Ύστερα από τη Γαλλική Επανάσταση πολλοί ήταν οι λαοί που επεχείρησαν να επαναστατήσουν και αυτοί με τη σειρά τους. Ορατά τα αποτελέσματα της Επανάστασης του 1789 και της βελτίωσης της ζωής των ανθρώπων (ως ένα βαθμό πάντα) και οι Βαλκάνιοι λαοί επιθυμούσαν μια αλλαγή. Στις αρχές του 19ου αιώνα τα Βαλκάνια βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της μεγάλης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πολλά έθνη και θρησκείες συνυπήρχαν σε εκείνο το χώρο για περίπου τρεις αιώνες κάτω από την ομπρέλα των Οθωμανών. Τα πράγματα όμως δεν κρατιούνται ποτέ ίδια για πάντα. Οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες και οφείλονται σε πολλούς παράγοντες.
Αρκετοί στις μέρες μας έχουν την εντύπωση πως η Ελληνική Επανάσταση ήταν η πρώτη βαλκανική εξέγερση της εποχής των εθνικισμών. Δεν μπορούμε να πούμε πως δεν ήταν σημαντική, αν μη τι άλλο έφερε αλλαγές που επηρέασαν την Ευρώπη και τα πράγματα στη Μεσόγειο. Χρονολογικά όμως, η πρώτη βαλκανική εξέγερση είχε γίνει από τους Σέρβους. Η Σερβική Επανάσταση θα μας απασχολήσει στη συνέχεια.
Αιτίες
Όπως αναφέρθηκε λίγο πιο πάνω, η Γαλλική Επανάσταση και οι ιδέες που εκφράστηκαν κατά τη διάρκεια αυτής, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την έναρξη της Σερβικής Επανάστασης. Εξάλλου, πολλές εξεγέρσεις είχαν ως παράδειγμά τους τη Γαλλική Επανάσταση. Επίσης η άνοδος της σερβικής ελίτ και των εμπόρων πέρα από τον Δούναβη συνέβαλαν στη μετάδοση των νέων ιδεών για τη δημιουργία μιας νέας πραγματικότητας, μιας νέας Ευρώπης. Επιπλέον, η επιθυμία των Ρώσων να έχουν λόγο στις υποθέσεις των Βαλκανίων, συνέβαλε στη σερβική Επανάσταση. Η Σερβική Επανάσταση χωρίζεται σύμφωνα με τους ιστοριογράφους σε δύο περιόδους, όσες και οι εξεγέρσεις που είχαν γίνει.
Πρώτη Σερβική Εξέγερση (1804-1913)
Έναρξη για την Επανάσταση στη Σερβία ενάντια των Οθωμανών ήταν στις 14 Φεβρουαρίου 1804. Όμως τα πράγματα ξεκινούν λίγα χρόνια νωρίτερα. Το 1801 η περιοχή στην οποία βρίσκεται σήμερα η Σερβία είχε καταληφθεί από τον γενιτσαρικό στρατό διοικώντας πιο ανεξάρτητα από τον Σουλτάνο και επιβάλλοντας βαριά φορολογία στους Σέρβους. Το 1804 οι γενίτσαροι, φοβισμένοι ότι ο Σουλτάνος θα χρησιμοποιούσε Σέρβους εναντίον τους, δολοφόνησαν πολλούς εξέχοντες Σέρβους ευγενείς (σφαγή των Κνέζων) και η στιγμή της εξέγερσης μόλις είχε φτάσει. Ηγέτης της ήταν ο Καραγιώργης Πέτροβιτς. Η επιτυχία στο κομμάτι των μαχών ήταν τέτοια όπου ο Πέτροβιτς στις 8 Ιανουαρίου 1807 ανακήρυξε το Βελιγράδι ως πρωτεύουσα της Σερβίας. Από αυτή την εξέγερση και την έκβαση που είχε επηρεάστηκαν και οι Βούλγαροι και οι Έλληνες ώστε να επαναστατήσουν και αυτοί λίγα χρόνια αργότερα.
Αρκετοί Σέρβοι εκτός των συνόρων μετακόμισαν στο Βελιγράδι. Μορφωμένοι Σέρβοι, έμποροι, βιοτέχνες μετακινήθηκαν από την Αυτοκρατορία των Αψβούργων για να δημιουργήσουν ένα σύγχρονο σερβικό κράτος. Παρόλο αυτής της επιθυμίας τα πράγματα δεν οδηγήθηκαν έως εκεί που επιθυμούσαν οι επαναστάτες. Η Ρωσική Αυτοκρατορία, αρωγός των Σέρβων στην εξέγερση, απέσυρε τα στρατεύματά της εξαιτίας της Γαλλικής εισβολής το 1812. Αποτέλεσμα αυτής της πράξης των Ρώσων ήταν ανακατάληψη του Βελιγραδίου. Πολλοί, μεταξύ αυτών και ο Καραγιώργης Πέτροβιτς, εξορίστηκαν με τους σερβικούς θεσμούς που είχαν δημιουργήσει οι επαναστάτες να καταργούνται αυτομάτως.
Δεύτερη Σερβική Εξέγερση (1815-1817)
Τη περίοδο του Πάσχα του 1815 οι Σέρβοι με ηγέτη τον Μίλος Ομπρέντοβιτς αποφάσισαν ομόφωνα τη δεύτερη εξέγερση εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι λόγοι για τους οποίους αποφασίστηκε να γίνει τότε η καινούργια εξέγερση ήταν δύο. Αρχικά υπήρχε φόβος για πιθανές βίαιες συμπεριφορές των Τούρκων εναντίον των Σέρβων προυχόντων. Επίσης, είχε γίνει γνωστό πως ο Καραγιώργης ετοιμαζόταν να επιστρέψει από τη εξορία, κάτι που δεν ήθελε η αντικαραγιωργική θέση των επαναστατών.
Η εξέγερση ξεκίνησε και η οξυδέρκεια του Ομπρέντοβιτς βοήθησε στη διπλωματία με τους Οθωμανούς. Οι Οθωμανοί φοβούμενοι μετά την ήττα του Ναπολέοντα στη Ρωσία μήπως οι Ρώσοι παρενέβαιναν στα Βαλκάνια συμφώνησαν με τους Σέρβους. Η συμφωνία έλεγε πως η Σερβία θα γινόταν ένα αυτόνομα-ημιανεξάρτητο κράτος που θα υπαγόταν ονομαστικά στη Υψηλή Πύλη. Έτσι αναγνωρίστηκε επισήμως το Σερβικό Πριγκιπάτο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Κούγια, Κ. (2020). “Σήκω Σερβία…”: Η πρώτη Βαλκανική Επανάσταση. Ανακτήθηκε από https://www.offlinepost.gr/2020/12/30/siko-servia-i-proti-valkaniki-epanastasi/ (τελευταία πρόσβαση 16.9.2021)
Βασιλείου, Σ. (2021). 15 Φεβρουαρίου 1804: Ξεσπά η πρώτη Σερβική Επανάσταση κατά των Οθωμανών. Ανακτήθηκε από https://www.ptisidiastima.com/1804-first-serbian-uprising/ (τελευταία πρόσβαση 16.9.2021)
