Τα παιδιά αποτελούν δέκτες μιας πληθώρας ειδήσεων, οι οποίες κατακλύζουν την καθημερινότητά τους.
Ραδιόφωνο, τηλεόραση, εφημερίδες στον δρόμο, σχόλια μεταξύ ενηλίκων ή φίλων…Τα παιδιά περιτριγυρίζονται από ειδήσεις. Δε ζουν σε μια φούσκα, εκτός του κόσμου τούτου, αλλά αποτελούν μέλη της κοινωνίας. Ως ενήλικες, όμως, αισθανόμαστε ότι είναι αδύνατον να αφήσουμε ένα παιδί να επεξεργαστεί μόνο του όλα αυτά που βλέπει και ακούει. Ο ρόλος των ενηλίκων και ειδικότερα των γονέων είναι να συζητούν με τα παιδιά για όσα αυτά ακούνε ή βλέπουν, να τα βοηθούν στην κατανόηση των πληροφοριών που λαμβάνουν, να ακούνε όσα αυτά έχουν να τους πουν, να μοιράζονται τα συναισθήματά τους μαζί τους.
Τα παιδιά, πολίτες αυτού του κόσμου
Είναι ζωτικής σημασίας να βοηθούμε τα παιδιά να αναρωτιούνται, να επεξεργάζονται και να θέτουν ερωτήσεις για τον κόσμο στον οποίο ζουν. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να νιώσουν πολίτες του κόσμου αυτού, να έχουν ενεργό ρόλο σε αυτόν, να μετέχουν στην εξέλιξη και αλλαγή του και, εν συνεχεία μεγαλώνοντας, να γίνουν ενεργοί ενήλικοι πολίτες.
Τι κάνουν τα παιδιά με τις ειδήσεις που λαμβάνουν καθημερινά;
Τα παιδιά λαμβάνουν τις πληροφορίες γύρω τους ως απαντήσεις στις καθημερινές ερωτήσεις τους ή στις υπαρξιακές ανησυχίες τους. Τις “φιλτράρουν” συνειδητά και ασυνείδητα. “Πιάνουν” αυτά που τους ενδιαφέρουν με βάση τις τρέχουσες ανησυχίες τους. Αν για παράδειγμα μιλάμε για τον πόλεμο και το παιδί ήταν μάρτυρας μιας διαμάχης στο προαύλιο του σχολείου στο διάλειμμα, θα το ενδιαφέρει αυτό που λέγεται. Τα παιδιά είναι προσεκτικά σε ορισμένες ειδήσεις που τα αφορούν και παραμερίζουν άλλες που δε σχετίζονται άμεσα με τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες τους.
Τι συγκρατούν “ασυνείδητα”;
Τα παιδιά, λοιπόν, λαμβάνουν και συγκρατούν τις πληροφορίες αυτές που μπορούν να τροφοδοτήσουν τις βαθύτερες ανησυχίες τους, τις ανησυχίες δηλαδή που όλα τα παιδιά βιώνουν: φόβος για τον θάνατο, άγχος αποχωρισμού…Ειδικότερα, οι μορφές αυτές άγχους-φόβου μπορούν να επανατροφοδοτηθούν από τις ειδήσεις: εικόνες κατεστραμμένων σπιτιών, βομβιστικές επιθέσεις, νεκρά παιδιά…
Ποια είναι η επίδραση των ειδήσεων στα παιδιά;
Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πώς μια είδηση θα “εντυπωθεί” στα παιδιά, δεδομένου ότι αυτό εξαρτάται από τον λεγόμενο «εσωτερικό κόσμο» του κάθε παιδιού. Επομένως, είναι σημαντικό να προσδιορίσετε τι είδους πληροφορία φτάνει στα παιδιά και να είστε προσεκτικοί στον τρόπο αντίδρασής τους σε αυτήν. Φυσικά, κάτι τέτοιο είναι αρκετά περίπλοκο, καθώς οι ειδήσεις κατακλύζουν σήμερα το παιδί και είναι αδύνατον η πληθώρα αυτή των ειδήσεων να ελεγχθεί απόλυτα. Επιπλέον, υπάρχει ένας ενδιάμεσος χρόνος μεταξύ της λήψης πληροφοριών από το παιδί, της ψυχολογικής και πνευματικής μεταχείρισης των πληροφοριών αυτών από το ίδιο και της επακόλουθης ερώτησης ή σχολίου που θα μπορούσε να προκύψει από το παιδί.
