Ξεκινάς για τη δουλειά σου και αισθάνεσαι ότι χρειάζεται να καταβάλλεις υπεράνθρωπη προσπάθεια για να φτάσεις. Όταν φτάνεις εκεί, κοιτάζεις το πρόγραμμα σου, για ολόκληρα λεπτά χωρίς να κάνεις κάτι, προσπαθώντας να βρεις τη θέληση και την ενέργεια για να ξεκινήσεις να δουλεύεις.
Όμως, ακόμη και όταν καταφέρνεις να βγάλεις εις πέρας ένα σημαντικό ένα κομμάτι δουλειάς, το αίσθημα απελπισίας και απόγνωσης παραμένει βαθιά μέσα σου. Ένα αίσθημα παρόμοιο με αυτό που έχουν τα χάμστερ όταν τρέχουν στον τροχό, χωρίς τελικά να πηγαίνουν πουθενά και χωρίς να παίρνουν την πρωτοβουλία να κατεβαίνουν από αυτόν. Σα να έχεις παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο.
Ζηλεύεις τους ανθρώπους που είναι χαρούμενοι με τη δουλειά τους; Δε θέλεις να σηκωθείς από το κρεβάτι για να πας στη δουλειά σου; Σου προκαλεί καθημερινά έντονα αρνητικά συναισθήματα η σκέψη του τι έχεις να κάνεις αύριο;
Δουλεύεις για να ζεις ή ζεις για να δουλεύεις;
Σήμερα την εποχή του καθημερινού στρες και των αυξημένων επαγγελματικών απαιτήσεων, την εποχή που πολλοί από εμάς δε ζουν αλλά υπάρχουν, το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης γίνεται ολοένα και πιο επίκαιρο. Όμως δε σημαίνει ότι θα πρέπει να μάθεις να ζεις με αυτό.
Η εργασία μπορούμε να πούμε ότι είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας. Είναι δημιουργία και ολοκλήρωση της προσωπικότητας μας. Από την άλλη μεριά όμως, μπορεί να γίνει αρκετά πιεστική και κουραστική στο σημείο που να μας ρουφάει όλη την ενέργεια με αποτέλεσμα να επιστρέφουμε εξαντλημένοι απ’ αυτήν.
Η επαγγελματική εξουθένωση ή αλλιώς το burnout, είναι κάτι περισσότερο από το στρες της εργασίας.
Αποτελεί ένα φαινόμενο της ψυχολογικής κατάστασης ενός εργαζόμενου που έχει προκληθεί από υπερβολικό και χρόνιο άγχος σχετικό με την εργασία. Περιγράφει το αίσθημα μακροχρόνιας συναισθηματικής, σωματικής και πνευματικής εξάντλησης που συνοδεύεται από μειωμένο ενδιαφέρον σχετικά με την εργασία.
Το σύνδρομο αυτό συμβαίνει όταν το άτομο νιώθει καταβεβλημένο, συναισθηματικά στραγγισμένο και ανίκανο να ανταποκριθεί σε συνεχείς απαιτήσεις. Με αποτέλεσμα, καθώς το άγχος συνεχίζεται, το άτομο αρχίζει να χάνει το ενδιαφέρον του και τα κίνητρα που το οδήγησαν να αναλάβει τον συγκεκριμένο ρόλο στην εργασία του.
Το burnout δεν είναι κάτι που συμβαίνει σε μια νύχτα αλλά εκδηλώνεται σταδιακά. Δηλαδή, αφορά μια προοδευτική διαδικασία ιδανικοποίησης της πραγματικότητας η οποία δεν ανταποκρίνεται στα ιδανικά, τα θέλω και στους στόχους του εργαζόμενου. Εμφανίζεται αρχικά με κάποια προειδοποιητικά σημάδια τα οποία με το πέρασμα του χρόνου γίνονται όλο και πιο έντονα με αποτέλεσμα στο τέλος να κορυφώνονται.
