Ιgnoti nulla cupid
Όσοι αγνοούν δεν είναι δυνατόν να επιθυμούν
ΟΒΙΔΙΟΣ
Όποτε αναφέρουμε μία επιθυμία, τείνουμε να την συγχέουμε με όσα θέλουμε. Όσα θέλουμε είναι αντί-κείμενα. Αντικείμενα σε μια πρόταση- απάντηση. Η ψυχαναλυτική διάλεκτος, ωστόσο, ανατρέπει αυτή την απλοϊκότητα. Το Εγώ δεν επιθυμεί αντικείμενα. Η βαθύτερη επιθυμία των ανθρώπων είναι να τους επιθυμούν!
Η πρώτη επιθυμία
Το βρέφος αναζητά τη μητέρα εκφράζοντας αρχετυπικά την πρωτογενή επιθυμία του. Η ανταπόκρισή της στο κλάμα του, του προσφέρει την ασχηματοποίητη αλλά σαφή βεβαιότητα ότι το επιθυμούν. Κάποιος απαντά στο αίτημα της κραυγής του. Έτσι, η αρχική επιθυμία του ανθρώπου είναι η ανταπόκριση ενός πλάσματος στο κάλεσμά του. Κατ’ αυτή την έννοια, απόκριση μπορεί να είναι η τροφή, μια αγκαλιά, τρυφερά λόγια ή η αφήγηση ενός παραμυθιού.
Το ταξίδι
Η άμεση αντίδραση σε κάθε παιδική έκκληση επιβεβαιώνει την ύπαρξη. Ο νεαρός άνθρωπος ορίζει το «είναι» μέσα από την ανάδυση του δίπτυχου «ζητώ και λαμβάνω». Στη συνέχεια, μεγαλώνοντας και καθώς πολλαπλασιάζει τις επιθυμίες του, το κυρίαρχο περιβάλλον, το οικογενειακό, τείνει στην άμεση απόκριση, ή επιλέγει την τοποθέτηση ορίων- κανόνων. Η οριοθέτηση είναι ένας σημαντικός εξελικτικός παράγοντας. Η ψυχοδυναμική στην σχηματοποίηση του εγώ, στη δόμηση της συνειδητότητας και τελικά στην επίγνωση έχουν άμεση σχέση με τα όρια.
Η αναζήτηση αντικειμένων
Ειδικά στην εποχή μας, οι επιθυμίες είναι κυρίως αναζήτηση αντικειμένων με την πλατιά τους έννοια. Οι γονείς, οι συγγενείς και το φιλικό περιβάλλον προσφέρουν. Με αυτόν τον τρόπο έμαθαν να αποδεικνύουν την αγάπη τους. Παρομοίως, με πλήθος ψυχολογικά προσχήματα, άλλοτε από ενοχές ή και εξαιτίας ατομικών απωθημένων, φροντίζουν να παρέχουν με συνήθεις αντιπαροχές την υπακοή ή την απενοχοποίηση. Τόσο η παροχή πραγμάτων όσο και η φροντίδα ικανοποιούν ανάγκες, όμως η επιθυμία εμπεριέχει πάντα αυτό που δεν υπάρχει, που δεν είναι.
Η σύγχυση της ανάγκης με την επιθυμία και ταυτόχρονα η επικράτηση μιας στοχοκατεύθυνσης προς την κατανάλωση είναι πρόβλημα. Πραγματικά, αν αφαιρέσει κάποιος τις καταναλωτικές του επιδιώξεις, αν τις απομονώσει, τί καταλήγει να επιθυμεί;
Βασικό στοιχείο της επιθυμίας είναι η έλλειψη. Η έλλειψη είναι προϋπόθεση και κύριο γενεσιουργό αίτιο. Στην περίπτωση που ορισμένη έλλειψη παύει να υπάρχει, αυτόματα σβήνει και η αντίστοιχη επιθυμία. Εν προκειμένω, τόσο η θέση ορίων, όσο και η αποενοχοποίησή τους αποδεικνύουν την λογική και την ανάγκη που εξυπηρετούν.
Η σύνδεση με την επιθυμία
Η επιστήμη της ψυχανάλυσης επισημαίνει την «αιμομικτική» σχέση μας με τα αντικείμενα και τις εξαρτήσεις μας. Αν αυτή εκλείψει, απομένουν τα πραγματικώς ουσιώδη. Με λίγα λόγια, θα κυριαρχήσει το πάγιο αίτημα όλων μας για το όνειρο του αδύνατου, του μη ισχύοντος ακόμη. Για ό,τι τέλος πάντων θεωρεί κανείς οδυνηρό στην έλλειψή του, αλλά άξιο να το επιδιώξει. Όσων, εν τέλει, θέλει να είναι στην ποσότητα και ένταση που τα επιθυμεί κάθε φορά.
Κυρίαρχη, τις περισσότερες φορές, είναι η αποκάλυψη μιας αλήθειας, που οι περισσότεροι απωθούμε ως εγωιστική: Η επιθυμία μας δεν μπορεί να αφορά και δεν αφορά άλλους. Δεν οφείλει κανείς να είναι «αρεστός», ούτε να ικανοποιεί τους πάντες. Η ουσιαστική μας ευθύνη είναι η ανταπόκριση στο κάλεσμα, η απόκτηση συμβατότητας με αυτό που είμαστε πραγματικά. Ο διαχωρισμός, δηλαδή, του εαυτού μας από τον άλλο, την επιθυμία του οποίου αποζητούμε, ενίοτε μέχρις αφομοιώσεως.
Το τίμημα
Οπωσδήποτε δεν αρκεί να αισθανθεί κάποιος ότι επιθυμεί να ζήσει, να ερωτευθεί, να ταξιδέψει, να μάθει. Το αμέσως επόμενο βήμα είναι η απόλυτη επίγνωση πως υπάρχει μια απροσπέλαστη σειρά προσπαθειών για κάθε τι.
Κανείς και τίποτε δεν εγγυάται την επιτυχία. Εξάλλου, ο κόπος και η αβεβαιότητα είναι τιμήματα που οφείλουμε. Η επιθυμία προϋποθέτει την αναζήτηση και την προσπάθεια να αποδεχτούμε το νόημα της ζωής μας προσεγγίζοντας, έστω, την αυτογνωσία. Να αποστοχοποιήσουμε τα αντικείμενα, αφού παράλληλα επιτύχουμε την διάκρισή τους από την αληθινή μας έλλειψη.
Σε κάθε άλλη περίπτωση, ο κόσμος δεν θα έχει ποτέ ανθρώπους με πραγματικά όνειρα, παρά μόνο κυνηγούς αγαθών και απλούς διεκδικητές σχέσεων και ανθρώπων…