Πώς μπορούμε να ξέρουμε ποιες ειδήσεις πραγματικά επηρεάζουν ένα παιδί;
Οι ειδήσεις μπορούν να αναστατώσουν ένα παιδί, όταν θέτουν σε αμφισβήτηση την εμπιστοσύνη του προς τους ενήλικες, τη ζωή, την τάξη του κόσμου. Για ένα παιδί, είναι απαράδεκτο οι γονείς του, η αστυνομία, οι πυροσβέστες…και γενικότερα οι θεσμοί αυτοί, που αντιπροσωπεύουν την εξουσία και έχουν την ικανότητα να προστατεύουν, να μην μπορούν να εμποδίσουν τα αρνητικά γεγονότα που συμβαίνουν στην κοινωνία. Ειδικότερα, το μικρό παιδί χρειάζεται να σκέφτεται ότι οι ενήλικες έχουν τη δύναμη να ρυθμίζουν τη ζωή, να θέτουν τα πράγματα σε τάξη: οι κακοί τιμωρούνται, οι καλοί ανταμείβονται και οι πιο καλοί είναι πάντα οι ισχυρότεροι. Μεγαλώνοντας βέβαια θα μάθει να «αποχρωματίζει» αυτές τις κατηγοριοποιήσεις.
Τι στάση όμως πρέπει να υιοθετήσετε εν τω μεταξύ;
Οι ειδήσεις θεωρούνται από τους περισσότερους ενήλικες ως πληροφορίες οι οποίες εμπεριέχουν αρνητικά γεγονότα και εξελίξεις. Οι ενήλικες έχουν μια καταθλιπτική-αρνητική στάση απέναντι στις ειδήσεις. Συχνά άλλωστε αναρωτιούνται «Τι θα απογίνουμε;». Όταν τα παιδιά ακούνε τους ενήλικες, με τους οποίους ταυτίζονται και οι οποίοι αντιπροσωπεύουν την ασφάλεια και την ελπίδα για αυτά, να μιλούν έτσι, έχουν το «δικαίωμα» να αναρωτιούνται και τα ίδια για τον κόσμο στον οποίο ζουν και θα μεγαλώσουν. Είναι σημαντικό, στην εκπαίδευση των παιδιών, να τους μεταφέρετε την ιδέα ότι υπάρχει ευτυχία, πρόοδος, εξέλιξη … και ότι αξίζει κανείς να ζει.
Ο ρόλος των γονέων
Οι γονείς συχνά διστάζουν, δεν ξέρουν αν πρέπει να ενημερώνουν τα παιδιά τους ή όχι για να τα προστατεύσουν. Πολύ συχνά, οι ενήλικες έχουν μια νοσταλγική και φανταστική αντίληψη για την πρώιμη παιδική ηλικία, θεωρώντας την πολλές φορές ως μια περίοδο κατά την οποία το άτομο και εν προκειμένω το παιδί θα πρέπει να κρατείται μακριά από κάθε δυσάρεστη είδηση. Αντίθετα, είναι σημαντικό να καλλιεργούμε στα παιδιά την ικανότητα να αντιλαμβάνονται, στα πλαίσια που τους επιτρέπεται, την πραγματικότητα και τον κόσμο γύρω τους με σκοπό να τα καταστήσουμε ικανά να αποτελέσουν μέρος του και να τον εξελίξουν.
Η ενημέρωση των παιδιών τα κάνει πιο ικανά και πιο έτοιμα για τη μετέπειτα ζωή τους. Ειδικότερα, τα καθιστά ικανά να εφαρμόζουν στρατηγικές για να επεξεργάζονται τις ειδήσεις που λαμβάνουν. Αυξάνουν την ορθολογικότητά τους και περιορίζουν τις ανησυχίες τους.
Είναι δυνατόν, με τα μικρά παιδιά, να δοθεί στις ειδήσεις μια εκπαιδευτική και πολιτικοκοινωνική διάσταση;
Οι ειδήσεις που κυκλοφορούν στα μέσα δεν απευθύνονται στο μεγαλύτερό τους σύνολο σε παιδιά. Στόχος των ενηλίκων που περιβάλλουν τα παιδιά πρέπει να είναι η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της αρχικής «ακατέργαστης» πληροφορίας και της σημασίας αυτής της πληροφορίας για το παιδί.
Σημαντικό είναι, όμως, και τα παιδιά να μπορούν να αισθάνονται ότι οι γονείς τους βιώνουν και αγχώνονται για τα γεγονότα που εκτυλίσσονται γύρω τους, δεδομένου ότι και οι ίδιοι είναι μέρος της κοινωνίας. Οι γονείς καλούνται να μιλούν με τα παιδιά τους και να τους εξηγούν ότι, αν και αποτελούν μάρτυρες και δέκτες πολλών δυσάρεστων εξελίξεων, προσπαθούν για τη βελτίωση της κοινωνίας. Είναι απαραίτητο να εξηγούν στα παιδιά ότι δε συμφωνούν με τις αδικίες που συμβαίνουν στην κοινωνία, αλλά δε σταματούν τις προσπάθειές τους για την αλλαγή αυτών των αδικιών. Είναι ένας τρόπος να εισάγουμε στα παιδιά έννοιες, όπως η ιδιότητα του πολίτη, η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη ή η σωφροσύνη. Μπορούμε, λοιπόν, να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν στρατηγικές διαχείρισης και επεξεργασίας των πληροφοριών που λαμβάνουν, με σκοπό να γίνουν ώριμοι δέκτες όλων αυτών των ειδήσεων που τα κατακλύζουν.
