«Νομίζαμε πως όλα είχαν λεχθεί σχετικά με την αφίσα, μέχρι που εμφανίστηκε ο Παύλος» P. Restany (κριτικός τέχνης)
Μπαίνοντας στο σταθμό του μετρό στην πλατεία Ομόνοιας ήρθαμε πολλές φορές σε επαφή με ένα γιγαντιαίο πίνακα. Πρόκειται για ποδοσφαιριστές συμμετέχουν στην εξέλιξη ενός αγώνα. Το υλικό του έργου είναι ασυνήθιστο. Έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά από κομματάκια χαρτιού. Πρόκειται για δημιουργία του καλλιτέχνη Παύλου Διονυσόπουλου ή Pavlos, όπως είναι διεθνώς γνωστός.
Ο Pavlos γεννήθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα (1930) σ’ ένα μικρό χωριό της νότιας Πελοποννήσου, τα Φιλιατρά. Πρόκειται για έναν δημιουργό που ασχολείται με θέματα της καθημερινότητας δημιουργώντας έργα από χαρτί. Μέσα από τα γλυπτά του μπορούμε να διαπιστώσουμε πώς αντιλαμβάνεται το Νεορεαλισμό και τη Λαϊκή Τέχνη (Pop Art). Από τα μεταλλικά σύρματα και τις κομμένες λωρίδες αφισών που χρησιμοποιεί αναδεικνύονται κουρτίνες, γραβάτες, πουκάμισα, σακάκια, παλτό κ.α. αλλά και συνθέσεις κάθε λογής, όπως τοπία, νεκρές φύσεις, χωράφια, θάλασσες, δέντρα. Ο Pavlos, με τον τρόπο που αξιοποιεί το χρώμα και τοποθετεί το υλικό του, ζωντανεύει τα έργα του.
Η επιτυχία του έγκειται στη διαβαθμισμένη χρωματική τονικότητα τους που προκύπτει από την αριστοτεχνική χρήση των άκρων των χάρτινων λωρίδων. Οι νεκρές του φύσεις διακρίνονται για τη ρεαλιστικότητα των χρωμάτων τους. Η συμμετρία διέπει τα έργα του, καθώς στα θέματα του ο Pavlos αναπτύσσει τα αντικείμενα, στον εκάστοτε καμβά που θα επιλέξει, συμμετρικά και περιμετρικά σε κάθετους άξονες.
Ο Pavlos σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1947). Κατόπιν, λαμβάνοντας υποτροφία από την Γαλλία, πήγε στο Παρίσι και φοίτησε στην Ακαδημία Grande Chaumiere (1954). Στη Σχολή Καλών Τεχνών δάσκαλος του ήταν ο Γιάννης Μόραλης. Για όσο καιρό βρισκόταν στο εξωτερικό επισκέφτηκε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και επιστρέφοντας στην Ελλάδα (1955) ασχολήθηκε με τη θεατρική σκηνοθεσία και τη διαφήμιση. Λαμβάνοντας τριετή υποτροφία (1958) από το ελληνικό κράτος ξαναπήγε στο Παρίσι, αυτή τη φορά για να μείνει οριστικά.
Εκεί ήρθε σε επαφή με το «Νεορεαλισμό» (Nouveau Réalisme), θεμελιωτής του οποίου, με μανιφέστο του, υπήρξε ο Γάλλος κριτικός Τέχνης Pierre Restany και τους Affichistes (1960) που παρουσιάστηκαν στο ευρύ κοινό με την έκθεση «Σαράντα βαθμοί υπό το Dada» (1961). Είναι η εποχή που η χρήση ευτελών καθημερινών υλικών του σύγχρονου πολιτισμού μεταφέρεται στον καμβά για να βρει νέους δρόμους, ώστε να ξεφύγει από την συμβατική ζωγραφική. Η εποχή που, κινηματογραφικά προϊόντα όπως o Elvis Presley, η Marilyn Monroe, μετατρέπονται σε λατρευτικά σύμβολα. Βρισκόμαστε στη χαραυγή της Pop Art όπου ο Αμερικανός καλλιτέχνης Robert Rauschenberg στους «Συνδυαστικούς Πίνακές» του (Combine Paintings), με ελεύθερη χρήση χρώματος, τοποθετεί αληθινά αντικείμενα στα έργα του. Επίσης, ο Βρετανός Richard Hamilton παρουσιάζει στην έκθεση «This is Tomorrow» (1956) το πρώτο κολάζ του που αποτελεί επιτομή της Pop Art.
