Του παιδιού μου τα likes είναι δυο φορές δικά μου (;)
Ο πρώτος υπέρηχος. Γεννητούρια. Τα πρώτα γενέθλια. Παρέλαση, σχολική παράσταση. Αθλητικές διακρίσεις, επιτυχίες στις εξετάσεις. Μα και πιο ιδιωτικές στιγμές, όπως η ώρα του μπάνιου. Όλο και περισσότεροι γονείς αποφασίζουν να μοιραστούν με τους διαδικτυακούς τους φίλους φωτογραφίες ή βίντεο από τα σημαντικά γεγονότα ή την καθημερινότητα των παιδιών τους. Το φαινόμενο αυτό, μάλιστα, οδήγησε στη δημιουργία του όρου «sharenting». Πρόκειται για ένα νεολογισμό, μια σύνθετη λέξη από τις λέξεις «share» (=μοιράζομαι) και «parent» (=γονιός). Ο όρος συναντάται πρώτη φορά σε ένα άρθρο της Wall Street Journal το 2012. Ωστόσο, η πρακτική του sharenting είναι τόσο παλιά όσο τα social media. Η έρευνα πάντως του φαινομένου αυτού είναι ακόμη σε νηπιακό στάδιο. Κι αυτό μολονότι πολλά παιδιά, των οποίων οι φωτογραφίες ως βρέφη ή νήπια ανέβηκαν στα κοινωνικά δίκτυα, πλησιάζουν τώρα την ενηλικίωση.
Γιατί όμως οι γονείς μοιράζονται τις φωτογραφίες των παιδιών του online; Σύμφωνα με μια έρευνα το ανέβασμα φωτογραφιών φωτογραφιών του μωρού τους και η αλληλεπίδραση με τους ψηφιακούς φίλους που έπεται λειτουργεί εξισορροπητικά στην κοινωνική απομόνωση που μπορεί να νιώθει μια νέα μητέρα. Παρομοίως τα likes και τα θετικά σχόλια που λαμβάνουν για τα παιδιά τους επικυρώνουν το μητρικό τους ρόλο και διαμορφώνουν μια εσωτερική πεποίθηση ότι είναι καλές μητέρες.
Παρόλο που το sharenting έχει συνδεθεί με το διαμοιρασμό φωτογραφιών βρεφών και νηπίων, δεν είναι λίγες οι φορές που γονείς μοιράζονται φωτογραφίες των έφηβων παιδιών τους. Κίνητρο πίσω από αυτό είναι η γονική περηφάνια και η επιθυμία να ενημερώσουν φίλους και συγγενείς για τα κατορθώματα των παιδιών τους. Άλλωστε, αυτός είναι και ένας τρόπος να παραμένουν σε επαφή με συγγενείς ή φίλους που ζουν μακριά.
Έρευνες δείχνουν (Amon et al., 2022) πως οι περισσότεροι γονείς που μοιράζονται φωτογραφίες των παιδιών τους online είναι άτομα ιδιαίτερα ενεργά στα κοινωνικά δίκτυα, διαθέτοντας ένα μεγάλο κύκλο διαδικτυακών γνωριμιών. Δεν ανεβάζουν μόνο φωτογραφίες των παιδιών τους. Ίσα -ίσα προβάλλουν τα ενδιαφέροντά τους, τα ταξίδια, την ζωή χωρίς παιδιά. Η συχνότητα, μάλιστα φωτογραφιών προσωπικών και φωτογραφιών με τα παιδιά τους δε διαφέρει ιδιαίτερα. Ωστόσο, η πρακτική του sharenting, οι φωτογραφίες των παιδιών δεν είναι πάντα μια αθώα ανάρτηση.
