Κάθε μέρα ερχόμαστε αντιμέτωποι με διάφορες καταστάσεις, είτε θετικές, είτε αρνητικές, οι οποίες μας προκαλούν ποικίλα συναισθήματα. Αυτά, με τη σειρά τους, μπορούν να επηρεάσουν το υπόλοιπο της ημέρας μας, αν δε τα διαχειριστούμε καταλλήλως. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτά κυριαρχούν στη ζωή μας. Συγκεκριμένα, λαμβάνουμε αποφάσεις και επιλέγουμε δραστηριότητες, με βάση το τί αισθανόμαστε εκείνη τη στιγμή. Τα συναισθήματα καθορίζουν τον τρόπο που αντιδρούμε στον κόσμο που μας περιβάλλει. Δείχνουν, επίσης, και το πώς βλέπουμε και νιώθουμε με τον εαυτό μας. Για παράδειγμα, αν σε μία παρέα ατόμων κάποιος δε νιώθει άνετα, το σώμα του θα το δείξει με κάποιον τρόπο (π.χ. ξαφνικές και απότομες κινήσεις των χεριών). Έτσι, είναι πασιφανές ότι είναι σχεδόν αδύνατον να κρύψουμε τα συναισθήματά μας από τους άλλους.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρία, το συναίσθημα ορίζεται ως “ένα πολύπλοκο μοτίβο αντίδρασης που περιλαμβάνει βιωματικά, συμπεριφορικά και φυσιολογικά στοιχεία”. Όσον αφορά το βιωματικό κομμάτι, ο τρόπος που βιώνουμε τα διάφορα συναισθήματα είναι καθαρά υποκειμενικός και διαφέρει από άτομο σε άτομο. Αυτό συμβαίνει, χωρίς να παίζει ρόλο που μία σειρά συναισθημάτων είναι πανανθρώπινα. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να βιώνει το θυμό ως ήπια ενόχληση, ενώ άλλος ως εκτυφλωτική οργή. Όσον αφορά τα συμπεριφορικά στοιχεία, αυτά είναι η αντίδραση σε ένα συναίσθημα, όπως είναι το χαμόγελο για την έκφραση της χαράς. Τα φυσιολογικά στοιχεία σχετίζονται με τις σωματικές αντιδράσεις, όπως είναι οι ιδρωμένες παλάμες όταν βιώνουμε άγχος.
Τα 6 βασικά συναισθήματα:
Το 1972 προτάθηκαν από τον ψυχολόγο Paul Eckman τα 6 βασικά συναισθήματα που είναι κοινά σε όλους τους πολιτισμούς και που θα μπορούσαν να ερμηνευτούν μέσω των εκφράσεων του προσώπου. Αυτά είναι η λύπη, η ευτυχία, ο φόβος, ο θυμός, η έκπληξη και η αηδία. Το 1999 επέκτεινε αυτή τη λίστα για να συμπεριλάβει επίσης και την αμηχανία, τον ενθουσιασμό, την περιφρόνηση, τη ντροπή, την υπερηφάνεια, την ικανοποίηση και τη διασκέδαση. Βέβαια, αυτές οι προσθήκες δεν έχουν προσαρμοστεί ευρέως.
Τη δεκαετία του 1980, ο ψυχολόγος Robert Plutchik εισήγαγε ένα άλλο σύστημα ταξινόμησης συναισθημάτων, γνωστό ως “τροχός των συναισθημάτων”. Αυτό το μοντέλο δείχνει πώς διαφορετικά συναισθήματα μπορούν να συνδυαστούν ή να αναμειχθούν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, ένα από τα ζεύγη αντίθετων συναισθημάτων είναι η χαρά και η λύπη, όπως φαίνεται παρακάτω. Αυτά τα συναισθήματα μπορούν να συνδυαστούν για να δημιουργήσουν άλλα. Για παράδειγμα, η χαρά και η προσμονή μπορεί να δημιουργήσει τον ενθουσιασμό.
