Η παιδική εργασία ήταν και συνεχίζει δυστυχώς μέχρι και τις μέρες μας
σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη να είναι ένα ζήτημα που «καίει». Για πολλά παιδιά δε θεωρείται δεδομένο ούτε το ξέγνοιαστο παιχνίδι με τους φίλους τους, ούτε το σχολείο ούτε και η θαλπωρή της οικογένειάς τους. Η πραγματικότητα αυτή ίσχυε σε μεγάλο βαθμό και στη μεταπολεμική Ελλάδα, η οποία μετρούσε τις πληγές της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, ενώ και η φτώχεια απλωνόταν σαν μαύρο σύννεφο πάνω από τη χώρα.
Πολλά παιδάκια τότε ήδη από πολύ τρυφερή ηλικία αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το σπίτι και τον τόπο τους και να βρουν την τύχη τους στην πρωτεύουσα προκειμένου έτσι να βοηθήσουν την οικογένειά τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκαν φυσικά και τα κορίτσια που δούλευαν ως υπηρέτριες στα σπίτια των πλούσιων Αθηναίων, οι λεγόμενες «δούλες των Αθηνών».
Οι μικρές βιοπαλαίστριες- η πλειονότητα των οποίων προερχόταν από τις Κυκλάδες- κατέφθαναν στην Αθήνα και είτε με τη μεσολάβηση μεσιτών είτε με συστάσεις που είχαν από γνωστά τους πρόσωπα έπιαναν δουλειά στα αθηναϊκά πλουσιόσπιτα, με μεγάλο δέλεαρ φυσικά την προίκα που τους έταζαν οι μελλοντικοί τους εργοδότες.
Οι δουλειές που τους ανέθεταν ήταν ιδιαίτερα σκληρές και δύσκολες.
Τα κορίτσια αναγκάζονταν να ξυπνάνε πολύ νωρίς το πρωί και μέχρι τη δύση του ηλίου χωρίς σταματημό φρόντιζαν το σπίτι και την οικογένεια με μηδαμινό αντάλλαγμα: ελάχιστα χρήματα και ουδεμία ασφάλιση. Οι συνθήκες εργασίας ήταν άθλιες, με ελάχιστη διατροφή, καχυποψία σε βάρος τους, βία -σωματική και ψυχολογική- πολλές φορές και σεξουαλική κακοποίηση, ενώ είναι χαρακτηριστικό επίσης πως ως δωμάτιο υπηρεσίας είχε διαμορφωθεί το πλυσταριό.
Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα όλης αυτής της εκμετάλλευσης σε βάρος των νεαρών αυτών κοριτσιών αποτέλεσε η περίπτωση της Σπυριδούλας.
Η Σπυριδούλα Ράπτη ήταν μέλος μιας πολυμελούς οικογένειας και καταγόταν από το χωριό Ματαράγκα στο Μεσολόγγι. Σε αρκετά μικρή ηλικία βρέθηκε στον Πειραιά και συγκεκριμένα στο σπίτι του εύπορου ζεύγους Βεϊζαδέ προκειμένου να εργαστεί ως οικιακή βοηθός.
Τα ψυχολογικά και τα σωματικά βασανιστήρια στα οποία υποβαλλόταν
σε καθημερινή βάση το κοριτσάκι είχαν γίνει πλέον συνήθεια, αλλά το αποκορύφωμα ήρθε μια ζεστή νύχτα του Αυγούστου, όταν ο Βεϊζαδές συνειδητοποίησε ότι του έλειπε ένα χαρτονόμισμα των 50 δολλαρίων και φυσικά τότε όλες οι υποψίες έπεσαν στη μικρή Σπυριδούλα. Έτσι, οι Βεϊζαδέοι επινόησαν ένα φρικιαστικό τρόπο προκειμένου να την κάνουν να ομολογήσει: αφού την έδεσαν πάνω στο τραπέζι του σαλονιού πήραν το ηλεκτρικό σίδερο και τη σιδέρωσαν.