Το burnout χαρακτηρίζει την επαγγελματική εξουθένωση και έχει συνδυαστεί μόνο με εργαζομένους. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι κάποιος που έχει υπερφορτωμένο πρόγραμμα και δεν λαμβάνει την αντίστοιχη αναγνώριση της προσπάθειας του μπορεί να υποστεί burnout. Είτε αυτός είναι ένας σκληρά εργαζόμενος σε κάποια εταιρία, είτε μια μη εργαζόμενη μητέρα που αναθρέφει τα παιδιά της και συντηρεί το σπίτι της.
Κόκκινοι συναγερμοί:
Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το burnout σαν ένα συναγερμό του οργανισμού μας. Ο συναγερμός αυτός προσπαθεί να μας προειδοποιήσει έτσι ώστε να προστατέψουμε τη σωματική, τη ψυχική και τη συναισθηματική μας υγεία και εκδηλώνεται μέσω συγκεκριμένων αντιδράσεων. Δίνοντας την απαραίτητη βαρύτητα και σημασία στα πρώιμα σημάδια του εργασιακού στρες, προλαμβάνουμε την πιθανή εργασιακή εξάντληση.
Η εξάντληση είναι το πλέον χαρακτηριστικό σημάδι του burnout. Κάποιοι άλλοι κόκκινοι συναγερμοί μπορεί να είναι οι αλλαγές στον ύπνο ή/και στην όρεξη, το αίσθημα αποτυχίας, το αίσυημα του αβοήθητου και της παγίδευσης, οι αμφιβολίες για τον εαυτό, η έλλειψη της ενεργητικότητας, ευχαρίστησης και κινήτρου, η αρνητικότητα, η κυνικότητα, η παραίτηση, η απομόνωση, η αύξηση εθιστικών συμπεριφορών, ο αυξημένος θυμός και η απάθεια.
Η επαγγελματική εξουθένωση δεν είναι απόρροια μόνο του άγχους της εργασίας και των αυξημένων υποχρεώσεων.
Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση του. Αυτοί είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και ο τρόπος ζωής. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος που εκμεταλλευόμαστε τον ελεύθερο μας χρόνο και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο έχει σημαντικό ρόλο στην πρόκληση υπερβολικού άγχους σχετικό με την εργασία ή με τις υποχρεώσεις. Οι παράγοντες αυτοί είναι το αίσθημα της απώλειας του ελέγχου, η έλλειψη αναγνώρισης και επιβράβευσης, οι υψηλές προσδοκίες, η μονοτονία, η έλλειψη ύπνου και χαλάρωσης, η έλλειψη στενών σχέσεων, η τελειομανία, η απαισιοδοξία και η ανάγκη για έλεγχο.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε το burnout έτσι ώστε να ανακτήσουμε την ενέργεια μας;
Προτεραιότητες:
Η εργασιακή εξάντληση σου δείχνει σημάδια ότι κάτι σημαντικό στη ζωή σου δεν είναι όπως εσύ θα ήθελες. Όσο σημαντική είναι η εργασία άλλο τόσο και παραπάνω είσαι σημαντικός εσύ ο ίδιος. Έτσι, αν εσύ δεν είσαι ψυχικά και σωματικά καλά, τότε σίγουρα δε θα είσαι καλός στη δουλειά σου. Δώσε προτεραιότητα στον εαυτό σου και όχι μόνο στη δουλειά σου. Αναγνώρισε και επαναπροσδιόρισε τις ανάγκες, τα θέλω και τους στόχους σου και κατέγραψε τα με σειρά προτεραιότητας. Ανακάλυψε εκ νέου τα πράγματα που σε κάνουν ευτυχισμένο και δώσε στον εαυτό σου χρόνο να ξεκουραστεί.
Μίλησε σε άλλους:
Όταν βιώνεις έντονη εργασιακή εξάντληση, τα προβλήματα και οι σκέψεις φαντάζουν τόσο αξεπέραστα που δε σε αφήνουν να δράσεις έτσι ώστε να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Όμως έχεις περισσότερο έλεγχο απέναντι στο εργασιακό στρες από όσο νομίζεις. Ένας τρόπος για να κατευνάσεις το άγχος σου είναι το να μιλήσεις σε κάποιον που εμπιστεύεσαι. Το έμπιστο αυτό άτομο δεν θα σου λύσει απαραίτητα το πρόβλημα, όμως ένας καλός ακροατής σίγουρα θα σε βοηθήσει να ηρεμίσεις και να κατευνάσεις το άγχος σου χωρίς να σε κρίνει. Προσπάθησε να μην απομονώνεσαι από τους αγαπημένους σου. Μοιράζοντας τις ανησυχίες σου είναι και ένας τρόπος να έρθετε ακόμη πιο κοντά.
