Ένας από τους μαθητές του Freud που διέρρηξε τις σχέσεις του μεταξύ τους ήταν ο Jung. Ο Jung είχε διαφορετική προπαίδεια από τον Freud και τους ψυχαναλυτές του φροϋδικού κύκλου. Είχε μακροχρόνιες εμπειρίες με ψυχασθενείς και διέθετε ευρύτατες γνώσεις για τους μύθους, τα σύμβολα, τις γραφές και τη φιλοσοφία διαφόρων πολιτισμών. Μάλιστα, ήταν ο πρώτος που παρατήρησε τη λεπτή αλληλεπίδραση ανάμεσα στους γονείς και στο παιδί, έναν παράγοντα της δημιουργίας των νευρώσεων, τον οποίον ο Freud είχε παραβλέψει.
Η πραγματική ρήξη του Jung με τον φροϋδικό κύκλο επήλθε το 1912, όταν ο Jung παρουσίασε μια νέα ερμηνεία της λίμπιντο, όπου διατείνεται ότι η σεξουαλική λίμπιντο αποτελεί μόνο μια μορφή της πρωτογενούς λίμπιντο. Μιλάει γι’ αυτήν σαν να είμαι μια ψυχική ενέργεια και της αποδίδει τη γενική σημασία μιας ζωτικής δύναμης. Από την άλλη, θεωρεί πως το οιδιπόδειο σύμπλεγμα λειτουργεί σα σύμβολο του παιδικού δεσμού με τους γονείς, ο οποίος πρέπει να σπάσει με την αυτονόμηση του παιδιού στην πορεία της εφηβείας. Αρνιόταν ότι η σεξουαλικότητα παίζει μεγάλο ρόλο στην πρώιμη ηλικία. Δεν είναι πρόθυμος να αποδεχτεί ως σεξουαλική τη δραστηριότητα του παιδιού πριν από την εμφάνιση του οιδιπόδειου συμπλέγματος. Συγκεκριμένα συγκρίνει τη ρυθμικότητα της σεξουαλικότητας με το θηλασμό.
Αυτό για το οποίο ο Jung είναι σημαντικά γνωστός είναι ο διαχωρισμός του ασυνειδήτου σε συλλογικό και προσωπικό. Το συλλογικό ασυνείδητο περιλαμβάνει εκείνα τα στοιχεία που οι άνθρωποι δεν έχουν βιώσει ποτέ προσωπικά, αλλά τα οποία έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους. Κάποια στοιχεία του συλλογικού ασυνειδήτου γίνονται εξαιρετικά ανεπτυγμένα και ονομάζονται αρχέτυπα. Τα ένστικτα είναι ασυνείδητες καθορισμένες ψυχολογικές ορμές, ενώ τα αρχέτυπα είναι ασυνείδητες καθορισμένες ψυχολογικές εικόνες κι εκδηλώσεις των ενστίκτων. Τα ένστικτα είναι αρχέτυπα βιολογικά προκαθορισμένα, επηρεάζοντας τη συμπεριφορά και βοηθούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Τα πιο αξιοσημείωτα είναι αυτά που περιλαμβάνουν το perona, τη σκιά, το animus, το anima, τη σπουδαία μητέρα, το σοφό μεγάλο άντρα, τον ήρωα και τον εαυτό.
-Persona: εκείνη η πλευρά της προσωπικότητας την οποία ο άνθρωπος δείχνει στον κόσμο (για να γίνουν οι άνθρωποι ψυχολογικά υγιείς, κατά το Jung, έπρεπε να πετύχουν μια ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις της κοινωνίας και σε αυτό που πραγματικά είναι)
-Σκία: το αρχέτυπο του σκότους (ο Jung ισχυρίστηκε ότι για να είναι ολοκληρωμένοι οι άνθρωποι πρέπει συνεχώς να αγωνίζονται να μάθουν τη σκιά τους)
-Anima: η γυναικεία πλευρά των ανδρών, η οποία παραμένει ανθεκτική στη συνείδηση συμβολίζοντας τις παράλογες συναισθηματικές αντιδράσεις και τα συναισθήματα (όπως και ο Freud, έτσι και ο Jung πίστευε ότι οι άνθρωποι είναι ψυχολογικά αμφιφυλόφιλοι και κατέχουν μια ανδρική και μια γυναικεία πλευρά)
-Animus: η ανδρική πλευρά των γυναικών που συμβολίζει τη σκέψη και τη δικαιολόγηση
-Μεγάλη μητέρα: αντιπροσωπεύει δύο αντιμαχόμενες δυνάμεις – από τη μια πλευρά, τη γονιμότητα και τη φροντίδα κι από την άλλη, τη δύναμη της καταστροφής (συμπεριφορές από τις οποίες επηρεάστηκε ο Jung από τη δική του μητέρα)
-Γέρος σοφός: αρχέτυπο της σοφίας και του νοήματος, το οποίο συμβολίζει την προϋπάρχουσα γνώση των ανθρώπων σχετικά με τα μυστήρια της ζωής.
-Ήρωας: το αρχέτυπο αυτό αντιπροσωπεύεται στους θρύλους και τη μυθολογία ως ένας ισχυρός άντρας, συνήθως ημίθεος, ο οποίος τα καταφέρνει κόντρα σε όλες τις πιθανότητες
-Εαυτός: το αρχέτυπο των αρχετύπων, επειδή τα συγκεντρώνει όλα και τα ενοποιεί κατά τη διαδικασία της αυτό-συνειδητοποίησης
Τέλος, ο Jung πίστευε πως υπάρχουν οκτώ τύποι προσωπικοτήτων, οι οποίοι κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: τους εξωστρεφείς και τους εσωστρεφείς. Αυτοί με τη σειρά τους διαχωρίζονται σε τέσσερις ο καθένας: διανόηση, αίσθημα, αίσθηση και διαίσθηση. Θεωρούσε επίσης πως στις γυναίκες υπερτερεί το αίσθημα και η διαίσθηση, ενώ στους άνδρες η διανόηση και η αίσθηση. Θα μπορούσε κανείς παίρνοντας αυτό ως αφορμή να σκεφτεί μήπως πολλά από τα στερεότυπα περί συναισθηματικότητας των γυναικών και λογικής των ανδρών προήλθαν από ιδέες σαν αυτήν. Ακόμη όμως κι αν κάτι τέτοιο ισχύει σε ένα βαθμό, θα έπρεπε να αμφιβάλουμε ακόμη και γι`αυτό το μικρό ποσοστό, καθώς πολλά πράγματα στην καθημερινότητα των ανθρώπων αποτελούν ένα είδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Αν, λοιπόν, ένα κοριτσάκι μεγαλώνει με την ιδέα πως οι γυναίκες είναι πιο συναισθηματικά πλάσματα και υπερβολικά, πολύ πιθανόν να υιοθετήσει αυτά τα στοιχεία, όπως και ένα αγόρι που μαθαίνει πως στους άνδρες εκλείπει το συναίσθημα.
Πηγή:
Τόμπσον, Κ. (1992). Οι κλασικοί της ψυχανάυσης. Αθήνα, Εκδόσεις Επίκουρος.