Μια φωτογραφία -πολλοί κίνδυνοι
Ακόμη και μια φαινομενικά αθώα φωτογραφία δεν ξέρουμε πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί αν πέσει στα (α)κατάλληλα χέρια ή έστω, μάτια. Μπορεί οι γονείς να νιώθουν ήσυχοι γιατί πρόκειται για ανάρτηση με σύντομη παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα (stories). Ωστόσο, ακόμη και τότε, ένα screenshot αρκεί για να καταλήξει η φωτογραφία του παιδιού τους στο αρχείο κάποιου αγνώστου. Συχνά, μάλιστα, αθώα hashtag όπως #Bathtime ή #ToiletTraining γίνονται εργαλείο στα χέρια παιδόφιλων για να βρουν πιο εύκολα φωτογραφίες. Στη συνέχεια, η φωτογραφία του παιδιού μπορεί να μεταφορτωθεί σε άλλη σελίδα και να γίνει προϊόν διακίνησης μεταξύ παιδόφιλων. Κι αυτοί μπορεί να μην είναι και τόσο άγνωστοι. Αλήθεια, πόσο καλά γνωρίζουμε τους διαδικτυακούς μας φίλους ή ακολούθους;
Δεν είναι μόνον όμως οι κίνδυνοι. Η ανάρτηση προσωπικών στιγμών των παιδιών μας εγείρει ερωτήματα συναίνεσης. Κι ενώ έρευνες (Amon et al., 2022) δείχνουν πώς οι γονείς σπάνια ζητούν τη συναίνεση των εφήβων, τι γίνεται στην περίπτωση των βρεφών και των νηπίων; Εκεί που αδυνατούν να δώσουν συναίνεση και γίνονται έτσι άθελά τους πρωταγωνιστές των ιστοριών μας, εξασφαλίζοντας πληθώρα likes. Ακόμη και αν κρύβονται τα χαρακτηριστικά τους πίσω από καρδούλες ή φατσούλες, οι γονείς δεν έχουν λάβει συναίνεση για να μοιραστούν με τον κόσμο σημαντικές στιγμές της ζωής τους. Δε ρώτησαν ποτέ τα ίδια τα παιδιά αν θέλουν μερικοί άγνωστοι να ξέρουν πότε έφαγαν για πρώτη φορά στερεά τροφή ή πότε έκαναν τα πρώτα τους βήματα. Έτσι, μια ολόκληρη γενιά παιδιών θα μεγαλώσει και θα καταλάβει ότι οι προσωπικές τους στιγμές έχουν «ανέβει» στον ψηφιακό κόσμο πολλά χρόνια πριν αυτά αποκτήσουν συνείδηση του κόσμου γύρω τους.
Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε το sharenting;
Στη Γαλλία υπάρχουν σκέψεις για ποινικοποίηση αυτής της πρακτικής. Το νομοσχέδιο που μελετάται σκοπό έχει να καταστήσει υπεύθυνους τους γονείς για τα δικαιώματα στην ιδιωτικότητα των παιδιών τους, πριν αυτά είναι σε θέση να δώσουν την συγκατάθεσή τους. Σε ακραίες περιπτώσεις, όπου το δικαστήριο θα κρίνει ότι το περιεχόμενο που μοιράζονται οι γονείς είναι βλαβερό ή υπερβολικό ή γίνεται οικονομική εκμετάλλευση της εικόνας του παιδιού, μπορεί να αφαιρείται από τους γονείς το δικαίωμα να μοιράζονται εικόνες του παιδιού τους online -εντελώς. Ωστόσο, πριν φτάσουμε στα δικαστήρια, υπάρχουν τρόποι να μειωθούν οι κίνδυνοι του sharenting.
Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν; Αρχικά να είμαστε πολύ προσεκτικοί στη δημοσίευση «ευαίσθητων» φωτογραφιών, όπως για παράδειγμα την ώρα του μπάνιου. Πριν τη δημοσίευση της φωτογραφίας αρκεί να αναρωτηθούμε: «Αν αυτή η φωτογραφία ήταν σε ένα φωτογραφικό άλμπουμ, θα την έδειχνα σε όλο το σχολείο;». Αν η απάντηση είναι αρνητική, τότε μάλλον η φωτογραφία δεν πρέπει να ανέβει ούτε στη σελίδα μας στο facebook. Έπειτα, μπορούμε να διαλέγουμε μαζί με τα παιδιά ποιες φωτογραφίες θα αναρτήσουμε. Δίνουμε έτσι την ευκαιρία στα παιδιά μας να δημιουργήσουν τα ίδια το ψηφιακό αποτύπωμα που θέλουν να αφήσουν.
Πηγές:
Amon, M. J., Kartvelishvili, N., Bertenthal, B. I., Hugenberg, K., & Kapadia, A. (2022). Sharenting and Children’s Privacy in the United States: Parenting Style, Practices, and Perspectives on Sharing Young Children’s Photos on Social Media. Proceedings of the ACM on Human-Computer Interaction, 6(CSCW1), 1-30. Ανακτήθηκε από: https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3512963 (τελευταία πρόσβαση 20/06/2023
Hsu, H. (2019). Instagram, Facebook and the perils of “sharenting”. The New Yorker. Ανακτήθηκε από: www.newyorker.com (τελευταία πρόσβαση 17/06/2023)
Khatsenkova, S. (2023). “Sharenting”: Why is France trying to stop parents for oversharing their children’s images online? Ανακτήθηκε από: www.euronews.com(τελευταία πρόσβαση 20/06/2023)
Vinney, C. (2022). The Impact of “Sharenting”: How Much Info Is Too Much? Ανακτήθηκε από: www.verywellmind.com (τελευταία πρόσβαση: 20/06/2023)
Γιατί δεν πρέπει ποτέ οι γονείς να βάζουν στις φωτογραφίες των παιδιών τους αυτά τα hashtag. (2018). Lifo. Ανακτήθηκε από: www.lifo.gr (τελευταία πρόσβαση 17/06/2023)