Άλλαξε τον τρόπο δουλειάς:
Πόσες φορές σου έχει περάσει από το μυαλό να τα αφήσεις όλα και να ξεκινήσεις κάτι καινούριο. Αυτός είναι ένας τρόπος για να απαλλαγείς από όλη αυτήν την πίεση, όμως αυτό δεν είναι πάντα δυνατό να συμβεί. Όποια και αν είναι η εργασιακή σου θέση, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι για να βελτιώσεις την ψυχική σου κατάσταση. Μπορείς να προσπαθήσεις να αλλάξεις το εργασιακό σου περιβάλλον. Για παράδειγμα, μπορείς να επιλέξεις να δουλεύεις από το σπίτι κάποιες μέρες την εβδομάδα αν αυτό είναι δυνατό.
Αλλάζοντας την αρνητική στάση απέναντι στη δουλειά μπορείς να βρεις ξανά το κίνητρο και να επανακτήσεις την αίσθηση του ελέγχου. Αυτό μπορεί να συμβεί επικεντρώνοντας την προσοχή σου σε μικρά θετικά πράγματα που μπορούν να σου προσφέρουν δώσεις ευχαρίστησης. Επικεντρώσου σε πράγματα που σε ευχαριστούν. Αυτά μπορεί να είναι το να βοηθήσεις κάποιον ή ακόμη και το να μιλάς με τους συνεργάτες σου στο διάλλειμα.
Φρόντισε τον εαυτό σου:
Καθώς η δουλειά καταλαμβάνει σημαντικό μέρος της ζωής σου, φρόντισε να αυξήσεις και να αξιοποιήσεις τον χρόνο που έχεις εκτός δουλειάς. Βρες το νόημα και την ευχαρίστηση σε άλλους τομείς της ζωής σου, όπως είναι η οικογένεια και οι φίλοι. Επιπλέον, μπορείς να ξεκινήσεις μια δραστηριότητα που να σου αρέσει και να σε αποφορτίζει, να γνωρίσεις καινούρια άτομα ή να κάνεις εθελοντισμό. Προσπάθησε επίσης να μην παραμελείς τη σημασία των καθημερινών σου αναγκών που επηρεάζουν την ευημερία σου. Η έλλειψη ύπνου μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική σου κατάσταση. Υιοθέτησε έναν υγιή τρόπο ζωής με καλό ύπνο, σωστή διατροφή και σωματική και πνευματική άσκηση.
Πάρε την άδεια:
Αντί να μαζεύεις τις ημέρες άδειας για να κάνεις μονάχα ένα μεγάλο διάλλειμα μέσα στη χρονιά, χρησιμοποίησε κάθε ημέρα που δικαιούσαι. Έτσι θα μπορείς να απομακρύνεις τον εαυτό σου από την εργασία σου, με σκοπό να χαλαρώσεις και να ανακτήσεις τις δυνάμεις σου.
Η λέξη burnout μπορεί να μεταφραστεί στα ελληνικά ως «εξαντλώ» αλλά και ως «κατακαίω».
Ας δούμε λοιπόν τη φλόγα αυτή σαν μια ευκαιρία. Μέσα από τις στάχτες που αφήνει πίσω της ας σταματήσουμε, ας ακούσουμε τις πραγματικές μας ανάγκες και ας επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους μας με σκοπό να βάλουμε ξανά στη ζωή μας το νόημα και την χαρά που επιθυμούμε. Μη ξεχνάς ότι όλοι μας έχουμε διάφορους ρόλους στη ζωή μας. Εκτός από εργαζόμενοι, υπάλληλοι και διευθυντές είμαστε και φίλοι, σύντροφοι, σύζυγοι, παιδιά και γονείς.
