Εφηβεία, μια λέξη που φέρνει στο μυαλό ατελείωτες αναμνήσεις, μια περίοδο της ζωής για την οποία έχουν γραφτεί χιλιάδες λογοτεχνικά έργα, μια εποχή γεμάτη νοσταλγία. Τι είναι αυτό που την κάνει όμως τόσο ξεχωριστή; Που στο άκουσμα αυτής και μόνο της λέξης η καρδία των περισσοτέρων ταράζεται; «Εφηβεία είναι θα περάσει» λένε πολλές φορές και το κάνουν να ακούγεται σαν κάποια ασθένεια. Έτσι είναι όμως; Μόνο προβλήματα δημιουργεί όπως μια αρρώστια; Και όταν φεύγει τι μένει;
Και βέβαια όχι. Η εφηβεία είναι μια παρά πολύ σημαντική περίοδος με πολλές αλλαγές πρώτιστος για τον έφηβο και μετά για όλη την οικογένεια που τις περισσότερες φορές τον παρακολουθεί αμήχανα μην έχοντας τρόπο να βοηθήσει. Όμως όσο τρομακτική και αν φαντάζει για τους γονείς είναι αδύνατον και ενάντια στην εξέλιξη του ατόμου να μην περάσει κάποιος από αυτό το στάδιο της ζωής του.
Η εφηβεία φέρνει τον έφηβο αντιμέτωπο κυρίως με δυο διαφορετικά θέματα που πρέπει να επιλύσει. Το ένα είναι οι γρήγορες αλλαγές που γίνονται στο σώμα του εξωτερικά, όπως η έμμηνος ρύση για τα κορίτσια ή η έντονη τριχοφυΐα για τα αγόρια, και εσωτερικά όπως οι αλλαγές στο ορμονικό σύστημα που επηρεάζουν την ένταση των συναισθημάτων του. Συγχρόνως αρχίζει να ανακαλύπτει τη σεξουαλικότητα. Όλα αυτά μαζί σηματοδοτούν το τέλος της παιδικότητας και την αρχή μιας νέας περιόδου της ζωής του. Το πριν λίγο καιρό παιδί χρειάζεται χρόνο για να επεξεργαστεί και να αφομοιώσει την νέα κατάσταση, ίσως και να θρηνήσει για το τέλος της παιδική του ηλικίας.
Το άλλο θέμα που καλείται να αντιμετωπίσει είναι η δημιουργία μιας ταυτότητας και η ένταξη του σε διαφορετικές ομάδες και πλαίσια. Χρόνια προστατευόμενο μέσα στην οικογένεια και στον οικογενειακό περίγυρο αρχίζει να κάνει δειλά δειλά τα πρώτα του βήματα έξω από το γνώριμο περιβάλλον σε μια προσπάθεια να αυτονομηθεί. Η ανάγκη του να ανήκει κάπου, που μέχρι τότε καλύπτονταν από την οικογένεια, εστιάζεται τώρα στις κοινωνικές ομάδες και ιδιαίτερα σε εκείνες των άλλων εφήβων. Νέα πρότυπα κάνουν την εμφάνιση τους επισκιάζονταν το προηγούμενα γονεϊκά που είχαν την αποκλειστικότητα. Οι γονείς πλέον δεν είναι εξιδανικευμένοι και το παλιό έρχεται σε σύγκρουση πολλές φορές με το καινούργιο. Όλα είναι υπό διαπραγμάτευση και ο έφηβος καλείται να δοκιμάσει και να πειραματιστεί. Η ωριμότητα της σκέψης του, μιας σκέψης πλέον που μπορεί να αναλύσει και να δώσει ερμηνείες, τον βοηθάνε να απορρίψει ή να αποδεχτεί οτιδήποτε καινούργιο γνωρίζει. Με αυτό το τρόπο και σιγά σιγά θα αρχίσει να χτίζει μια ταυτότητα που στις βασικές της δομές θα τον ακολουθεί για την υπόλοιπη ζωή του.