Συναισθήματα και διαθέσεις:
Αυτοί οι δύο όροι θα έλεγε κανείς ότι είναι αρκετά ταυτόσημοι. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες διαφορές. Ένα συναίσθημα είναι συνήθως αρκετά βραχύβιο, αλλά έντονο. Ακόμη, είναι πιθανό να έχει μια σαφή και αναγνωρίσιμη αιτία. Για παράδειγμα, κάποιος που διέπρεψε σε μία επαγγελματική κατάσταση, θα αισθάνεται χαρούμενος για σύντομο χρονικό διάστημα. Από την άλλη πλευρά, μία διάθεση είναι συνήθως πολύ πιο ήπια από ένα συναίσθημα, αλλά διαρκεί περισσότερο. Σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να είναι δύσκολο να βρεθεί η συγκεκριμένη αιτία μιας διάθεσης. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να αισθάνεται θλιμμένος για πολλές μέρες, χωρίς κάποιον προφανή λόγο.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας;
Το να βιώνουμε έντονα αρνητικά συναισθήματα είναι σίγουρα δύσκολο ως προς τη διαχείρισή του. Πολλές φορές επιθυμούμε απλά να ξεσπάσουμε, δίχως να υπολογίζουμε τις συνέπειες αυτής της πράξης μας. Όμως, όπως διαπιστώνουμε, αυτή δεν είναι αποτελεσματική στρατηγική, διότι έτσι δίνουμε δύναμη στα γεγονότα να μας επηρεάζουν και οι όποιες δυσάρεστες συνέπειες να ακολουθούν. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να θυμηθούμε και να συλλογιστούμε πάνω στα λόγια του Επίκτητου για αυτό το θέμα:
Οι άνθρωποι ταράζονται όχι απ’ αυτά που συμβαίνουν, αλλά από την άποψή τους για αυτά που συμβαίνουν.
Επομένως, σε πρώτο επίπεδο, η ουσία είναι να ονοματίσουμε ξεκάθαρα αυτό που νιώθουμε (π.χ. “νιώθω θυμό”). Έπειτα, έχει σημασία να το αποδεχτούμε, αναγνωρίζοντας ότι είναι εντάξει να βιώνουμε το οποιοδήποτε συναίσθημα. Υπάρχει λόγος που εμφανίζεται, καθώς κάτι θέλει να μας “πει”. Ακόμη, είναι ωφέλιμο να σκεφτούμε πάνω σε αυτό, διερευνώντας το λόγο εμφάνισής του και αμφισβητώντας το. Με αυτό τον τρόπο, αποκτούμε περισσότερη διαύγεια και ξεκαθαρίζουμε πώς μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό το συναίσθημα και να το αξιοποιήσουμε υπέρ μας.
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος νιώθει απογοήτευση, επειδή δεν αξιοποίησε μία ευκαιρία που του παρουσιάστηκε στη δουλειά του, με αποτέλεσμα να τη διεκδικήσει άλλος. Ενώ μπορεί να το βιώσει ως κάτι πολύ άσχημο, είναι συνετό να το δει πιο πολύ ως ισχυρό κίνητρο για να βελτιωθεί και να γίνει πιο διεκδικητικός γενικότερα. Έτσι, μέσα από μία δυσάρεστη κατάσταση, μπορεί να αποκτήσει μεγάλη δύναμη.
Πηγές:
- Πώς να διαχειριστείτε τα δύσκολα συναισθήματα. Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/ (τελευταία πρόσβαση 21/11/2021 στις 15:00)
- Emotions and Types of Emotional Responses. Ανακτήθηκε από https://www.verywellmind.com/ (τελευταία πρόσβαση 21/11/2021 στις 15:00)
- The Science Of Emotion: Exploring The Basis Of Emotional Psychology. Ανακτήθηκε από https://online.uwa.edu/ (τελευταία πρόσβαση 21/11/2021 στις 15:00)
