Ένα από τα σημαντικότερα και τα πιο ενδιαφέροντα θέματα συζήτησης και διερεύνησης αποτελεί το ανθρώπινο φαινόμενο που ονομάζεται μνήμη. Κατά καιρούς η μνήμη απασχόλησε αμέτρητους κλάδους της επιστημονικής κοινότητας. Ωστόσο, αρκετά στοιχεία της παραμένουν άλυτα μυστήρια υπό διερεύνηση. Μέσω της μνήμης επιτελούνται δεκάδες εργασίες της καθημερινής ζωής. Η αυτοματοποίηση με την οποία συμβαίνουν τα πράγματα δεν μας αφήνει πολλές φορές να αντιληφθούμε και να νιώσουμε ευγνώμονες για το ποσο σημαντικό είναι να θυμόμαστε. Άλλωστε τίποτα δεν είναι δεδομένο. Από τη μικρότερη έως και τη μεγαλύτερη ανάμνηση της ζωής μας η μνήμη μας προσφέρει ένα τεράστιο δώρο ενάντια στον αέναο χρόνο. Πώς όμως εισέρχονται όλες αυτές οι πληροφορίες στον εγκέφαλο; Και με ποιον τρόπο καταφέρνει ένας άνθρωπος να τις συγκρατεί;
Ορίζοντας την έννοια
Πιο συγκεκριμένα, η μνήμη ως όρος χωρίζεται σε ευρύτερες έννοιες και κατηγορίες που μας βοηθούν να κατανοήσουμε το φαινόμενο. Μία επιμέρους έννοια είναι και η λειτουργική μνήμη ή αλλιώς η μνήμη εργασίας. Η λειτουργική μνήμη είναι μία θεμελιώδης έννοια στην επιστήμη της γνωστικής νευροψυχολογίας αλλά και στην ψυχολογία γενικότερα. Αναφέρεται κατά κύριο λόγο στην ικανότητα να διατηρείται προσωρινά ένας περιορισμένος όγκος πληροφοριών στο μυαλό. Φυσικά, αυτό το πρωταρχικό είδος μνήμης μπορεί να υποστηρίξει και άλλες γνωστικές διεργασίες και ικανότητες.
Η λειτουργική μνήμη διακρίνεται από το επόμενο στάδιο μνήμης, την μακροπρόθεσμη μνήμη, η οποία αποτελεί ένα αποθηκευτικό σύστημα μεγάλης χωρητικότητας. Σε αυτό το δεύτερο σύστημα θα εισέλθουν οι πληροφορίες αφού περάσουν από την λειτουργική μνήμη και θα παραμείνουν εκεί. Σύμφωνα τώρα με τη χωρητικότητα που έχει η λειτουργική μνήμη, αυτή είναι αρκετά μικρή και προσωρινή. Ωστόσο, η χρησιμότητά της διαφοροποιείται. Είναι υπεύθυνη σε μεγάλο βαθμό για την καθοδήγηση λήψης αποφάσεων, τη συμπεριφορά αλλά και τους συλλογισμούς μας.
Χωρητικότητα και οργάνωση πληροφοριών
Ο όρος λειτουργική μνήμη επινοήθηκε από τους Miller ,Galanter και Pribram και χρησιμοποιήθηκε στη δεκαετία του 1960 για πρώτη φορά. Η λειτουργική μνήμη αναγνωρίζεται ευρέως ως ένα κομμάτι της μνήμης με περιορισμένη χωρητικότητα. Ο Miller γύρω στο 1956 μετά από έρευνες πρότεινε να θεωρηθεί ως όριο για το πόσες πληροφορίες μπορεί να δεχθεί η μνήμη εργασίας τον αριθμό 7. Αργότερα έγινε γνωστό ότι διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν σημαντικά την χωρητικότητα της λειτουργικής μνήμης. Παρόλο που οι περισσότεροι ενήλικες είναι ικανοί να επαναλάβουν περίπου 7 ψηφία στη σειρά, ορισμένες έρευνες έχουν δείξει πως οι ανθρώπινες δυνατότητες μπορούν να καταρρίψουν αυτόν τον αριθμό.
