Ο κόσμος μας διέπεται από δυαδικότητες, αντίθετα ζευγάρια που σε Ανατολή και Δύση εκφράζουν τα αναπόσπαστα κομμάτια της ολότητας.
Σύμφωνα με την Δυϊστική θεώρηση των πραγμάτων, η πραγματικότητα περιλαμβάνει ζεύγη αρχών με ριζικές αντιθέσεις μεταξύ τους.
Σε επίπεδο ανθρώπινης συμπεριφοράς, τυπικό δείγμα τέτοιας διάκρισης είναι το «Σκιώδες αρχέτυπο», δηλαδή η αντιδιαστολή ενός καλού και ενός κακού μας εαυτού. Η εσωτερική σκιά μας αντικατοπτρίζει αυτό ακριβώς το αρχέτυπο.
Η ΣΚΙΑ
Στον χώρο που ο Φρόιντ και ο Γιούνγκ όρισαν ως ασυνείδητο, ο άνθρωπος απωθεί χαρακτηριστικά, ιδιότητες και ορμές συμπεριφορών που έχουν φορτιστεί με αρνητικό πρόσημο. Είναι ηθικά καταδικαστέες με βάση τους κανόνες που ενστερνίστηκε, τις επικρατούσες αντιλήψεις και την προσωπική του εμπειρία.
Η σύγκρουση ανάμεσα στα επιθυμητά μας γνωρίσματα και όσα απωθούνται είναι θεμελιώδης. Ο διαχωρισμός τους αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αναγνωρίζουμε ως άξια προβολής μόνο τα μέρη της προσωπικότητάς μας που ανταποκρίνονται σε μια ιδεατή φιγούρα.
Οι σκοτεινές πλευρές μας καταβυθίζονται. Tα κομμάτια της προσωπικότητας που συγκρούονται με τις αποδεκτές νόρμες αρχίζουν να απωθούνται από την παιδική κιόλας ηλικία. Έτσι δημιουργείται η Σκιά, αυτό που οι Φροϋδιστές ονομάζουν ασυνείδητο ή «id».
ΤΟ ΣΚΙΩΔΕΣ ΑΡΧΕΤΥΠΟ
Ο Καρλ Γιούνγκ χρησιμοποίησε κατ΄ εξοχήν τον όρο «Σκιώδες αρχέτυπο» για να ορίσει την περιοχή του ασυνείδητου στην οποία παραμένουν φυλακισμένες οι σκοτεινές μας πλευρές. Αυτή η έννοια συμπεριλαμβάνει και το συλλογικό ασυνείδητο. Τον απωθημένο, με λίγα λόγια, χώρο στον οποίο η ανθρώπινη κοινότητα εγκλωβίζει τα κατώτερα ένστικτά της και τις παραβάσεις κάθε κανόνα που η ίδια έχει θεσπίσει. Στο ασυνείδητο επίπεδο παραμένουν όχι μόνο ελαττωματικά χαρακτηριστικά, αλλά και θετικές ιδιότητες που για κάποιο λόγο ελέγχθηκαν ως εξοβελιστέες.
ΠΡΟΒΟΛΕΣ-ΠΡΟΣΒΟΛΕΣ
Κάποιες φορές, αναγκαστικά, ανασύρουμε μη επιθυμητά στοιχεία της προσωπικότητάς μας. Οι μηχανισμοί ψυχικής άμυνας τα κατευθύνουν προς τον εξωτερικό κόσμο με προβολές τους. Οι άλλοι παίζουν τον ρόλο ενός καθρέφτη. Τους αποδίδουμε όσα αρνούμαστε να αποδεχτούμε ως δικά μας χαρακτηριστικά. Οι προβολές κατατείνουν στην ανακούφιση με ό,τι μπορεί να νοηθεί ως προβάδισμα έναντι των άλλων. Το άτομο αισθάνεται την ανάγκη να υπερτερεί συγκρινόμενο με το περιβάλλον του. Σε περίπτωση που το «καθρέφτισμα» δημιουργήσει συσχετισμό με συνειδητοποιούμενες ταυτίσεις, η προβολή ακολουθείται από προσβολή. Προσβάλλοντας κάποιον, στην ουσία θεμελιώνεται επίθεση στο είδωλό μας που δεν ειναι αποδεκτό.
ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ
Η προσωπικότητα αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Επαφή με όλα τα συνειδητά, υποσυνείδητα και ασυνείδητα κομμάτια του «ΕΓΩ». Όσο παραμένουν ανεξερεύνητες και κυρίως μη αποδεκτές οι σκοτεινές μας πλευρές, τόσο μεγαλώνει ένα επικίνδυνο χάσμα. Το χάσμα ανάμεσα στον επιλεγμένο οδηγό συμπεριφοράς και στην αθέατη σκιά μας. Καθώς μεγαλώνει το χάσμα, βιώνουμε άγχος και σύγκρουση στην καθημερινότητά μας.
Τα παραμελημένα κομμάτια του εαυτού μας απαιτούν κι αυτά αναγνώριση, ακριβώς όπως και όσα έχουμε προκρίνει ως αποδεκτά. Είναι μια αναπόδραστη ροπή. Η παραμονή τους στο ασυνείδητο δημιουργεί μια συνεχή σκοτεινή δράση, που κάποια στιγμή αυτονομείται οδηγώντας σε οδυνηρά ξεσπάσματα, βιαιότητα και νευρώσεις.
Η ενσωμάτωση, αν και εξαιρετικά επίπονη διαδικασία, δρα αφοπλιστικά σε μια κατεύθυνση αυτογνωσίας. Στην πασίγνωστη νουβέλα του Ρ.Λ. Στήβενσον, ο Δρ. Τζέκιλ και ο μίστερ Χάιντ αναπαριστούν την αποκάλυψη της σκοτεινής πλευράς κατά δραματικό τρόπο. Η ενσωμάτωση δεν έγινε ποτέ, η αναγνώριση και η αποδοχή δεν επιχειρήθηκαν, οι σκιές ξέφυγαν βίαια.
Η ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ
Καθώς κανείς αποδέχεται, ως κατ΄ αρχάς κομμάτια της προσωπικότητάς του, τις απωθημένες του δυστοπίες, τις κατανοεί ευκολότερα. Η επικοινωνία τους με το φανερό επίπεδο του εαυτού μας προσφέρει δυνατότητες να αποκτήσουν διαστάσεις χαμηλότερης έντασης, ακόμη και ίασης. Μπορεί μια τέτοια διαδικασία να μην είναι ευχάριστη, αλλά αποβαίνει ο μοναδικός τρόπος να ανασυρθούν στην επιφάνεια «εργασίας» σημαντικά στοιχεία. Όχι μόνο τραύματα που απαιτούν θεραπεία ,αλλά και επιδέξια θαμμένες δυνατότητες που λανθασμένα απωθήθηκαν ως μη επιθυμητές!