«Η φιλοσοφία μου είναι να φέρνω τη χαρά, την φαντασία και την ομορφιά στα καθημερινά αντικείμενα». (Pavlos)
Οι Affichistes μετέφεραν στο μουσαμά σκισμένες και κολλημένες αφίσες σε αλλεπάλληλα στρώματα, προσπαθώντας, μέσα από αυτές, να αποδώσουν μια αναπαράσταση του αληθινού κόσμου. Στο Παρίσι, ο Pavlos γνώρισε πολλούς αξιόλογους καλλιτέχνες της εποχής, όπως οι Cesar, Haynes, Giacometti, Raymond, Calder, Dubuffet. Δημιούργησε, όμως, τη δική του εικαστική γλώσσα για την απόδοση των χρωμάτων, της υφής και του χώρου. Επίσης, γνωρίστηκε με τον κριτικό τέχνης Pierre Restany. Ο Pavlos απελευθερώνει τα υλικά που χρησιμοποιεί. Αφηγείται σύγχρονες καθημερινές ιστορίας μιας κοινωνίας που έχει μετατρέψει τα υλικά αντικείμενα σε αξίες· παρόλο που μεταφέρει μια ποιητική και, συνάμα, μεταφυσική αίσθηση τους.
Αρχικά κόβει χαρτιά από περιοδικά και κατόπιν βλέποντας στους τοίχους του Παρισιού την ποικιλία και τα χρώματα στις αφίσες βρίσκει το υλικό που χρειάζεται για τις δημιουργίες του. Αξιοποιώντας μια μηχανή τυπογραφείου παίρνει αφίσες που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί και, αφού τις κόβει σε λωρίδες, τις συναρμολογεί σε αλλεπάλληλες πυκνές στρώσεις με τέτοιο τρόπο ώστε οι άκρες και τα χρώματα τους να δημιουργούν μεγάλες, και καθόλου τυχαίες, αφηρημένες συνθέσεις.
Με το πέρασμα του χρόνου προχωρά σε μια κυματόσχημη και καμπυλοειδή χρήση των λωρίδων που αποδίδει μια δυναμική «Μπαρόκ» κίνηση στα έργα του, ενώ, ταυτόχρονα, του δίνει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει καλύτερα τα χρώματα των αφισών. Καθώς εξελίσσεται «τσαλακώνει» τις λωρίδες, ενώνει μορφές και χρώματα και είναι σε θέση να αποδώσει εικόνες στο κοινό του σε μεγέθυνση. Η τελειοποίηση της τεχνικής του, δίνει στον Pavlos την ελευθερία να διαφοροποιεί την ιδιότητα του υλικού του, να δημιουργεί περίτεχνες συνθέσεις σε ποικίλους χρωματικούς συνδυασμούς. Πετυχαίνει ζωντάνια, εκφραστικότητα και πλαστικότητα στα έργα του χωρίς καν ν’ αγγίξει πινέλο ή να βουτήξει σε χρώμα. Μετατρέπει τις λεπτές χάρτινες λωρίδες, που προκύπτουν από τις κομμένες αφίσες, σε ζωγραφικές πινελιές. Οι πλούσιοι ποικιλόχρωμοι συνδυασμοί που επιλέγει, υπογράφουν τη μοναδικότητα του έργου του.
«Εγώ είμαι θύμα της αισιοδοξίας μου. Είμαι από αυτούς που όταν πονάνε δεν κλαίνε, αλλά τραγουδάνε», έχει πει.