Πως όμως συμβαίνει αυτό;
Το επίτευγμα του να ξεπεράσει κανείς ακόμα και σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο αυτό επιτυγχάνεται με ορισμένες στρατηγικές κωδικοποίησης πληροφοριών. Αμέσως μετά οι ομάδες αυτές κωδικοποιούνται ως μία ενότητα δηλαδή ένα κομμάτι. Για να φέρει επιτυχημένο αποτέλεσμα η μέθοδος απομνημόνευσης πρέπει το άτομο να μπορεί να αναγνωρίσει τις ομάδες ως κάποια γνωστή σειρά ψηφίων. Προφανώς αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας εκτεταμένης εκπαίδευσης, μάθησης και απομνημόνευσης και δεν είναι κάτι εφικτό και εύκολο για όλους. Είναι σκόπιμο να αναφερθεί κάπου εδώ ότι η χωρητικότητα της λειτουργικής μνήμης μπορεί να ελεγχθεί με διάφορες διεργασίες γνωστικού τύπου. Τα πειράματα και τα παραδείγματα είναι άπειρα και από αυτά καταφέρνουμε συνεχώς να ανακαλύπτουμε νέες πληροφορίες για το εντυπωσιακό φαινόμενο της μνήμης.
Θεωρίες
Το όριο της μνήμης εργασίας όπως φάνηκε και νωρίτερα είναι κάτι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο για την επιστημονική κοινότητα. Πολλές υποθέσεις υποστηρίζουν ότι απαιτούνται συγκεκριμένου αριθμού γνωστικές πληροφορίες, ώστε να μπορεί η μνήμη να ανταπεξέρχεται ανάλογα. Άλλες πάλι υποθέσεις βασίζονται πάνω στην φθαρτότητα που εμποδίζει την καλή λειτουργία της μνήμης εργασίας. Οι αναπαραστάσεις που εισέρχονται τείνουν να φθείρονται και να ατονούν πολύ γρήγορα. Έτσι, η μόνη λύση είναι η επανάληψη, η ενίσχυση αυτών των αναπαραστάσεων.
Σίγουρα οι απαιτήσεις που έχουμε ασυνείδητα από τη μνήμη μας, την κάνουν να χειρίζεται πολλές διεργασίες ταυτόχρονα. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι μεγάλο ρόλο παίζει και η διεργασία της ανάκτησης πληροφοριών. Ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να ανακαλέσει πληροφορίες με τον τρόπο που τις καταχώρησε και η σύγχυση μεταξύ πληροφοριών συνήθως καθυστερεί την ανάκληση. Δημιουργείται λοιπόν μια δυσκολία και περιορίζεται η ικανότητά μας να ανακαλέσουμε μία πληροφορία ή μία ομάδα πληροφοριών. Καταλήγοντας, διαπιστώνεται ότι όσο περισσότερες πληροφορίες πρέπει να διατηρούνται στη μνήμη εργασίας, τόσο πιο αργές και επιρρεπείς στα σφάλματα γίνονται οι ταυτόχρονες διαδικασίες, καθώς υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση ταυτόχρονης επεξεργασίας.
Κλείνοντας
Όπως φάνηκε μία σωστή, επαρκής και συνεπής εκπαίδευση της μνήμης μας, μας βοηθάει στο έπακρο να την ενισχύσουμε. Ακόμα και ελάχιστα λεπτά της ημέρας μπορούν να επιφέρουν αποτελέσματα βελτίωσης. Γύρω μας οι διαδραστικές δυνατότητες κατά τις οποίες μπορεί κάποιος να ενισχύσει την λειτουργική μνήμη είναι δεκάδες. Φυσικά, πάντοτε μία συμβουλή από κάποιον ειδικό με θέματα γνωστικών διαδικασιών και ψυχικής υγείας θα ήταν σημαντική. Τα όρια της μνήμης μας είναι απεριόριστα. Όταν καταφέρνουμε να την εκμεταλλευόμαστε στο έπακρο, τότε η μνήμη γίνεται πολύτιμος αρωγός της ζωής μας.
