Ο Maurits Cornelis Escher (Μάουριτς Κορνέλις Έσερ, 1898) ήταν διάσημος εικαστικός καλλιτέχνης ολλανδικής καταγωγής. Υπήρξε κάκιστος μαθητής και στο μόνο μάθημα που ήταν εξαιρετικός ήταν το σχέδιο. Ήταν γιος πολιτικού μηχανικού και ξεκίνησε τις σπουδές του στη Σχολή Αρχιτεκτονικής και Διακοσμητικών Τεχνών αλλά επειδή σύντομα διαπίστωσε πως ήταν εκτός των δυνατοτήτων του άλλαξε κατεύθυνση και επικεντρώθηκε στο σχέδιο. Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του γραφίστα και όταν, πολύ σύγχρονοί του νέοι τον κατέτασσαν στην Op Art, δήλωνε απορία. Ασχολήθηκε με το σχέδιο, τη χαρακτική και δημιούργησε μικρά αριστουργήματα σε χαλκογραφία, ξυλογραφία, λιθογραφία.
Η εύθραυστη υγεία του, τον οδήγησε να επισκεφθεί πιο θερμά κλίματα (1922). Ταξίδεψε σε όλη την Ιταλία όπου γνώρισε τη μετέπειτα γυναίκα του, Jetta Umiker, και με την οικογένειά του εγκαταστάθηκε στη Ρώμη απ’ όπου έφυγε (1935), όταν ο Μουσολίνι ανέβηκε στην εξουσία διότι τη θεωρούσε πια αφιλόξενη. Για έντεκα χρόνια. ο Esher περιδιάβαινε την ιταλική επικράτεια σχεδιάζοντας σκίτσα τα οποία επεξεργαζόταν αργότερα. Σε αυτά στηρίχθηκαν έργα του, όπως, η λιθογραφία του Καταρράκτη ή η ξυλογραφία Pineta Calvi (1932) που χαράχθηκε πάνω σε ξύλο των απεικονιζόμενων δέντρων.
Ένας καινούριος κόσμος άνοιξε για τον Esher με το ταξίδι του στην Ισπανία. Η επαφή του με τη Μαυριτανική Αλάμπρα στη Γρανάδα έστρεψε το ενδιαφέρον του στις γεωμετρικές συμμετρίες. Γοητεύτηκε από τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα, τα περίτεχνα διακοσμητικά σχέδια και τα εξέλιξε.
Όταν έφυγε από την Ιταλία πήγε στην Ελβετία. Κατά τη διάρκεια της διαμονής του εκεί σχεδίασε 62 από τα 137 συνολικά σχέδια τακτικής διαίρεσης που δημιούργησε. Το κλίμα, όμως, δεν ήταν κατάλληλο γι’ αυτόν κι έτσι βρέθηκε στο Βέλγιο προτού τελικά εγκατασταθεί, οριστικά, στην Ολλανδία (1941).
Μπορεί ο Escher να έγινε γνωστός μέσα από τις μαθηματικές του εκτυπώσεις, ωστόσο, παρήγαγε περισσότερες από 448 λιθογραφίες, ξυλογραφίες, 2000 σχέδια και σκίτσα, εικονογράφησε βιβλία, σχεδίασε τοιχογραφίες, γραμματόσημα ακόμη και ταπισερί.
Η δημιουργικότητα του Escher και η αποτύπωση των φανταστικών του κόσμων έπλασαν κάτι ασύλληπτο· την απεικόνιση αδύνατων γραφικών παραστάσεων και την ψευδαίσθηση του απείρου. Για τους περισσότερους από εμάς, τα μαθηματικά και ιδιαίτερα οι αρχές τις προβολικής γεωμετρίας και τα πορίσματα με τις προτάσεις της μη Ευκλείδειας γεωμετρίας, μπορεί να αποτελούν ένα άγνωστο τρομακτικό πεδίο, για τον Escher, όμως, υπήρξαν οι βάσεις των σχεδίων του. Παρόλο που δεν είχε ιδέα από μαθηματικά μπορούσε να τα αντιληφθεί οπτικά.