Αυτή η περίοδος, τόσο σημαντική που ο Erickson (ανέπτυξε τη θεωρία της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης) πρότεινε να αναστέλλονται όλες οι υποχρεώσεις του ατόμου με σκοπό την εστίαση στη δημιουργία μιας ταυτότητας μέσα από πειραματισμούς και δοκιμή ρόλων, δημιουργεί σύγχυση και μερικές φορές φόβο στους εφήβους αλλά και στους γονείς τους. Οι μέχρι πριν λίγο καιρό σύμβουλοι που στήριζαν και όριζαν τη ζωή του παιδιού τους τώρα το βλέπουν να αλλάζει, να αντιδρά και αρκετές φορές να συγκρούεται μαζί τους. Παρακολουθούν είτε χωρίς να μπορούν να κάνουν τίποτα είτε αντιδρώντας και αυτοί και συνεχίζοντας τις συγκρούσεις. Όμως ο έφηβος μοιάζει να μην θέλει βοήθεια και επιπλέον να του αρέσουν οι διαφωνίες. Δεν είναι όμως έτσι.
Χρειάζεται βοήθεια και μπορούν να συνεχίσουν να τον στηρίζουν με έναν άλλο διαφορετικό τρόπο.
- Πρώτα από όλα πρέπει να κατανοήσουν τι συμβαίνει στο παιδί τους και να αποδεχτούν τις προσπάθειες του για αυτονόμηση και αναζήτηση ταυτότητας.
- Να σεβαστούν τις ανάγκες του, ακόμα και αυτές για απομόνωσης και απομάκρυνσης.
- Θα πρέπει να ενθαρρύνουν τον έφηβο να ενταχθεί σε ομάδες που θα προσκομίσει οφέλη όπως οι αθλητικές ή οι σύλλογοι.
- Να εξασφαλίσουν ένα θετικό κοινωνικό περίγυρο που ο έφηβος θα μπορέσει να στραφεί όταν θα θελήσει να αναζητήσει συμβουλές, βοήθεια και στήριξη από άλλους.
- Να τον προτρέπουν να παίρνει τις αποφάσεις που του αναλογούν χωρίς όμως να του προσφέρουν περισσότερες ελευθερίες από ότι πρέπει και από ότι ίσως ο ίδιος θα ήθελε να έχει.
- Να του παρέχουν ένα οριοθετημένο πλαίσιο που μέσα σε αυτό θα μπορέσει να νιώσει ασφαλής ακόμα και για αντιδράσει ή να εναντιωθεί.
- Τέλος, θα πρέπει και οι ίδιοι να νιώθουν αρκετά καλά μέσα σε αυτό που συμβαίνει, να έχουν φροντισμένες σχέσεις με τον σύντροφο και τον κοινωνικό περίγυρο και να έχουν συμφιλιωθεί με τη δική τους περίοδο ζωής (συνήθως όταν η εφηβεία ξεκινάει οι γονείς αποχωρίζονται τη δική τους νιότη).
Η εφηβεία λοιπόν δεν είναι έτσι απλά μια αρρώστια που θα περάσει με ένα παυσίπονο.Είναι μια πολύ σημαντική και υπέροχη περίοδος και οι έφηβοι χρειάζονται τη βοήθεια και τη στήριξη τόσο της οικογένειας όσο και του κοινωνικού περίγυρου για να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα, τη δημιουργία μιας ταυτότητας που θα τους συνοδεύει για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Πηγές
Gottman J.(2011), H συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών, Εκδόσεις Πεδίο
Lehalle H., Mellier D. (2009), Ψυχολογία της ανάπτυξης, παιδική ηλικία και εφηβεία, Εκδόσεις Πεδίο
Γιαννακοπούλου Λ., Παπατριανταφύλλου Σ. (2010), Σχέσεις και Επικοινωνία στην Οικογένεια Συμβουλευτική Γονέων, Εκδόσεις Π. Ασημάκης.