης το κόστος του νερού αυξήθηκε κατά 260 %. Μετά από 25 χρόνια σε χέρια ιδιωτικά, το νερό γύρισε το 2010 σε χέρια κρατικά. Σε ένα χρόνο έγινε δυνατή η μείωση της τιμής του νερού κατά 8%. Αυτό έγινε εφικτό αφού ένας δημόσιος φορέας επανεπενδύει όλα του τα έσοδα. Χωρίς εκροές προς τις τσέπες μετόχων η μείωση είναι εφικτή.
ΗΠΑ: χωρίς λεφτά, χωρίς νερό
Τα πορίσματα έρευνας του Guardian για το διάστημα 2010-2018 αποκαλύπτουν τη ζοφερή κατάσταση που αφορά την πρόσβαση των Αμερικανών στο νερό. Στο μικροσκόπιο μπήκαν 12 πόλεις των ΗΠΑ, όπου εκατομμύρια κάτοικοι αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς του νερού, μια που κατέγραψαν αύξηση 80% στο ανωτέρω χρονικό διάστημα.
Η εφημερίδα είχε αναθέσει την έρευνα στον Roger Colton, κορυφαίο αναλυτή σε θέματα υποδομών κοινής ωφέλειας. Αυτός διαπίστωσε ένα εύρος αυξήσεων από 27% έως 154%. Αναφέρεται το παράδειγμα του Ώστιν στο Τέξας, όπου ο ετήσιος λογαριασμός νερού έφτασε από 566$ το 2010 σε 1.435 $ το 2018, δηλαδή υπερδιπλασιάστηκε. Κι ενώ οι λογαριασμοί αυξάνονται, η κρατική επιχορήγηση μειώνεται. Από το 1977 έως το 2018 η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για συστήματα νερού μειώθηκε κατά 77%.
Η ευρέως διαδεδομένη άποψη περί ανώτερης ποιότητας των παρεχόμενων από ιδιώτες αγαθών διαψεύδεται -και- στο νερό. Η ιδιωτικοποίηση του νερού και η μείωση της ομοσπονδιακής επιχορήγησης είχε ως αποτέλεσμα περικοπές στην ασφάλεια και την ποιότητα. Η απουσία κονδυλίων οδήγησε σε αδυναμία των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας να αναβαθμίσουν τις εγκαταστάσεις και τις υποδομές, ώστε να προστατευθεί το νερό από τοξικές ουσίες, όπως ο μόλυβδος, ή ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως η ξηρασία ή ο παγετός.
Η αύξηση της τιμής του νερού οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας των διακοπών νερού. Υπολογίζεται πως 1 στα 20 νοικοκυριά στις ΗΠΑ αδυνατεί να εξοφλήσει το λογαριασμό του νερού. Για το λόγο αυτό οι εταιρείες προχωρούν σε αποσύνδεση του νερού, στερώντας την πρόσβαση σε εκατομμύρια Αμερικανούς, με αβέβαιο το πότε και αν θα μπορέσουν να εξοφλήσουν τα χρέη.
Μπορεί η στέρηση του πολυτιμότερου αγαθού, του νερού, να φαίνεται απάνθρωπη, μα δυστυχώς οι συνέπειες ενός απλήρωτου λογαριασμού μπορεί να γίνουν ακόμη πιο σκληρές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κοινωνικές υπηρεσίες προχωρούν στην απομάκρυνση των παιδιών από το σπίτι όπου έχει γίνει η διακοπή νερού, αφαιρώντας την επιμέλεια από τους γονείς. Κι αυτό γιατί ένα σπιτικό χωρίς τρεχούμενο νερό θεωρείται μέρος ακατάλληλο για να μεγαλώσει ένα παιδί. Αντί δηλαδή να εξαλειφθεί ο λόγος που το περιβάλλον γίνεται ακατάλληλο για ένα παιδί, ο γονιός “τιμωρείται” για την αδυναμία του να πληρώσει αυτό που θα έπρεπε να είναι δωρεάν: το νερό.
Λέγεται πως στην αρχαία Ελλάδα κατά την πολιορκία μιας πόλης υπήρχε ένας απαράβατος -αν και άγραφος- κανόνας. Απαγορευόταν οι επιτιθέμενοι να εμποδίσουν την παροχή νερού στην πολιορκούμενη πόλη. Μια αναγνώριση της αξίας του νερού και του δικαιώματος των ανθρώπων σε αυτό.
Ο άνθρωπος, άλλωστε, αποτελείται από 70 %. Το νερό, λοιπόν, δεν είναι απλά ένα δημόσιο αγαθό. Το νερό είμαστε εμείς.
Πηγές:
Bieler A. (2018). Resisting Water Privitisation In Greece And Portugal. Ανακτήθηκε από: www.ppesyndey.net (τελευταία πρόσβαση: 21/03/2023)
Lakhani N. (2020). Revealed: millions of Americans can’t afford water as bills rise 80% in a decade. Guardian. Ανακτήθηκε από: www.theguardian.com (τελευταία πρόσβαση: 22/03/2023)
Παλαιολόγος Γ. (2013). Διαχείριση πόσιμου νερού αλά γαλλικά. Καθημερινή. Ανακτήθηκε από: www.kathimerini.gr (τελευταία πρόσβαση: 21/03/2023)
Έτσι το νερό παρέμεινε δημόσιο αγαθό (2022). parallaxi. Ανακτήθηκε από: www.parallaxi.gr (τελευταία πρόσβαση: 22/03/2023)
Ιδιωτικοποίησαν το νερό, έγινε πανάκριβο … και το επανακρατικοποιούν. Ανακτήθηκε από: www.sofokleousin.gr (τελευταία πρόσβαση: 22/03/2023)
