Στο μυαλό μας όταν ακούμε τη λέξη φιλοσοφία ίσως ο πρώτο φιλόσοφος που σκεφτόμαστε αυτομάτως είναι ο Σωκράτης. Η αλήθεια όμως είναι ότι υπάρχει μια μεγάλη γραμμή φιλοσόφων πολύ πριν από εκείνον, οι οποίοι έθεσαν τα ερωτήματα για να απαντήσει σε αυτά ο Σωκράτης και οι διάδοχοί του. Ονομάστηκαν Προσωκρατικοί και εμφανίστηκαν τον 7ο αιώνα π.Χ. Οι φιλοσοφία τους ασχολούνταν με την Κοσμογονία, την Κοσμολογία (την υφή και τη λειτουργία του κόσμου) και την Γνωσιολογία (ποιες είναι οι δυνατότητες και τα όρια της ανθρώπινης σκέψης). Επιπλέον εκείνοι ήταν οι υπαίτιοι για το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο. Τα έργα τους, έχουν διασωθεί μόνο σε αποσπάσματα, με διάφορους τρόπους, διαμέσου των αιώνων. Οι κυριότερες πηγές μας γι’ αυτούς και τα έργα τους είναι μεταγενέστεροι φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Πλούταρχος κ.ά.
Η σχολή της Μιλήτου
Ο Θαλής ίδρυσε την πρώτη φιλοσοφική σχολή στη Μίλητο. Η φιλοσοφία του στηριζότανε στη θεωρία, ότι ο κόσμος αποτελείται από ένα πρωταρχικό υλικό και συγκεκριμένα, το νερό. Σε αυτή την σκέψη οδηγήθηκε παρατηρώντας ότι το νερό βρισκόταν παντού. Ο Θαλής άνοιξε τον δρόμο προς τη φιλοσοφία κυρίως επειδή η άποψη του βασίστηκε στην παρατήρηση και την λογική. Μετά τον Θαλή, υπήρξαν πολλοί, οι οποίοι υποστήριζαν τη θεωρία του πρωταρχικού στοιχείου αλλά με διαφορετικές εκδοχές, όπως τη φωτιά, τον αέρα, τη γη και η αναζήτηση κατέληξε στον Δημόκριτο ο οποίος θεώρησε ότι το άτομο, είναι πρωταρχική ουσία των πάντων. Στη σχολή της Μιλήτου ανήκαν και ο Αναξίμανδρος με τον Αναξιμένη. Ο Αναξίμανδρος υποστήριζε πως η πρώτη ύλη του κόσμου ήταν το άπειρον, το οποίο γεννούσε την ζέστη και το κρύο τα οποία οφείλονται για τη δημιουργία της υπόλοιπης φύσης στην οποία κυριαρχούσε η περιοδική αρμονία. Ο Αναξιμένης στην συνέχεια αντικατέστησε το άπειρο, με τον αέρα.
Ξενοφάνης και Ηράκλειτος
Ο Ξενοφάνης και ο Ηράκλειτος ήταν συνεχιστές της παράδοσης της σχολής της Μίλητου. Ο Ηράκλειτος είναι ιδιαίτερα γνωστός για την διδασκαλία του γύρω από τον Λόγο, ο οποίος πίστευε ότι κυβερνά τον κόσμο. Με τον Λόγο, πιθανό να εννοούσε μια φυσική αρχή η οποία ενοποιεί τον κόσμο. Η φωτιά έπαιζε σημαντικό ρόλο στην φιλοσοφία του Ηράκλειτου, η οποία έλεγε έμοιαζε με τον Λόγο καθώς και τα δυο αλλάζανε συνεχώς αλλά παραμένανε ίδια. Οι δύο αυτοί φιλόσοφοι έθεσαν τα θεμέλια για την εισαγωγή του σχετικισμού, την απόρριψη του ανθρωπομορφισμού των θεών και τον πανθεϊσμό, θεωρώντας πως ο θεός είναι το σύνολο της φύσης.
Ελεατική σχολή
Ο Παρμενίδης ήταν ο ιδρυτής του μονισμού και της Ελεατικής σχολής. Εκτιμούσε πως τίποτα δεν αλλάζει στον κόσμο και ότι η φύση όλων των πραγμάτων παραμένει η ίδια. Επίσης πίστευε στην δύναμη της λογικής και επέμενε ότι οι αισθήσεις μπορούν να εξαπατήσουν τον άνθρωπο. Χρησιμοποιώντας τη λογική του λοιπόν, κατέληξε στο συμπέρασμα πως το μόνο πράγμα που υπάρχει είναι το «Ον», μια σφαιρική οντότητα η οποία πάντα προϋπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει άφθαρτη.
Πυθαγόρειοι
Ο Πυθαγόρας ήταν από τη Σάμο. Ήταν σημαντικός φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και θεωρητικός της μουσικής. Ταξίδεψε πολύ και κατέληξε στον Κρότωνα, όπου δημιούργησε την σχολή των Πυθαγορείων. Οι Πυθαγόρειοι εντρύφησαν στα μαθηματικά και στη μουσική, μάλιστα πιστεύανε πως ο κόσμος ερμηνεύεται με τα μαθηματικά και τους αριθμούς και ότι αυτά τα δύο ήταν απαραίτητα υλικά για τη φιλοσοφική σκέψη.
Οι Πλουραλιστές
Ο Εμπεδοκλής και Αναξαγόρας ήταν πλουραλιστές φιλόσοφοι υποστήριζαν πως ο κόσμος αποτελείται από διαφορετικής φύσης υλικά που δεν μπορούν να αναχθούν σε μια ουσία. Ο Εμπεδοκλής υποστήριζε πως υπήρχαν 4 υλικά από τα οποία ήταν κατασκευασμένος ο κόσμος: η φωτιά, η γη, ο αέρας και το νερό. Επιπλέον υποστήριζε ότι οι δυνάμεις που διαμόρφωναν τον κόσμο επιδρώντας σε αυτά τα 4 υλικά ήταν η φιλότης και το νείκος.
Λεύκιππος και Δημόκριτος
Ήταν οι ιδρυτές της Ατομικής θεωρίας. Σύμφωνα με αυτή, το δομικό υλικό της φύσης (ενόργανη και ανόργανη ύλη) είναι το άτομο, το οποίο υπάρχει μέσα στο κενό. Η ατομική του θεωρία είναι η μόνη θεωρία που παρουσιάζει ομοιότητες με την ατομική θεωρία του 21ου αιώνα. Ο Δημόκριτος λόγω του εύθυμου χαρακτήρα του έμεινε και γνωστός ως ο «γελαστός φιλόσοφος».
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
Kirk S. Geoffrey, Raven E. John, Schofield Malcom. (2006). Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Εκδόσεις: ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης)