Ύστερα από 36 σχεδόν ώρες βασανιστηρίων και αφού η μικρή είχε ανεβάσει ανησυχητικά υψηλό πυρετό το ζεύγος την μετέφερε στο Τζάνειο νοσοκομείο. Αν και στην αρχή ειπώθηκαν διάφορες δικαιολογίες για την κατάσταση της Σπυριδούλας πολύ γρήγορα έλαμψε η αλήθεια, την οποία αποκάλυψε το κοριτσάκι παρά τις απειλές που είχε δεχθεί από τους εργοδότες της.
Η ιστορία της Σπυριδούλας συγκλόνισε και εξακολουθεί να συγκλονίζει ακόμα το πανελλήνιο αποτυπώνοντας έτσι τις σκληρές συνθήκες εργασίας των παιδιών γενικότερα, και των κοριτσιών που δούλευαν ως οικιακοί βοηθοί ειδικότερα και αποτέλεσε το έναυσμα έτσι, ώστε να ανοίξουν και άλλα στόματα για περιπτώσεις κακομεταχείρισης των μικρών βιοπαλαιστριών.
Η κοινωνική αυτή πραγματικότητα αναμενόμενο ήταν να απεικονιστεί και στη μεγάλη οθόνη.
Σε αρκετές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου υπάρχουν σχεδόν πάντα ρόλοι της φτωχής υπηρετριούλας, άλλοτε πιο κωμικοί, όπως για παράδειγμα ο ρόλος της υπηρέτριας όπως τον έπλασε η Δέσποινα Στυλιανοπούλου ή η Μάρω Κωνσταντάρου, άλλοτε πάλι πιο δραματικοί και ρεαλιστικοί, όπως της Ζωής Λάσκαρη στην ταινία «Ιστορία μιας ζωής» ή της Άννας Βαγενά στην εμβληματική ταινία το «Προξενιό της Άννας», όπου παρουσιάζεται ξεκάθαρα η καταπίεση που ασκούν στις ψυχοκόρες οι εργοδότες επιβάλλοντας τους μάλιστα τον άνδρα που θα παντρευτούν.
Σήμερα η κατάσταση, τουλάχιστον στη χώρα μας, έχει βελτιωθεί αρκετά, καθώς περιπτώσεις παιδικής εργασίας όπως 65 χρόνια πριν έχουν αμβλυνθεί (για το έτος 2013 σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ το ποσοστό των εργαζόμενων παιδιών ήταν μόνο 1,4 %). Δεν έχουν εξαφανιστεί πλήρως, όμως: 50.000 ανήλικα παιδιά δουλεύουν σε μαγαζιά, βιοτεχνίες, εργοστάσια, επαιτεία ή ακόμα και στο δρόμο, ενώ 10.000 από αυτά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την υποχρεωτική εκπαίδευση. Ας ελπίσουμε και ας ευχηθούμε πως τουλάχιστον όσο περνούν τα χρόνια κανένα παιδί δε θα αναγκαστεί να χάσει την παιδική του ηλικία και το δικαίωμά του στη μόρφωση και τη ζωή.
Πηγές:
Κοντού, Ι. (2016). Οι δούλες που… υπηρέτησαν τον ελληνικό κινηματογράφο. Ανακτήθηκε από alithinesgynaikes.gr
Καραβάλτσιου, Β. (2017). Παγκόσμια ημέρα κατά της παιδικής εργασίας: Στη δουλειά αντί στο σχολείο. Ανακτήθηκε από www.cnn.gr
Η νύχτα που σιδέρωσαν την Σπυριδούλα- Η ιστορία φρίκης της 14χρονης “δούλας των Αθηνών”. (2017). Ανακτήθηκε από www.bovary.gr
Οι “δούλες των Αθηνών”. Τα μικρά κορίτσια που εγκατέλειπαν τα χωριά τους για να γίνουν υπηρέτριες, ακόμη και σε φτωχές οικογένειες. Τα προβλήματά τους πήραν δημοσιότητα μετά την “Σπυριδούλα”. Ανακτήθηκε από www.mixanitouxronou.gr
