Στην εποχή μας βιώνουμε μια βαθιά κρίση του ανθρωπισμού. Οι αξίες που αυτός πρεσβεύει αμφισβητούνται, διαστρεβλώνονται ή μένουν «κούφιες» διακηρύξεις χωρίς αντίκρισμα. Ο σεβασμός της ανθρώπινης ζωής έχει χαθεί, το ίδιο και η αγάπη και η αλληλεγγύη προς τον συνάνθρωπο που υποφέρει. Αποπροσανατολισμένος, αλλοτριωμένος και ταπεινωμένος, ο σύγχρονος άνθρωπος απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την εκπλήρωση του στόχου για αυτοπραγμάτωση και κατάκτηση της ευδαιμονίας. Στο πλαίσιο αυτό, επανέρχεται, λοιπόν, επιτακτικά το αίτημα για
ανθρωπιστική παιδεία, που αποτελεί τη μόνη ικανή διέξοδο για τη διαμόρφωση ανθρώπων ικανών να συμβιώνουν αρμονικά και να «κοινωνούν κατ’ ουσίαν».
Συνέπειες της κρίσης του ανθρωπισμού σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο
Ανυπολόγιστες θεωρούνται οι συνέπειες της κρίσης του ανθρωπισμού για την ομαλή κοινωνική συμβίωση, και κατ’ επέκταση τη συνεκτικότητα του κοινωνικού ιστού. Πράγματι, η έλλειψη ανθρωπισμού αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι άνθρωποι, είτε ως μέλη ολοκληρωτικών καθεστώτων, είτε ως μέλη άλλων πληθυσμιακών ομάδων, ουσιαστικά χάνουν το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, στην εργασία, και εν γένει στη ζωή. Γι’ αυτόν τον λόγο, σημειώνεται έξαρση της βίας, της εγκληματικότητας και του ρατσισμού, ενώ διαταράσσεται η κοινωνική συνοχή και γαλήνη. Οι συνθήκες αυτές εντείνονται ακόμα περισσότερο από την κυριαρχία της ωφελιμιστικής αντίληψης και την παραβίαση της δικαιοσύνης. Έτσι, όμως, πλήττεται η δημοκρατία, καθώς προωθείται η ευνοιοκρατία και γενικεύεται η χρήση δημαγωγικών και λαϊκίστικων μέθοδών.
Σε ό,τι αφορά το άτομο, η έλλειψη ανθρωπιάς προκαλεί πληθώρα αρνητικών καταστάσεων, με δυσάρεστες προεκτάσεις. Το πνεύμα του υλικού ευδαιμονισμού συντελεί στη δημιουργία μονοδιάστατων προσωπικοτήτων, χωρίς ανθρωπιστικές αξίες και ιδανικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναπτύσσονται άνθρωποι που δεν είναι ικανοί να συμπεριφερθούν με αλληλεγγύη και αλληλοσεβασμό. Στο πλαίσιο αυτό, αδιαφορούμε ακόμη και για την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος, γιατί τα αντιμετωπίζουμε, και αυτά, ωφελιμιστικά και κερδοσκοπικά. Έτσι, όμως, υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής μας. Και ας μην αγνοούμε ότι στις ανθρώπινες σχέσεις επικρατεί σήμερα η συμβατικότητα, η χρησιμοθηρική αντίληψη και γενικότερα η αλλοτρίωση. Δεν υπάρχει ουσιαστικά πραγματικό ενδιαφέρον· αντίθετα, κυριαρχεί η ανταγωνιστική διάθεση.
Η αξία του ανθρωπισμού: Η έξοδος από την κρίση
Συμπερασματικά, η υπέρτατη αξία σε όλες τις κοινωνικές και οικονομικές διευθετήσεις είναι ο άνθρωπος. Σκοπός της κοινωνίας είναι να προσφέρει συνθήκες για την πλήρη ανάπτυξη του, ενώ όλες οι προσπάθειες μας θα πρέπει στρέφονται κατά της αλλοτρίωσης, ούτως ώστε να τον βοηθήσουν να φτάσει στην πραγματική ελευθερία.
Γιατί ο άνθρωπος μόνο αν πιστεύει στο ανθρώπινο είδος και στις ηθικές αρχές του ανθρωπισμού, μπορεί να προοδεύσει. Και γι’ αυτό οφείλει να πολεμά για την επικράτηση των ιδεών και των αξιών πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων ο πολιτισμός του.
