Πηγή εικόνας:Danil Nevsky/Stocksy
Η εποχή.. της Μάσκας
«Σκυθρωποί» μασκοφόροι διατρέχουν βιαστικά τις πολύβουες αρτηρίες των αδιάφορων μεγαλουπόλεων. Στρέφουν φευγαλέα την ανήσυχη ματιά τους σε μία πολύχρωμη διαφημιστική ταμπέλα. Η μάσκα ο αναπόσπαστος φύλακας άγγελος του 21ου αιώνα. Μια ταμπέλα που παζαρεύει πρωτότυπες μάσκες προστασίες με πολύχρωμα μοτίβα και αρκετές δόσεις φαντασίας. Λίγο πιο πέρα ένα νεαρό ζευγάρι περνά σχεδόν μηχανικά μια πύλη θερμομέτρησης που χάσκει στην είσοδο ενός κτιρίου δημόσιας υπηρεσίας. Ένα πεζόδρομο μακριά δύο μασκοφόροι αστυνομικοί «μοιράζουν» παραινέσεις για την τήρηση των απαιτούμενων μέτρων προστασίας. Και η ανάσα ενός αόρατου εχθρού περιζώνει τους πολίτες του 21ου στην Ευρώπη, στην Κίνα, στην Αμερική σε κάθε γνωστή σπιθαμή αυτού του πλανήτη.
Συναισθήματα που φυλλορροούν καθώς φυλακίζονται ασφυκτικά πίσω από μια πάνινη ή μια υφασμάτινη μάσκα. Σιγοτραγουδούν μια θρηνητική ελεγεία για την απώλεια αγνών, αυθόρμητων μορφασμών, περιπαικτικών χαμόγελων κρυμμένων υπό το φόβο μιας θανατηφόρας πανδημίας. Μάσκες πολύχρωμες, ποτισμένες με μοτίβα κάθε λογής, μελαγχολικές αλλά και χαρούμενες γεμίζουν τους χιλιομετρικούς δείκτες του κοντέρ.
Οι μάσκες στο.. επιστημονικό μικροσκόπιο
Μάσκες που κίνησαν για ακόμη μία φορά έναν ατελείωτο δημόσιο διάλογο μετατρέπονται σε πεδίο σύγκρουσης των ένθερμων υποστηρικτών και των ορκισμένων «αρνητών» της πανδημίας. Την ίδια στιγμή, μονοπωλούν το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας ως αντικείμενα αναρίθμητων ψυχολογικών ερευνών. Σύμφωνα με πορίσματα νεόκοπων ερευνών, οι συντηρητικοί άνθρωποι εμφανίζονται λιγότερο πρόθυμοι να φορέσουν μάσκα προστασίας κατά της διασποράς της πανδημίας, στηριζόμενοι στα θεμελιώδη αστικά τους δικαιώματα.
Άραγε υπάρχουν ψυχολογικοί παράγοντες που ενθαρρύνουν τους ανθρώπους στη μερική ή ολοκληρωτική αποχή από τη χρησιμοποίηση της μάσκας; Ποιοι αποβαίνουν ως βασικοί ψυχολογικοί λόγοι «άρνησης» των μασκών;
Σε ένα δείγμα 250.000 απαντήσεων, οι New York Times οδηγήθηκαν στην κατάρτιση ενός χάρτη γεωγραφικής κάλυψης της συχνότητας χρήσης μάσκας σε διάφορες πολιτείες της Αμερικής. Η λεπτομερέστατη αυτή γεωγραφική απεικόνιση δια χειρός New York Times διήνυσε την απόσταση που χωρίζει τις δύο ομάδες ανθρώπων. Χάσμα που οικοδομείται στη βάση της «κοινωνικής πίεσης» σύμφωνα με ένα άρθρο της Elizabeth Dorrance Hall, καθηγήτριας στο Michigan State University, στους Times.
Συγχρόνως, άνθρωποι σε ασιατικές χώρες, όπως η Ταιβάν και το Βιετνάμ με μακραίωνη παράδοση στην ενεργητική χρήση μασκών προστασίας έναντι μολυσματικών ασθενειών εμφανίζουν μια πτωτική τάση στην τροχιά της πανδημικής καμπύλης. Εν συγκρίσει πάντα με τις ΗΠΑ και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες-hotspot της πανδημίας. Οι πολιτισμικοί λοιπόν δείκτες κουλτούρας στη χρήση της μάσκας παρέχουν ένα αξιόπιστο ψυχολογικό κίνητρο. Εν αντιθέσει ο συγχρωτισμός αλλά και η γνώση επιβεβαιωμένων περιστατικών Covid-19 στο εγγύτερο φιλικό ή οικογενειακό περιβάλλον εντείνουν το βαθμό επικινδυνότητας ωθώντας σε αλλαγή της συμπεριφοράς μας.
