Για τους περισσότερους ανθρώπους, ο κινηματογράφος αποτελεί ένα είδος διασκέδασης. Μέσα σε αυτό το μικρό αλλά περιεκτικό ταξίδι, μπορεί κανείς να ξεφύγει από τα πλαίσια της καθημερινότητας, τα προβλήματα και να ταξιδέψει σε άλλους κόσμους, άλλους τόπους, να γνωρίσει άλλους πολιτισμούς, άλλες εποχές, να μπεί στη ζωή ενός άλλου ανθρώπου. Μέσα από την ιστορία της ταινίας, ο θεατής ενθουσιάζεται, στενοχωριέται, ξεσπάει, ταυτίζεται με τους χαρακτήρες. Όπως είναι λογικό, πολλές φορές στην καθημερινή μας ζωή είτε στα πλαίσια της ευγένειας, του επαγγελματισμού ή των πρέπει και των μη, ο συναισθηματικός αυθορμητισμός καταπιέζεται και εν συνεχεία χάνεται κάπου μέσα μας.
Για την θεραπευτική αξία των ταινιών μίλησε πρώτος ο Δρ. Γκάρι Σόλομον. Ο Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας, που θεωρείται ο «πατέρας της κινηματογραφοθεραπείας», υποστήριξε ότι το σινεμά χρησιμοποιεί μία σύνθετη γλώσσα επικοινωνίας, που αποτελείται από εικόνες, λέξεις και ήχους, που μιλάνε απευθείας στο ασυνείδητο. Το ασυνείδητο είναι εκείνο το ανεμοδαρμένο, αχανές μέρος του μυαλού το οποίο “γεννάει” πολλές νοητικές διαδικασίες, οι οποίες εκδηλώνονται στο μυαλό του ατόμου χωρίς το άτομο να γνωρίζει την ύπαρξή τους. «Εσυ κοιμάσαι και η τύχη σου δουλεύει» σα να λέμε. Αυτές οι διαδικασίες περιλαμβάνουν ασυνείδητα συναισθήματα, ασυνείδητες σκέψεις, ασυνείδητες αντιλήψεις, ασυνείδητες αντιδράσεις, συμπλέγματα, φοβίες και κρυφούς πόθους και επιθυμίες. Οι ταινίες λειτουργούν ως ένα εργαλείο αυτοβοήθειας και αυτοβελτίωσης, καθώς παρέχουν το υλικό για εσωτερική αναζήτηση, έμπνευση, αλλαγή του τρόπου σκέψης, διαχείριση των προσωπικών καταστάσεων, συναισθηματική εκτόνωση, ανακούφιση, κάθαρση.
Ο κινηματογράφος ως θεραπευτικό εργαλείο, μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο σε ομαδικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Τη στιγμή που τα φώτα σβήνουν μέσα στην κινηματογραφική αίθουσα, είναι σαν οι θεατές να γίνονται και πάλι παιδιά που επιστρέφουν στη γαλήνη και ασφάλεια του φτιαγμένου από σεντόνια και κουβέρτες μικρού καταφυγίου τους. Καθώς το σώμα γέρνει αναπαυτικά στην πολυθρόνα τους, το σώμα χαλαρώνει και το μυαλό ταξιδεύει με τους ήρωες της ιστορίας. Ένας μηχανισμός που τους επιτρέπει να βιώνουν εμπειρίες είτε κοντινές με την πραγματικότητά τους, είτε φανταστικές, αλλά πάντα με μία συγκεκριμένη απόσταση ασφαλείας. Αυτό το ταξίδι με το νου αγγίζει τις βαθύτερες χορδές τους και τους βοηθάει να διαχειριστούν δικά τους συναισθηματικά προβλήματα.
Στο πλαίσιο της ομαδικής κινηματογραφοθεραπείας, επιλέγεται μία ταινία ή κάποιο κινηματογραφικό απόσπασμα το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες της ομάδας και στη συνέχεια μέσω του δημιουργικού διαλόγου των μελών αλλά και στοχευμένων ερωτήσεων από πλευράς του συντονιστή, ανακύπτουν τα θεραπευτικά θέματα που πρέπει να αναλυθούν περαιτέρω. Η κάθε συνεδρία μπορεί να δράσει αυτόνομα, καθώς στόχος της ομάδας είναι να δώσει τροφή για σκέψη, και να αποτελέσε έναυσμα στην προσπάθεια για αυτογνωσία. Η περαιτέρω συστηματική παρακολούθηση της ομάδας, μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική της κλασικής θεραπευτικής ομαδικής δουλειάς, προσφέροντας σημαντικά θεραπευτικά οφέλη. Στο πλαίσιο της ατομικής θεραπείας η κινηματογραφοθεραπεία μπορεί να αποκτήσει πιο προσωπικό χαρακτήρα, με ακόμα πιο άμεσα και ίσως δραματικά αποτελέσματα. Η ανάθεση της κατάλληλης ταινίας την κατάλληλη στιγμή, μπορεί παράλληλα να δώσει ώθηση στη θεραπευτική διαδικασία και να ενισχύσει τα θεμέλια της θεραπευτικής συμμαχίας.
Αναλογικά με την κάθε περίσταση, μερικές από τις προτεινόμενες ταινίες που συνιστούν οι κινηματογραφοθεραπευτές είναι οι παρακάτω :
- Άτομα εξαρημένα από ουσίες: “Blow Out”, “Dead Man Walking”, “Leaving Las Vegas”.
- Για ενδοοικογενειακή βία: “Premonition”, “Double Jeopardy”, “Sleeping With The Enemy”
- Για αισθηματικά προβλήματα: “Eternal Sunshine of the Spotless Mind”, “Τhe Accidental Tourist”, “Stanley & Iris”
Πηγές:
Kalm, M. A. (2004). The Healing Movie Book – Precious Images: The Healing Use of Cinema in Psychotherapy. Lulu Press.
Solomon, G. (2001). Reel Therapy: How Movies Inspire You to Overcome Life’s Problems. New York: Lebhar-Friedman Books.
Sparks, T. (2009). Movie Yoga: How Every Film Can Change Your Life. Hanford Mead Publishers, Inc. CA: Santa Cruz.
Wooder, Bernie (2008). Movie Therapy: How it Changes Lives. UK: Rideau Lakes Publishing.
Miller, Laurence (1986). In search of the unconscious; evidence for some cornerstones of Freudian theory is coming from an unlikely source – basic neuroscience. Psychology Today
