Στην αρχή της πανδημίας οι μάσκες εμφανίστηκαν ως μια ασπίδα προστασίας από μια αόρατη απειλή. Αυτός ο άγνωστος ιός μας χτύπησε την πόρτα και έφερε αλλαγές στη ζωή μας και την καθημερινότητά μας. Η μάσκα ήταν μια από τις πρώτες αλλαγές και στην πορεία ακολούθησε η καραντίνα κι ο εγκλεισμός. Η προσαρμογή σε αυτές τις συνθήκες ήταν αναπόφευκτη αργά ή γρήγορα, το ίδιο και η δυσφορία. Συνάμα οι μάσκες, ο εγκλεισμός, η καραντίνα, η αόρατη απειλή, ο περιορισμός, η προστασία, ο φόβος, δημιουργούν συνειρμούς και συμβολισμούς και μπορούν να ερμηνευτούν και σε ένα δεύτερο επίπεδο με ψυχολογικό υπόβαθρο.
Η μάσκα ως προστασία
Κυριολεκτικά η μάσκα κατά την περίοδο της πανδημίας προσέφερε μια προστασία από την μετάδοση του ιού. Μεταφορικά προσέφερε μια προστασία από την επαφή με τους άλλους, από την αλληλεπίδραση και την σύνδεση. Πολλοί διατείνονται πως η συνθήκη της μάσκας τους εξυπηρετούσε στο να αποφύγουν τις κοινωνικές συναναστροφές. Πλαισιωμένη και με μια δόση χιούμορ αυτή η δήλωση, περιέχει μια μεγάλη αλήθεια. Πράγματι μας ήταν πολύ δύσκολο να αναγνωρίσουμε κάποιον με τη μάσκα. Οι σχέσεις έτσι, αποδυναμώθηκαν με κάποιον τρόπο. Πρωταρχικό μέλημα ήταν να αναγνωρίσουμε τον άλλον, να βεβαιωθούμε ότι πρόκειται για ένα οικείο μας πρόσωπο. Και μετά; Πόσο εύκολη ήταν η επαφή κάτω από τις συνθήκες φόβου;
Η μάσκα ως μεταφορά
Αν αναλογιστούμε ότι μια μάσκα μας προστατεύει, πόσες φορές έχουμε φορέσεις νοητές μάσκες για να προστατευτούμε από αόρατες απειλές; Ίσως να έχουμε υποδυθεί ρόλους που μας εξυπηρετούν σε δεδομένες συνθήκες για να μην εκτεθούμε. Αποκρύπτουμε καμιά φορά το ποιοι πραγματικά είμαστε μπροστά στον φόβο του να μας μάθει κάποιος. Η μάσκα λοιπόν ως σύμβολο φέρει μεγάλη σημασία…και άμυνα! Αποκρύπτει το μισό μας πρόσωπο. Άρα, οι άλλοι μας γνωρίζουν κατά το ήμισυ. Αποκρύπτει τα χείλη μας. Έτσι, κάποιος δεν μπορεί να διαβάσει τι λέμε. Δεν μπορεί να μας διαβάσει γενικά. Αποκρύπτει το χαμόγελο. Μένει μόνο να χαμογελούν τα μάτια. Μένει μόνο να μιλούν τα μάτια. Άλλωστε, όπως συμβαίνει σε ανθρώπους που έχει πληγεί μια από τις αισθήσεις τους και αυξάνεται κάποια άλλη, κάπως έτσι συνέβη σε όλους μας. Η αναγνώριση του στόματος, πέρασε στα μάτια.
Η μάσκα ως περιορισμός
Με το πέπλο της προστασίας θυσιάστηκε η επαφή με τον άλλον. Φορώντας τις μάσκες ήταν σαν να μας διαμεσολαβεί ένα τείχος που δεν επιτρέπει την εγγύτητα. Μεταφορικά αν το σκεφτούμε, δεν κρατούσαμε μόνο πρακτικά αποστάσεις στις εξόδους μας. Ίσως υπήρχε και μια απόσταση στις μεταξύ μας επαφές, στο κατά πόσο μπορούσαμε να έρθουμε συναισθηματικά κοντά με κάποιον. Έπειτα, οι αγκαλιές, οι χειραψίες, τα αγγίγματα, τα φιλιά, ήταν ανύπαρκτα ή υπήρχαν με μεγάλη φειδώ. Και όλοι γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι η απτική επαφή.
Η μάσκα ως εσωτερικός αναστοχασμός
Μια θετική πτυχή της μάσκας είναι πως αν και θέτει τείχη στις κοινωνικές επαφές, την ίδια στιγμή μας αναγκάζει να κοιτάξουμε καλύτερα το μέσα μας. Παρότι είμασταν κλεισμένοι μέσα, ανήμποροι να ελέγξουμε τι γίνεται έξω, μπορούμε να αναζητήσουμε καταφύγιο και γαλήνη στον εσωτερικό μας κόσμο. Κάτι το οποίο δεν καταλαβαίνουμε για τις εξωτερικές συνθήκες, έχει να μας πει κάτι για τον εαυτό μας. Οι συμβολισμοί είναι πολλοί, ώστε ο καθένας να τους αποκρυπτογραφήσει βάσει της δικής του αφήγησης. Τι σας θυμίζει ο εγκλεισμός; Από τι περιορίζεστε συμβολικά; Σε τι σας εξυπηρετεί ίσως η μάσκα; Η κάθε διάσταση της πανδημίας μπορεί να μας προσφέρει πολλές πληροφορίες για το μέσα μας.
Η μάσκα ως απώλεια
Το χαρακτηριστικό της πανδημίας ήταν τα διφορούμενα συναισθήματα. Από την μια η επιθυμία για προστασία, η αναζήτηση ενός ασφαλούς καταφυγίου και ο φόβος. Από την άλλη η επιθυμία για ελευθερία, για επαφή για επιστροφή στην κανονικότητα και πάλι ο φόβος. Η μάσκα και η καραντίνα μας προστάτευαν. Αλλά την ίδια στιγμή βιώναμε μια μεγάλη απώλεια, την ανθρώπινη επαφή. Κάπως έτσι συμβαίνει με όλα τα πράγματα στη ζωή. Σε μια συνθήκη κάτι μας ωφελεί και συνάμα κάτι χάνουμε. Και κάπου εδώ νομίζω πως αναδύεται λίγος χώρος για να σκεφτούμε όλες τις ευπαθείς ομάδες, τους ηλικιωμένους, τους πάσχοντες, που ενώ προσπαθούν να προστατευτούν για να διασφαλίσουν την υγεία τους, μένουν έγκλειστοι, μόνοι, αβοήθητοι επι της ουσίας, χωρίς να απολαμβάνουν την εγγύτητα.
Οι σχέσεις ασφυκτιούσαν κάτω από τις μπλέ και τις μαύρες ή τις διαφόρων σχεδίων μάσκες. Πάσχιζαν για μια ανάσα στα κρυφά, κάτω από τον κλοιό της αστυνόμευσης. Διαφορετικά τις κοστολογούσαν. Οι σχέσεις όμως που ξέρουν να επιβιώνουν και έχουν γερά θεμέλια, κατάφεραν να αντλήσουν λίγο οξυγόνο.. και ανασαίνουν ξανά..
