Η παρατήρηση μιας ζωγραφιάς ενός παιδιού μπορεί να αποκαλύψει πολλά για τον εσωτερικό εαυτό του παιδιού.  Το παιδικό ιχνογράφημα είναι «δηλώσεις για τις οποίες το παιδί δεν βρίσκει προς στιγμήν λόγια, είναι άφωνες κραυγές βοήθειας» (Χριστόγιαννος, Μ. 2020). Πιο συγκεκριμένα είναι ένα σπουδαίο μέσο ανίχνευσης των συναισθημάτων του, όπως: αγωνία, φοβία, ζήλεια, απομόνωση, περιστατικά βίας. Αποτελεί δίαυλο ανίχνευσης του ψυχολογικού προφίλ των παιδιών, των σκέψεων και των εμπειριών τους. Επιπλέον παρέχουν πληροφορίες για την ικανότητα του παιδιού να αναπαριστά τον κόσμο γύρω του. Ένα ιχνογράφημα, δεν αφορά μόνο παιδιά της προσχολικής, αλλά και της σχολικής ηλικίας, ακόμα και της εφηβικής.

ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ

• Πολυχρωμία: Αίσθηση χαράς, ψυχικής ευφορίας, εσωτερική ισορροπία.
• Κόκκινο χρώμα: Δυναμισμός, αισιοδοξία, δραστηριότητα κι ενστικτώδεις παρορμήσεις. Η συνεχής χρήση του από τα παιδιά ίσως υποδηλώνει και κάποια νευρωτική συμπεριφορά και συχνές εκρήξεις θυμού.
• Πορτοκαλί χρώμα: Δηλώνει ζεστή συμπεριφορά, ηρεμία και συναισθηματισμό. Είναι το χρώμα που αυξάνει την κοινωνικότητα και τις κοινωνικές συναναστροφές και την ψυχική ηρεμία.
• Κίτρινο χρώμα: Φιλοδοξία, έντονη δράση, απελευθέρωση, ανεξαρτησία, ονειροπόληση, φαντασία χωρίς περιορισμούς.
• Μπλε χρώμα: Ανεπτυγμένη λογική, ρυθμιζόμενη συναισθηματική συμπεριφορά, ηρεμία, πίστη, αλήθεια, απέραντη ελευθερία.
• Μαύρο χρώμα: Το προτιμούν κυρίως τα εσωστρεφή παιδιά, συμβολίζει τον φόβο, την ανησυχία, την απώλεια και την επιθυμία περιθωριοποίησης.
• Πράσινο χρώμα: Δηλώνει κοινωνικότητα, ευαισθησία ,πληρότητα. Είναι το χρώμα της ισορροπίας, της αρμονίας και της ειρήνης.
• Καφέ χρώμα: Είναι το χρώμα της γης, φανερώνει την ανάγκη για τάξη και οικογενειακή θαλπωρή. Το καφέ εκφράζει τις σωματικές εντυπώσεις, όπως  τη μητρική αγκαλιά και στοργή, αφού έχει τη σημασία της σταθερότητας.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Η μορφή, το περιεχόμενο και ο τρόπος σχεδίασης της ζωγραφικής έχει συνδεθεί με συγκεκριμένες ψυχοπαθολογικές οντότητες:

