Η αυτοαποτελεσματικότητα, έννοια που εισήγαγε o Albert Bandura, είναι πολύ σημαντική για την επίτευξη κάποιου στόχου. Αναφέρεται στην πεποίθηση του ατόμου ότι μπορεί να τα καταφέρει, δηλαδή ότι έχει αληθινή εμπιστοσύνη στις ικανότητές του.
Είδη αυτοαποτελεσματικότητας
Η εμπιστοσύνη μπορεί να είναι γενικευμένη: Το άτομο θεωρεί τον εαυτό του ικανό να καταπιαστεί και να τα καταφέρει με πολλών ειδών ασχολίες. Το υποκείμενο ωστόσο μπορεί να αναγνωρίζει τις δυνατότητές του μόνο σε συγκεκριμένους τομείς. Η αίσθηση της αυτοαποτελεσματικότητας εδώ διαφοροποιείται ανάλογα με το αντικείμενο.
Επιπτώσεις της χαμηλής αίσθησης αυτοαποτελεσματικότητας
Άτομα με χαμηλή αυτοπεποίθηση συχνά δεν έχουν καλά ανεπτυγμένη αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας. Πιθανώς να θεωρούν τους εαυτούς τους ανίκανους να τα καταφέρουν. Η χαμηλή αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας μπορεί να τους οδηγήσει σε άγχος κατά την εκτέλεση μιας πράξης ή χαμηλή δέσμευση στην προσπάθεια εκπλήρωσης του στόχου, επαληθεύοντας έτσι την αρχική τους εκτίμηση για ανικανότητα. Με αυτόν τον τρόπο αναδύεται ένας φαύλος κύκλος αποτυχίας.
Η αυτοαποτελεσματικότητα είναι πολύ σημαντικός δείκτης για το αν το άτομο θα δεσμευτεί σε έναν στόχο και συνεπώς αν θα τα καταφέρει. Παρ’ όλα αυτά, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι είναι απολύτως φυσιολογικό ένας άνθρωπος να νιώθει πως υστερεί σε μερικούς τομείς, τους οποίους εκ των πραγμάτων δεν κατέχει. Εδώ η χαμηλή αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας μεταφράζεται σε ρεαλισμό και δεν είναι αρνητική. Επίσης, ακόμη και μέσα στον ίδιο τον τομέα μας (π.χ. εργασία) μπορεί να υπάρξουν συνθήκες που αντικειμενικά είναι πιο δύσκολες από άλλες, μειώνοντας έτσι την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητάς μας.
Το σίγουρο είναι πως όσο υψηλότερη είναι η αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας τόσο περισσότερα μπορούμε να πετύχουμε. Η αυτοαποτελεσματικότητα οφείλει να διατηρείται κατά τη διάρκεια του χρόνου και να είναι ανθεκτική στις αντιξοότητες του περιβάλλοντος. Μπορεί να είναι φυσιολογικό να θέλουμε να παραιτηθούμε όταν συναντούμε δυσκολίες, αλλά εκεί ακριβώς η αυτοαποτελεσματικότητα είναι που μπορεί να μας σώσει.
Τρόποι ανάπτυξης της αίσθησης αυτοαποτελεσματικότητας
Αν τα επίπεδα της αυτοαποτελεσματικότητάς μας είναι χαμηλά, μπορούμε να ακολουθήσουμε μια τακτική γνωστικής αναδόμησης.
- Για παράδειγμα, όταν σημειώνετε μια αποτυχία, αντί να ρίχνετε το φταίξιμο στο εαυτό σας, προσπαθήσετε να εντοπίσετε τις εξωτερικές συνθήκες που συνέβαλαν σε αυτήν. Αν, πάλι, αντικειμενικά εσείς οι ίδιοι οφείλεστε για την αποτυχία, προσπαθήστε να μην τη γενικεύετε. Το ότι δεν τα καταφέρατε μια φορά δεν σημαίνει ότι είστε ανίκανοι.
Η αίσθηση της αυτοαποτελεσματικότητας μπορεί να καλλιεργεί με την προσπάθεια.
- Ένας μαθητής π.χ. αφιερώνει περισσότερο χρόνο στα μαθηματικά επειδή ξέρει ότι είναι αδύναμος στον συγκεκριμένο τομέα. Βελτιώνει τις ικανότητές του, σημειώνει καλύτερη επίδοση και άρα αυξάνει την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό του.
Αναμφίβολα δεν μπορούμε να είμαστε τέλειοι σε όλα, αλλά αυτή η γενικευμένη παραδοχή δεν πρέπει να μας απομακρύνει από τους στόχους μας. Η πίστη στον εαυτό μας είναι ένα από τα κλειδιά για την επιτυχία. Αν λοιπόν αυτή είναι μειωμένη, πρέπει να καλλιεργηθεί συνειδητά.