Αθεράπευτα αισιόδοξος, ο Pavlos επιβιβάστηκε στο σύννεφο της φαντασίας του και αξιοποιώντας φθηνά υλικά τα μετέτρεψε σε έργα τέχνης. Έγινε, έτσι, από στους σημαντικότερους καλλιτέχνες της εποχής μας. Δημιούργησε τα δικά πινέλα και το δικό του καμβά∙ έφτιαξε το δικό του όχημα και ταξιδεύει με αυτό. Για τον ίδιο, μέσα από την δουλειά του, θρυμματίστηκαν τα όρια ανάμεσα στη ζωγραφική και τη γλυπτική που ενώθηκαν. Οι τρισδιάστατες αφηγήσεις του επεκτείνουν την οπτική ψευδαίσθηση. Βλέποντας κάποιος έργα του όπως το Δάσος, το Ναός ή την Αίθουσα διαλέξεων αισθάνεται πως η μεταξύ τους απόσταση εκμηδενίζεται.
Η συμμετοχή του στο παρισινό Salon, όπου εξέθεσε ένα έργο του φτιαγμένο από λωρίδες αφισών μηχανή, φανέρωναν την κλίση του προς το «Νεορεαλισμό», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Pierre Restany. Για τον Restany, ο Pavlos έφερε ξανά στο προσκήνιο την αφίσα που ήταν σε φθίνουσα πορεία και της έδωσε νέα ζωή και μια νέα υπόσταση.
Ο Pavlos εξέθεσε για πρώτη φορά τα έργα του (1964) στη γαλλική πρωτεύουσα, Gallerie J, όπου παρουσίασε την προσωπική του δουλειά. Ακολούθησαν πολυάριθμες εκθέσεις σε ευρωπαϊκές χώρες, στην Αμερική αλλά και στην Ελλάδα. Όταν στη Gallerie Ileana Sonnabend του Παρισιού εκθέτει «κολόνες» του (1968), που για τον ίδιο αποτελούν την ουσία της γλυπτικής, από χάρτινο υλικό, δημιουργεί αίσθηση. Συνεργάστηκε με τον μεγάλο συλλέκτη Αλέξανδρο Ιόλα εκθέτοντας έργα του με θέμα Νεκρή φύσης. Συμμετείχε σε πολλές ομαδικές εκθέσεις τόσο σε γαλλικά Salon όσο και σε Biennales.
Στην Ελλάδα, η πρώτη του προσωπική έκθεση έγινε στο ινστιτούτο Goethe (1971). Είχε ήδη παρουσιάσει την ελληνική παραγωγή Πρωτοποριακής Τέχνης στο Βερολίνο με την Avantgarde Griechenland (1968) και μερικά χρόνια αργότερα στο Λονδίνο, στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης (ICA, 1975), συμμετέχει στο: Οκτώ καλλιτέχνες, Οκτώ στάσεις, Οκτώ Έλληνες. Οκτώ χρόνια (1972) μετά την πρώτη ατομική του έκθεση στο εξωτερικό, διοργανώθηκε αναδρομική έκθεση των έργων του στη Γερμανία (Kunstverein, Ανόβερο).
Ο Pavlos, δεν περιορίστηκε στις εκθέσεις αλλά δημιούργησε και happenings. Στο Folkwang Museum στο Essen (1973), με χρήση ειδικής κόλλας που στέγνωνε αργά, ζωγράφισε διάφορες φιγούρες αθλητών σε τοίχο του μουσείου, αόρατες, αρχικά, στο μάτι, οι οποίες γίνονταν ορατές όταν το κοινό έριχνε κομφετί στον τοίχο. Κάτι αντίστοιχο διοργανώνει σχεδόν 30 χρόνια αργότερα (2000) με το έργο του Ανώνυμο στο μετρό της Ομόνοιας.
Στη Biennale της Βενετίας (198ο), το ελληνικό περίπτερο κόσμησε ο Pavlos, με τα έργα του να εκθέτονται με κορδέλα περιτυλίγματος. Λίγο αργότερα έλαβε μέρος στο festival Ευρωπάλια (1982) στο Βέλγιο. Με αφορμή την ανακήρυξη της Αθήνας, ως πολιτιστικής πρωτεύουσα της Ευρώπης, πραγματοποίησε μια έκθεση (1985) στην Πινακοθήκη Πιερίδη με υπερμεγέθεις σημαίες χωρών, που αποτελούσαν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με αυτόν τον τρόπο μεταφέρει το μήνυμα για την ανάγκη ενότητας μεταξύ των κρατών και διατήρησης της πολιτιστικής τους ταυτότητας.