Το ταξίδι του στη Μεσόγειο (1936) του χάρισε τη μεγαλύτερη πηγή έμπνευσης. Όπως δήλωσε, απέκτησε πάθος για συμμετρία και τάξη και καθόρισε το έργο του. Χάραξε καινούριους δρόμους, κυριολεκτικά και μεταφορικά, για το πως αντιλαμβανόμαστε το χωροχρόνο. Τα σχέδια του ξεγελούν τα μάτια των θεατών καθώς πουλιά μετατρέπονται σε ψάρια, σαύρες μπαινοβγαίνουν από τρισδιάστατους σε δισδιάστατους χώρους, χέρια ζωγραφίζουν το ένα το άλλο, μορφές ανεβοκατεβαίνουν εσωτερικές σκάλες και αναπάντεχα βρίσκονται σε εξωτερικές, από τη σκιά προκύπτει το φως και καταλήγει στο ότι όλα είναι σχετικά. Η κίνηση μπορεί να είναι αέναη και οι κόσμοι του είναι σε θέση να επεκταθούν στο άπειρο.
Αν θέλεις να εστιάσεις την προσοχή σε κάτι φανταστικό τότε πρέπει να ξεγελάσεις πρώτα απ’ όλα τον εαυτό σου και μετά τους θεατές, παρουσιάζοντας την ιστορία με τέτοιο τρόπο που το φανταστικό στοιχείο να είναι κρυμμένο … να υπάρχει ένα ξεκάθαρο μήνυμα, το οποίο δεν θα γίνεται άμεσα αντιληπτό με το μάτι.
Advertising
Στην αρχή της σταδιοδρομίας του, ο Escher, σχεδίαζε τοπία, έντομα, ζώα, κάποιες προσωπογραφίες ή ότι είχε σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Η οξυμένη παρατηρητικότητά του και η αίσθηση των μαθηματικών τον οδήγησαν στο να προσθέσει διαστάσεις στο επίπεδο. Ασχολήθηκε με την Κανονική διαίρεση των επιπέδων (1922) και με το σχέδιο του Οκτώ Κεφάλια, τα οποία απεικόνισε να βγαίνουν το ένα μέσα από το άλλο κατορθώνοντας να καλύψει πλήρως το επίπεδο. Δύο χρόνια αργότερα πειραματίστηκε με τη Μη κανονική προοπτική ενώ με το έργο του Δρόμος και Νεκρή Φύση (1937) ξεκίνησε το ταξίδι στο αδύνατο αποτυπώνοντας εικόνες που γεννούσε η πλούσια φαντασία του και η μαγική χρήση των μαθηματικών .
Ένα από τα πολύ γνωστά έργα του είναι τα Χέρια που σχεδιάζουν και αποτελεί μια πολύ όμορφη οφθαλμαπάτη, όπως τα περισσότερα έργα του. Επίσης, παίζοντας με το φως και τη σκιά στο Ουρανός και Νερό προσφέρει μια ενδιαφέρουσα μετάβαση του ουράνιου στοιχείου στο υδάτινο ή αντίστροφα καθώς πτηνά και ψάρια εισχωρούν από το ένα στοιχείο στο άλλο.
Η μελέτη του Escher για την τοπολογία, το σύγγραμα του Πόλυα, η επαφή του με τον μαθηματικό Πένροουζ που τον οδήγησαν στη δημιουργία του Πάνω και Κάτω, του Καταρράκτη καθώς και οι συζητήσεις του με τον Κόξτερ για την Υπερβολική Γεωμετρία έδωσαν ώθηση στη δημιουργικότητα και ακρίβεια στα σχέδια του, ενώ, πειραματίστηκε με την απεικόνιση του άπειρου σε δύο διαστάσεις. Συνεχίζοντας το παιγνίδι του, με την προοπτική και την αντιληπτική ικανότητα, δημιουργεί το Ανεβαίνοντας και Κατεβαίνοντας. Πρόκειται για τη σχεδίαση ενός άπειρου βρόχου με σκάλες όπου ανεβοκατεβαίνουν άτομα αλλά είναι αδύνατο, όπως τα περισσότερα έργα του, να κατασκευαστεί.
Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο που τα έργα του θεωρούνται αριστουργήματα τεχνικής όπου απεικονίζεται η μαθηματική σχέση ανάμεσα στο χώρο, τις μορφές, τα σχήματα. Ο Escher προχώρησε στην έκδοση δοκιμίου για τις ξυλογραφίες (1933), αποτύπωσε τα συμπεράσματά του σ’ ένα τετράδιο με τίτλο Η τακτική διαίρεση τομέων σε ασύμμετρα παραλληλισμένα πολύγωνα (1946) και εξέδωσε το βιβλίο Κανονική Διαίρεση του Επιπέδου. Παρότι θεωρούσε τον εαυτό του καλλιτέχνη ένοιωθε πιο κοντά στην επιστήμη. Πολλές σημαντικές εκθέσεις με τα έργα του έχουν πραγματοποιηθεί σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα έχουμε την τύχη να μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με τα έργα του Escher στο Μουσείο Ηρακλειδών που διαθέτει μια πολύ μεγάλη συλλογή.
Τα έργα του έγιναν αντικείμενα αποδοχής και θαυμασμού, αρχικά, από επιστήμονες και μαθηματικούς πριν ακόμη τον καλοανακαλύψει η Τέχνη. Έκανε ψηφιδωτές συνθέσεις με επαναλαμβανόμενες επικαλύψεις, σχεδίασε νέους κόσμους με ανέφικτα αντικείμενα, όπως ο Κύβος του Νέκερ και το Τρίγωνο του Πένροουζ. Χρησιμοποίησε πολύεδρα και γεωμετρικές παραμορφώσεις, όπως στο έργο του Βαρύτητα όπου χρωματιστές χελώνες, μέσα από ένα ψηφιδωτό δωδεκάεδρο, υψώνουν το κεφάλι τους.
Ο Escher έφυγε (1972) από τη ζωή έχοντας κατακτήσει την εκτίμηση των συγχρόνων του τόσο από την καλλιτεχνική όσο και από την μαθηματική κοινότητα και είχε τιμηθεί για την προσφορά του, μεταξύ άλλων, με το παράσημο του Ιππότη του Τάγματος Όραντζ-Νάσσαου. Έπαιξε με την αρχιτεκτονική, την προοπτική και τους ανέφικτους χώρους. Για τον Escher η πραγματικότητα είναι συναρπαστική. Η δυναμική του συνεχίζει να επηρεάζει τέχνη και επιστήμη σε όλο τον κόσμο. Το έργο του αποτελεί έκφρασης της φαντασίας και απηχεί την μεγάλη παρατηρητικότητα που διέθετε για τον τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Βιβλιογραφία
Λύκος Ανδρέας. (2015). Αναμνήσεις Συμμετρίας. Μια μυθιστορηματική περιήγηση στο έργο του χαράκτη Μ. Κ. Έσερ. Αθήνα:Γαβριηλίδης
Διαδίκτυο:
M. C. Escher. Ανακτήθηκε από: https://www.theartstory.org/artist-escher-mc.htm [Τελευταία πρόσβαση 15/2/19]
Maurits Cornelious Escher. Ανακτήθηκε από: http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Escher.html [Τελευταία πρόσβαση 16/2/19]
M. C. Escher. Ανακτήθηκε από: https://www.britannica.com/biography/M-C-Escher [Τελευταία πρόσβαση 15/2/19]
M. C. Escher. Ανακτήθηκε από: https://www.mcescher.com/ [Τελευταία πρόσβαση 16/2/9]
The impossibole world of MC Escher. Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/artanddesign/2015/jun/20/the-impossible-world-of-mc-escher [Τελευταία πρόσβαση 16/2/19]
