Κατάθλιψη, ιδέες μεγαλείου και άρνηση. Πώς μπορεί να συνδέονται αυτές οι τρεις έννοιες μεταξύ τους; Πώς γίνεται η κατάθλιψη, μια διαταραχή του συναισθήματος να συνδέεται με τις ιδέες μεγαλείου; Οι τελευταίες μας παραπέμπουν στην διαταραχή προσωπικότητας του Ναρκισσισμού. Τέλος, τι μας αποκαλύπτει η άρνηση ως άμυνα γι’ αυτές τις δύο καταστάσεις; Ας αποσαφηνίσουμε τις έννοιες μας..
Η κατάθλιψη
Η Κατάθλιψη είναι μια πολυσύχναστη έννοια στο ευρύ κοινό. Ακόμα περισσότερο είναι μια κοινή και συχνή ψυχική ασθένεια. Το 16,4% των ατόμων πληροί τα κριτήρια, ώστε να διαγνωσθεί με κατάθλιψη μία φορά στη ζωή του. Δεν έχει χαρακτηριστεί αδίκως «το κοινό κρυολόγημα της ψυχικής ασθένειας». Ανήκει στις διαταραχές της διάθεσης σύμφωνα με την ταξινόμηση του DSM-5. Η μορφή της επομένως ποικίλλει. Το ίδιο και η αιτία της. Βιώνεται ως ένα αίσθημα κενού, ματαιότητας, φόβου και μοναξιάς.
Ιδέες μεγαλείου
Με τον όρο ‘’Ιδέες μεγαλείου’’ συνοψίζουμε τα κριτήρια της Ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας. Μεταξύ άλλων το άτομο διέπεται από μια αίσθηση μεγαλείου, πιστεύει ότι είναι ξεχωριστό και παρουσιάζει αλαζονικές συμπεριφορές. Σύμφωνα με το μοντέλο της ψυχολογίας του εαυτού κατά τον H. Kohut αναφορικά με την αιτιοπαθολογία της διαταραχής μαθαίνουμε τα εξής: Τα άτομα με ιδέες μεγαλείου, δίνουν επιδερμικά την αίσθηση μια ισχυρής προσωπικότητας με αυτοπεποίθηση. Ωστόσο, κάτω από το προσωπείο του μεγαλείου κρύβεται μία εύθραυστη αυτοεκτίμηση. Φυσικά όλα ξεκινούν από την παιδική ηλικία και τη σχέση με τη μητέρα.
Απώλεια του εαυτού
Για την υγιή ανάπτυξη του εαυτού προϋποτίθεται μια παρούσα και διαθέσιμη μητέρα. Τουτέστιν να παρέχει στο παιδί της το συναισθηματικό περιβάλλον και την κατανόηση των αναγκών του. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αναγνώριση των συναισθημάτων και των αναγκών μας ως κομμάτι του εαυτού μας. Απεναντίας, όταν η μητέρα ματαιώνει τις ανάγκες του παιδιού της και επιζητά η ίδια ασφάλεια για τον εαυτό της, προκύπτει η διαταραχή. Τότε το παιδί αναπτύσσεται σύμφωνα με τις ανάγκες της μητέρας του κι όχι του ίδιου. Τις δικές του ανάγκες είτε τις απωθεί είτε τις βιώνει με τρόπο αποσπασματικό. Αργότερα στη ζωή του θα βιώνει τους κινδύνους του παρελθόντος σαν να είναι τωρινοί.
Πίσω από τους τρόπους που εκδηλώνονται οι ιδέες μεγαλείου ελλοχεύει η κατάθλιψη. Αντίστοιχα, πίσω από την καταθλιπτική διάθεση κρύβεται μια ασυνείδητη αίσθηση τραγικής ιστορίας.