Για ποιο λόγο κάποιοι άνθρωποι εμφανίζονται ιδιαίτερα ανθεκτικοί στην ιδέα της χρήσης μάσκας ως ενδεδειγμένη λύση έναντι του θανατηφόρου κορωνοϊού;
Μήπως η επανάσταση των μασκοφόρων υποκινείται από μία εγγενή τάση του ανθρώπου για αντίδραση; Μία επανάσταση σε οποιαδήποτε προσπάθεια φίμωσης των ατομικών ελευθερίων του; Πώς άραγε πολιτικοποιήθηκε ένα μέσο αυτοπροστασίας;
«Οι άνθρωποι, όπως και άλλα πρωτεύοντα και άλλα θηλαστικά, έχουν ένα ισχυρό έμφυτο, υποκείμενο ένστικτο επιβίωσης που διεγείρεται υπερβολικά υπό την αιφνίδια απειλή ενός άγνωστου εχθρού», δήλωσε στο HuffPost ο David B. Abrams, καθηγητής κοινωνικών και συμπεριφορικών επιστημών στη Σχολή της Παγκόσμιας Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Αυτό οδηγεί σε αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «ζεστή γνώση» με ένα σύνολο συναισθημάτων που παρακάμπτουν εντελώς και διαγράφουν τη συνηθισμένη λογική «ψυχρή» σκέψη».
Κατά τον Joseph J. Trunzo, καθηγητή και πρόεδρο του τμήματος ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Bryant στο Smithfield, «Οποιαδήποτε ανθρώπινη συμπεριφορά – ακόμη και φαινομενικά απλή συμπεριφορά, όπως η χρήση μάσκας ή όχι – καθορίζεται από πολλούς παράγοντες: πολιτικές πεποιθήσεις, ιδεολογία, κοινωνικούς παράγοντες, εκπαίδευση».
Ο φόβος της.. αβεβαιότητας
Τα εγκαίνια μιας παγκόσμιας πανδημικής καταιγίδας που συμπαρέσυρε τα «άγρια ένστικτα» του ανθρώπου γεννά την αβεβαιότητα. Η “αβεβαιότητα” σύμφωνα με τον Trunzo «δημιουργεί φόβο, που φυσικά τροφοδοτεί την ανάγκη ελέγχου». Υπέρμαχοι και κατακριτές της μάσκας φαίνεται να μοιράζονται τον ίδιο βασικό φόβο. Φόβο που πυροδοτείται και από μια εμφανή ασυνέπεια στη στάση που διατήρησε ο ΠΟΥ κατά το πέρας της προηγούμενης περιόδου. «Τα μικτά μηνύματα που λάβαμε όλοι είναι πιθανώς ο κύριος ένοχος για τη μη χρήση μάσκας. Οι ασυνεπείς συστάσεις, μαζί με την ιστορική πόλωση των πολιτικών κομμάτων, ενισχύουν την κοινή δυσπιστία των κυβερνητικών εντολών», δήλωσε ο Shane G. Owens, ψυχολόγος και βοηθός διευθυντή της ψυχικής υγείας της πανεπιστημιούπολης στο Farmingdale State College (SUNY).
Η απώλεια της αίσθησης του ελέγχου πιθανότατα εντείνει το ψυχολογικό αδιέξοδο των «αρνητών» της μάσκας. Σε ένα απλό πείραμα σκέψης καλέστε τους αμφισβητίες της μάσκας να αναλογιστούν αν θα ήθελαν χειρουργούς που δε χρησιμοποιούν μάσκα. Η απάντηση σαφώς θα «κατακεραύνωνε» μια ριψοκίνδυνη κατά γενική ομολογία σκέψη. Η ηρωική άλλωστε εικόνα ενός χειρουργού με μάσκα επί τω έργω ως εργαλείο προστασίας έναντι της μετάδοσης λοιμώξεων στον ασθενή ίσως οδηγήσει σε ένα θετικό πρότυπο στη χρήση της προστατευτικής μάσκας.
Πολιτικές πεποιθήσεις πάγια υιοθετημένες αλλά και σταθερά μετρήσιμοι ψυχολογικοί παράγοντες οι «δήμιοι» στη χρησιμοποίησης της μάσκας. Ένας μονόδρομος στην εξολόθρευση του άγνωστου θεριού.
Πηγές:
The Psychology of Wearing a Mask, ανακτήθηκε από www.psychologytoday.com (τελευταία πρόσβαση στις 7/9/2020)
The Psychology Behind Why Some People Refuse To Wear Face Masks, ανακτήθηκε από www.huffpost.com (ανακτήθηκε στις 7/9/2020)