Ανάμεσα στις σημαντικές στιγμές του ήταν η προβολή του έργου του «Νεκρή Φύση» (1988) στο εξώφυλλο του περιοδικού Pallete. Επίσης, δημιουργήθηκε διαφημιστική καμπάνια για την εταιρεία Air France, με βάση το έργο του «Το μαγικό τραπέζι». Άλλη μια αναδρομική έκθεσή του πραγματοποιήθηκε στη Sorbonne (1992) στο παρεκκλήσι της οποίας εκτέθηκαν οι δημιουργίες του. Η έκθεση τιτλοφορήθηκε «30 Χρόνια Χαρτιού». Εξέθεσε έργα του (1997) στη Σχολή Καλών Τεχνών της Ελλάδας (Αθήνα), την ίδια χρονιά που παρουσιάστηκε αναδρομική έκθεση του στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Θεσσαλονίκη).
Η τέχνη του εξελίσσεται συνεχώς. Ο Pavlos απεικόνισε εκτός των αντικειμένων της καθημερινότητας, καταναλωτικά είδη, που τα τιτλοφορεί όπως ο Magritte, ως Καπέλο, Παλτό, Μπολ, Κουρτίνες, Στήλες, Φρούτα, και εικόνες της φύσης όπως είναι Θάλασσα, Δάσος, χορτάρι. Επίσης, φιλοτέχνησε υπερήρωες, όπως είναι οι Spiderman και Batman. Σε μια έκθεση του στο Παρίσι «Les Super» παρουσίασε στη Gallery Strouk (2013) μόνο Υπερήρωες. Μέσα από τις έργα του, ο Pavlos δίνει την οπτική ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης τόσο στα αντικείμενα που απεικονίζει όσο και στις εικόνες. Εκτός από το χαρτί αξιοποιεί κορδέλες «bolduc» και μαλλί από χάλυβα.
Όταν κάποια στιγμή, κατά την προετοιμασία μιας έκθεσης που λάμβανε χώρα στην Αμερική (1992), ο Pavlos διαπίστωσε ότι ο όγκος της δουλειάς που έπρεπε να πραγματοποιήσει ήταν μεγαλύτερος από το χρόνο που είχε στην διάθεση του εργάστηκε νυχθημερών για να την ολοκληρώσει. Τα κατάφερε αλλά δεν κατέστει εφικτό να παραστεί στα εγκαίνια της έκθεσης του αφού, αντί για το Μαϊάμι, βρέθηκε στην εντατική.
Ο Pavlos κατέκτησε τη δική του καλλιτεχνική ματιά για την τέχνη, συνέβαλε στην αύξηση των καλλιτεχνικών εκφραστικών μέσων, γνωρίζοντας, ταυτόχρονα, τη διεθνή καταξίωση. Μακάρι, στο μέλλον, η λέξη πόλεμος να παραπέμπει μόνο στο χαρτοπόλεμο του. Έργα του εκτίθενται σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία, όπως είναι το παρισινό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, το Πομπιντού, το νεοϋορκέζικο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, η Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των Βρυξελλών και πολλά άλλα.
Πηγές:
Pavlos (Dionyssopoulos) (1930). Ανακτήθηκε από dp.iset.gr [Τελευταία πρόσβαση 6/5/19]
Pavlos at Roma Gallery. Ανακτήθηκε από und-athens.com [Τελευταία πρόσβαση 6/5/19]
Παύλος (Διονυσόπουλος) (1930). Ανακτήθηκε από dp.iset.gr [Τελευταία πρόσβαση 11/5/19]
Παύλος (Διονυσόπουλος) (Φιλιατρά 1930). Ανακτήθηκε από nationalgallery.gr [Τελευταία πρόσβαση 7/5/19]
Dionyssopoulos Pavlos. Ανακτήθηκε από mchampetier.com [Τελευταία πρόσβαση 12/5/19]