Ο άνθρωπος με ιδέες μεγαλείου ζει σε μια ψευδαίσθηση τελειότητας. Όταν αυτή κατακερματιστεί εξ αιτίας κάποιου γεγονότος, αναδύεται η κατάθλιψη. Τότε εμφανίζεται το κοινό τους υπόβαθρο που είναι ο «ψευδής εαυτός». Το ‘’ψευδές’’ της κατάθλιψης είναι η τωρινή ικανοποίηση. Ωστόσο, αυτό είναι ανέφικτο γιατί αυτή ματαιώθηκε στην παιδική ηλικία και έχει παρέλθει. Στις ιδέες μεγαλείου έχουμε έναν ψευδή- τέλειο- εαυτό. Τέλος, η απειλή της κατάθλιψης μηδενίζεται με τις επιτυχίες και τις επιδείξεις εξυπνάδας, ως άμυνα. Το άτομο βαυκαλίζεται.
Τα κοινά σημεία
Αν και η κατάθλιψη δεν μοιάζει φαινομενικά με τις ιδέες μεγαλείου, εμφανίζονται πολλά κοινά σημεία. Σύμφωνα με την A. Miller, στο βιβλίο της «Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας» αυτά είναι:
-Ο ψευδής εαυτός, που οδηγεί στην απώλεια του πραγματικού μας εαυτού
-Η εύθραυστη αυτοεκτίμηση
-Η τελειομανία
-Άρνηση συναισθημάτων
-Κυριαρχία σχέσεων εκμετάλλευσης
-Φόβος απώλειας αγάπης και κατά συνέπεια προδιάθεση για συμβιβασμούς
-Μη αποδοχή της επιθετικότητας
-Ευθιξία
-Προδιάθεση για αισθήματα ενοχής και ντροπής
-Νευρικότητα
Η άρνηση
Ο κοινός παρονομαστής που συνδέει τις δύο καταστάσεις με μεγάλη επιτυχία είναι η άρνηση. Στην κατάθλιψη το άτομο αρνείται τις συναισθηματικές αντιδράσεις. Η άρνηση εδράζεται στις πρώιμες εμπειρίες του ατόμου. Τότε που δεν μπορούσε να βιώσει όλα τα συναισθήματα. Η κατάσταση αυτή διαιωνίζεται ως σήμερα. Κρούει τον κώδωνα ότι τα απειλητικά πρώιμα βιώματα πλησιάζουν συναισθηματικά το άτομο. Συνάμα το άτομο αρνείται την πρόσβασή τους. Όμως, κάποιο γεγονός του παρόντος μπόρεσε να τα απελευθερώσει κι έτσι εμφανίστηκε η κατάθλιψη. Κατά αντίστοιχο τρόπο οι ιδέες μεγαλείου χρησιμοποιούνται για να προστατέψουν το άτομο από τα απειλητικά τραύματα του παρελθόντος.
Η αλήθεια κι ο πόνος
Τα άτομα με κατάθλιψη και ιδέες μεγαλείου αρνούνται πλήρως την πραγματικότητα της παιδικής τους ηλικίας. Στο παρόν αναπτύσσουν μια εξουσιαστική συμπεριφορά ως προς τους γονείς. Θέλουν να είναι πάντα στη διάθεσή τους. Πώς; Τα άτομα με ιδέες μεγαλείου μέσω της αυταπάτης που τους δημιουργούν τα επιτεύγματά τους. Αντίστοιχα, τα άτομα με κατάθλιψη μέσα από τον διηνεκή φόβο της απώλειας της αγάπης. Τελικώς αυτό που αρνούνται αμφότεροι είναι πως η απουσία της αγάπης έχει ήδη συμβεί στο παρελθόν και καμία προσπάθεια δεν θα το αλλάξει αυτό. Η γνώση αυτού του γεγονότος και η εγκατάλειψη της άμυνας επέρχεται μέσω του πόνου. Μέσω του πραγματικού βιώματος της τραυματικής εμπειρίας.
Πηγή:
A. Miller, (2010). Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας, εκδ. ΡΟΕΣ