• Ένα μικρό σχέδιο δηλώνει χαμηλή ενώ το σχέδιο σε μεγάλη διάσταση (αν καλύπτει περισσότερο από το μισό της σελίδας) δηλώνει σιγουριά και εμπιστοσύνη στον εαυτό.
• Ένα έντονο και επαναλαμβανόμενο σβήσιμο φανερώνει ανασφάλεια.
• Τα ασυνήθιστα μεγάλα κεφάλια είναι μία σημαντική ένδειξη τάσεων αυτοπροβολής με επιθετικές τάσεις. Ενώ το μικρό κεφάλι είναι ένδειξη επώδυνων εμπειριών κατά την περίοδο του απογαλακτισμού και άγχος αποχωρισμού.
• Η έλλειψη µατιών δείχνει φτωχή προσαρμογή µε πιθανούς καταναγκασμούς και άγχος.
• Η έμφαση στη μύτη είναι φυσιολογική και αναμενόμενη για τα παιδιά της προσχολικής και σχολικής ηλικίας.
• Η έλλειψη στόματος αποτελεί ένδειξη πιθανών καταναγκασμών και άγχους ή αλλιώς φανερώνει ντροπαλότητα.
• Τα δόντια είναι πιθανόν να συμβολίζουν επιθετική συμπεριφορά.
• Η έλλειψη λαιμού είναι αναμενόμενη στα παιδιά της μικρής ηλικίας.
• Τα πόδια συνήθως λείπουν σε σχέδια παιδιών τα οποία είναι ντροπαλά, επιθετικά ή παρουσιάζουν κάποια συναισθηματική διαταραχή.
• Η σχεδίαση των γεννητικών οργάνων µε τρόπο εμφανή αποτελεί ένδειξη μίας φανερής επιθετικότητας του παιδιού, ενώ έχει σχεδιαστεί και από παιδιά µε σοβαρή ψυχική διαταραχή.
• Οι διακεκομμένες  γραμμές, τα υπερβολικά μαυρίσματα και τα συνεχή σβησίματα είναι δείγματα άγχους.
• Η παράλειψη ενός προσώπου, υποδηλώνει την αρνητική σχέση με το άτομο αυτό, ενώ η προσθήκη  κάποιου  άλλου προσώπου (που μπορεί να μην ανήκει και στην οικογένεια) σημαίνει ότι είναι σημαντικό.
• Η μεγαλύτερη απόσταση των ατόμων μαζί του, φανερώνει την σημασία και τον ρόλο που παίζουν για την προσωπικότητα του παιδιού.
• στο κέντρο, αποτυπώνει μια σταθερότητα και κάποιες φορές  είναι σημάδι εγωκεντρισμού.
• Η τοποθέτηση ζωγραφιάς πολύ χαμηλά, συμβολίζει ανασφάλεια, ενώ στα υψηλά σημεία ζωγραφίζουν τα παιδιά με ηγετικές τάσεις και αυτοπεποίθηση.

ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

Κάποιες ανησυχητικές ενδείξεις αποτελούν τα παιδιά που:

• Ζωγραφίζουν συνέχεια τα ίδια ακριβώς σχέδια.
• Μουντζουρώνουν αμέσως το σχέδιό τους.
•  Σβήνουν συνέχεια στο σχέδιό τους, αναζητώντας την τελειότητα στην λεπτομέρεια.
• Επιλέγουν συνέχεια τα ίδια χρώματα.
• Κατά τη διάρκεια της ζωγραφικής τους, καθώς μπορούν να πιέζουν το μολύβι με τρόπο που συχνά να σκίζουν το χαρτί, μπορούν να την μουτζουρώσουν ή ακόμα και να την καταστρέψουν.

Συμπερασματικά το παιδικό σχέδιο είναι ένα από τα κύρια εργαλεία αξιολόγησης της νοημοσύνης, της ωριμότητας, της προσωπικότητας και της ψυχοπαθολογίας των παιδιών. «Μια ζωγραφιά θα  μπορούσε  να υποδείξει όσα ο έναρθρος λόγος  δεν θα μπορούσε να αποκαλύψει. Ωστόσο η ερμηνεία για την ανάλυση των ζωγραφιών ενός παιδιού δεν είναι σημαντικό να γίνει μόνο παρά μόνο όταν κάτι μας απασχολήσει». Είναι σημαντικό τα παιδιά να έχουν τα υλικά και το χώρο για την έκφραση των συναισθημάτων τους.  Οι παιδικές ζωγραφιές είναι το μόνο χειροποίητο δώρο που μπορούν τα παιδιά να προσφέρουν αυθόρμητα. Για τον λόγο αυτό η ενθάρρυνση και η δημιουργία αυτοπεποίθησης στη προσπάθεια του είναι σημαντική στο κομμάτι αυτό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μαυράκης, Χ. (2020). «Η χρήση του παιδικού ιχνογραφήματος ως ψυχοδιαγνωστικό εργαλείο προσέγγισης της ψυχολογίας παιδιών & εφήβων». Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης.