Πηγή εικόνας:https://www.frieder-vogelmann.net/public/en/project/foucault/
Πολιτισμική Ιστορία και κουλτούρα : Υπόβαθρο
Η πολιτισμική ιστορία, όπως και κάθε άλλη πτυχή της ιστορίας πέρασε και διαμορφώθηκε μέσα από πολλαπλά στάδια. Έστρεψε το ενδιαφέρον της και σε άλλες πτυχές του πολιτισμού τον οποίο και άλλωστε μελετά εξονυχιστικά, ενώ το έργο διάφορων εκπροσώπων της, φρόντισε να δώσει στην πολιτισμική ιστορία μία διαφορετική χροιά, που μελετάται έως σήμερα σε πολλά πανεπιστήμια παγκοσμίως. Αρχικά η μελέτη της πολιτισμικής ιστορίας τοποθετείται χρονικά από την εποχή που οι πρώτες -κυρίως αποικιοκρατικές- παρουσίες δημιούργησαν τον δικό τους πολιτισμό. Από τον αγγλόφωνο κόσμο, μέχρι την ηπειρωτική Ευρώπη, την Ασία, τις Η.Π.Α από τα μέσα του 19ου αιώνα εντοπίζει κανείς τις πρώτες μελέτες περί πολιτισμικής αναφοράς. Την περίοδο εκείνη επικρατεί η λεγόμενη ” κλασσική περίοδος” της πολιτισμικής ιστορίας η οποία όσο οδεύουμε στον 20ο αιώνα, επιδιώκει μία σύγχρονη πολιτισμική στροφή η οποία συνεπάγεται την εκδήλωση κοινωνικού ενδιαφέροντος για τον πολιτισμό, και ειδικά για την σχέση μεταξύ κουλτούρας και κοινωνίας. Τα πρώτα σημάδια για την εμφάνιση της κοινωνικής κουλτούρας στην ιστορία, δίνουν το 1960 οι εργάτες και ο ίδιος ο λαός. Πριν από τη πολιτισμική στροφή, ως κουλτούρα αναγνωριζόταν μόνο μία περιορισμένη επιλογή πολιτισμικών μορφών ή πράξεων, που ήταν πολιτισμικές μορφές ή είδη πολιτισμικής πρακτικής των ελίτ. Χαρακτηριστικά συγκαταλεγεται η ζωγραφική, το θέατρο, η φιλοσοφία, η λογοτεχνία, και οποιαδήποτε πρακτική που απευθυνόταν μονάχα σε “μυημένους” στην υψηλή μόρφωση και τέχνη ανθρώπους. Σταδιακά η κουλτούρα άρχισε να αποτυπώνει κοινωνικές πρακτικές απλών, καθημερινών λαϊκών στρωμάτων που μέσα από την συμπεριφορά και την διαμόρφωση τους, επηρέαζαν το κοινωνικό γίγνεσθαι. Την καλύτερη δυνατή παρουσίαση της σύγχρονης πολιτισμικής ιστορίας- κουλτούρας, έδωσαν μεταξύ άλλων οι Γάλλοι κοινωνιολόγοι: Μισέλ Φουκώ και Πιέρ Μπουρντιέ.
Μισέλ Φουκώ
Ενδεικτικά ο Φουκώ έχει χαρακτηριστεί κυρίως φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και ιστορικός. Το ενδιαφέρον του στρεφόταν στην διακυβέρνηση του σώματος μέσω του μυαλού, και μέσω συγκεκριμένων εξουσιαστικών, πειθαρχικών συστημάτων ταξινόμησης των ιδεών και της πράξης. Σε αυτό το πλαίσιο μερικά από τα αγαπημένα αντικείμενα έρευνας του, ήταν η τρέλα, η παρακολούθηση,οι κλινικές καθένα από τα οποία είχαν το δικό τους ρόλο ως συστήματα ταξινόμησης των ανθρώπων. Ασχολήθηκε ενεργά και με το ζήτημα της σεξουαλικότητας, στο οποίο εξέδωσε και έναν ειδικά αφιερωμένο τόμο. Η συνδρομή του στην ερμηνεία του πολιτισμού,του ανθρώπου, της κοινωνίας γενικότερα σημάδεψε κατά πολύ την μεταγένεστερη μελέτη πάνω σε αυτά τα δεδομένα. Οι λόγοι του, η δημόσια παρουσία του και τα έργα του κατέστησαν εφικτή την επεξήγηση του πολιτισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε το 1968, όταν ο ίδιος σημείωσε το παρόν σε κινητοποιήσεις, πολιτικές αντιπαραθέσεις και φοιτητικές καταλήψεις. Σημαδιακός ήταν και ο ρόλος του στην ίδρυση της ομάδας πληροφοριών για τους φυλακισμένους, την <<Groupe d’infromation sur les Prisons>> ομάδα που εξέφραζε τα δικαιώματα και τα αιτήματα των φυλακισμένων.
Πιέρ Μπουρντιέ
πηγή εικόνας:https://www.goodreads.com/author/show/45739.Pierre_Bourdieu
Κομβική σημασία είχε και το έργο του Π.Μπουρντιέ, αφού το αντικείμενο μελέτης του ήταν το ίδιο με του Φουκώ. Ο ίδιος μέσα από τα έργα του παρέδωσε μία αναλυτική εικόνα για τις έννοιες της διάκρισης, του πολιτισμικού πεδίου, της πολιτισμικής αναπαραγωγής, και της προδιάθεσης ή έξης. Καθένα από αυτά αποτελούν διακριτά σχήματα αντίληψης, σκέψης και πράξης που ο άνθρωπος αποκτά σε μία κοινωνία μέσα από κοινωνικές ή και οικονομικές σχέσεις που τον επηρεάζουν καταλυτικά. Με άλλα λόγια επιδιώκει να αναλύσει πώς σε έναν πολιτισμό εκτυλίσσονται η συναναστροφή του ανθρώπου με τις κατασκευαστές πρακτικές που ο ίδιος έχει φέρει στο προσκήνιο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ο πολιτισμός αλληλεπιδρά με όλες τις πτυχές της οικονομίας, της πολιτικής, της κοινωνίας κ.ο.κ.
Όσο οδεύουμε στον 21ο αιώνα επικρατεί μία “σύγχυση” σχετικά με την πορεία της σύγχρονης πολιτισμικής στροφής που διατύπωσαν μεγάλοι ερευνητές -όπως οι προαναφερθέντες-. Επικρατεί η άποψη ότι η πολιτισμική ιστορική κουλτούρα έχει διαμοιραστεί σε κλάδους, και παίρνει διαστάσεις αναπαραγωγής που ενώ για κάποιον σημαίνει το τέλος μίας εποχής, για κάποιον άλλον να είναι η αρχή. Το σίγουρο είναι ότι είναι αέναη και αποτυπώνει τους τρόπους ζωής των κοινωνικών συνόλων.
Πηγές
Burke Peter,Τι είναι πολιτισμική ιστορία;, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2009
